Την Δευτέρα το βράδυ η γενική διευθύντρια της Γερμανικής Όπερας του Βερολίνου Κίρστεν Χάρμς έβγαλε από το πρόγραμμα του Νοεμβρίου τέσσερις παραστάσεις της Οπερας «Ιδομενέας» του Μότσαρτ με το αιτιολογικό ότι η παράσταση «είναι δυνατόν να θέσει σε κίνδυνο την σωματική ακεραιότητα ηθοποιών και θεατών», διότι προκαλεί την αναμόχλευση παθών κατά των μουσουλμάνων.

Στον επίλογο της όπερας εμφανίζεται επί σκηνής ο μυθικός βασιλιάς της Κρήτης Ιδομενέας με ένα σάκο από τον οποίο βγάζει τους αποκεφαλισμένους θεούς Ποσειδώνα, Χριστό, Βούδα και Μωάμεθ. Είναι μια συμβολική παρουσίαση των ιδρυτών των θρησκειών και ένας από αυτούς είναι και ο Μωάμεθ. Πρόκειται για τη συμβολική εξέγερση των ανθρώπων κατά των θεών, κατά της τυφλής υπακοής στις θεϊκές επιταγές.

«Να προσέξουμε να μην υποχωρούμε συνεχώς από φόβο μπροστά στη βία των ριζοσπαστών. Αυτολογοκρισία από φόβο είναι γεγονός ανεπίτρεπτο», σχολίασε η καγκελάριος Μέρκελ.

Παρά τις συγκεκριμένες πληροφορίες της Υπηρεσίας Διώξεως του Εγκλήματος για πιθανές αντιδράσεις μουσουλμανικών κύκλων, σύσσωμος ο καλλιτεχνικός κόσμος θεωρεί απαράδεκτη την αποκαθήλωση ενός έργου χωρίς έστω δημόσιο διάλογο. Η δήλωση του σκηνοθέτη της Οπερας Χανς Νόιενφελς είναι χαρακτηριστική: «εκτιμώ ότι πρόκειται για βεβιασμένη υποταγή και υστερία».

«Εάν συνεχίσουμε να φοβόμαστε, τότε "Η Απαγωγή από το Σεράι" ή το "Νάθαν ο Σοφός" και εκατοντάδες θεατρικά έργα που περιέχουν αναφορές στους μουσουλμάνους θα πρέπει να εξαιρούνται από το φόβο της απειλής. Φθάσαμε σε ένα όριο που δεν πρέπει να ξεπεράσουμε», δηλώνει ο γερμανός ιστορικός Χανς-Ούλριχ Βέλερ στην εφημερίδα «Kolner Stadt-Anzeiger», προσθέτοντας ότι ο ισλαμικός φονταμενταλισμός είναι πολιτική πανώλη του 21ου αιώνα. Οι επικρίσεις για τα σκίτσα του Μωάμεθ και για την ομιλία του Πάπα Βενέδικτου XVI για το Ισλάμ συνιστά μια πνευματική κατάσταση ολοκληρωτισμού, που δεν δέχεται ούτε τον ανταγωνισμό, ούτε τις διαφορετικές απόψεις, λέει ο Χανς-Ούλριχ Βέλερ.

Οι πρόσφατες αντιδράσεις και εκδηλώσεις διαμαρτυρίας για τη δημοσίευση γελοιογραφιών του Μωάμεθ σε δανέζικη εφημερίδα, κατά τη διάρκεια των οποίων χάθηκαν και ανθρώπινες ζωές, δεν ήταν οι μοναδικές στα τελευταία χρόνια.

Κι όμως ο προφήτης απεικονίζεται! Οι πρώτες απεικονίσεις στιγμιότυπων από τη ζωή του Μωάμεθ έγιναν την περίοδο της ηγεμονίας των Μογγόλων και χρονολογούνται στο 1307. Η αρχαιότερη απεικόνιση της Ανάληψης του Μωάμεθ περιλαμβάνεται στο χειρόγραφο «Τζαμί αλ Τεβαρίχ» του Ρασίντ Αλ Ντιν που φυλάσσεται στο Μουσείο Τοπ Καπί της Κωνσταντινούπολης.

Η καλλιτεχνική δημιουργία δεν είναι δυνατόν να γίνεται αποδεκτή μόνον στον βαθμό που υπηρετεί κάποιους σκοπούς.

Στον 21ο αιώνα φτάσαμε να συζητάμε από την αρχή προβλήματα που θεωρούσαμε ότι είχαμε βρει τις απαντήσεις από τότε που ο Γαλιλαίος σιγοψιθύρισε «Κι όμως κινείται», βλασφημία τω καιρώ εκείνω.

Η ελευθερία της έκφρασης, κάθε μορφής, περιλαμβάνει το δικαίωμα να κάνεις αποδεδειγμένα και επανειλημμένα λάθος. Και η ελευθερία αυτή δεν μπορεί να εφαρμόζεται επιλεκτικά.

K.T.