της Βάσως Μιχοπούλου
«Γράφω τη δεύτερη ποιητική μου συλλογή..» μου είχε πει ένα μεσημέρι στις αρχές του καλοκαιριού, καθισμένος χαλαρά σε μια πλατεία στη γραφική πόλη Λιντάου της Βαυαρίας, ο διακεκριμένος Έλληνας Καθηγητής Πληροφορικής Ιωσήφ Σηφάκης. Ο επιστήμονας χάρη στον οποίο τα Airbus πετάνε με μεγαλύτερη ασφάλεια και του οποίου τα αποτελέσματα της έρευνάς του χρησιμοποιούν πολυεθνικές “κολοσσοί” όπως οι “Google”, “Intel” και “Microsoft”. Και με είχε αιφνιδιάσει ευχάριστα. Γιατί όταν ακούς το μοναδικό Έλληνα τιμημένο με βραβείο Turing (το αντίστοιχο Νομπέλ Πληροφορικής), αντί για υπολογιστές να σου μιλάει για ποίηση, τι άλλο μπορείς να νιώσεις εκτός από έκπληξη; «Με προβληματίζει βαθιά η κατάσταση. Συνέβη ό,τι χειρότερο μπορούσε να μας συμβεί.... Η Ελλάδα έχει πάρει ένα τρομακτικό κατήφορο οικονομικής και ηθικής παρακμής…», είχε σπεύσει να συμπληρώσει λακωνικά τότε, διακρίνοντας την έκπληξή μου και η συζήτηση είχε σταματήσει εκεί.
Λίγους μήνες αργότερα ο καθηγητής με αιφνιδίασε για δεύτερη φορά όταν μου απέστειλε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου το καινούργιο του συγγραφικό εγχείρημα με τίτλο: «Το κενό και το φως» (εκδ. Αρμός). Κατάλαβα πως είχε ολοκληρώσει το βιβλίο-ημερολόγιο για το οποίο συζητούσαμε εκείνο το μεσημέρι στην πανέμορφη γερμανική πόλη. Ένα βιβλίο, κατάθεση ψυχής, με κείμενα πεζά και έμμετρα εμπνευσμένα από εμπειρίες των δύο τελευταίων ετών.
Το κενό….
“Το κενό και το φως είναι αντιμαχόμενες οντότητες”, γράφει στον πρόλογο του βιβλίου ο διαπρεπής επιστήμονας προσδιορίζοντας τους δύο άξονες του συγγραφικού του εγχειρήματος. Ο ένας είναι το κενό και ο άλλος το φως. «Το κενό είναι αυτό που βλέπω, η πραγματικότητα γύρω μου. Μια κένωση δηλ. ένα ”άδειασμα” σε πολλά επίπεδα. Πρώτα από όλα είναι άδειος ο πολιτικός λόγος. Είναι πράγματι γελοίες και ανεδαφικές, παραπλανητικές και αποπροσανατολιστικές όλες οι συζητήσεις και αναλύσεις με τις κλασσικές κατηγορίες της οικονομίας και της πολιτικής. Τι σημαίνουν οι προσδιορισμοί: νεοφιλελεύθερος, σοσιαλιστής, αριστερός, δεξιός, προοδευτικός, συντηρητικός; Για να είσαι κάτι από όλα αυτά πρέπει να έχεις επιλογή. Τι νόημα, τι σκοπό έχουν οι “κοκορομαχίες” όταν είμαστε δεμένοι χειροπόδαρα και έχουμε σχεδον μηδενικά περιθώρια επιλογών στη διαχείριση μιας προ πολλού αναμενόμενης πτώχευσης; Κανένα, πλην τη διαιώνιση αυτής της κατάστασης», εξηγεί ο συγγραφέας, αλλά και περιγράφει δηκτικά μέσα στο βιβλίο.
Ο καθηγητής θεωρεί πως μια κρίση δεν έχει υποχρεωτικά αρνητική διάσταση. Εκείνος τη βλέπει ως μια αναντιστοιχία μεταξύ αυτού που είμαστε και αυτού που θα θέλαμε να είμαστε. Όμως, η κρίση σε κάθε μορφή, οικονομική ή ηθική απαιτεί μια δυνατότητα προσαρμογής και εδώ ο ίδιος διακρίνει ένα ακόμη κενό. Ένα κενό αυτογνωσίας: «Δεν καθίσαμε ποτέ να ταυτοποιήσουμε τα αίτια της κρίσης, να κάνουμε μια διάγνωση για να καταλήξουμε σε θεραπεία. Αποφεύγουμε να δούμε την κατάσταση κατά πρόσωπο και να πάρουμε κατάλληλες αποφάσεις. Δυστυχώς δε ξέρουμε από πού ερχόμαστε, ποιοι είμαστε και που πηγαίνουμε», συμπληρώνει ο Καθ. Σηφάκης προσθέτοντας ένα ακόμη κενό. Μια κένωση αξιών και μια υποβάθμισή τους που αγγίζει τα όρια της εξαφάνισής τους, αφού αξίες όπως ο ανθρωπισμός, η αριστεία, η αξιοκρατία, η τιμιότητα, ο σεβασμός, κ.ά. εκτός από άδεια λόγια κατέληξαν να είναι «εργαλεία» σε πολιτικά παιχνίδια. «Αυτό που με προβληματίζει ιδιαίτερα είναι αυτός ο ακομπλεξάριστος κυνισμός που καλλιεργείται κυρίως από αριστερές πολιτικές δυνάμεις. Παραδεχτήκαμε ότι είμαστε αυτό που είμαστε και ότι δεν μπορούμε να γίνουμε τίποτα καλύτερο. Ο ένας κατηγορεί τον άλλον και φτάσαμε στο σημείο να συζητάμε για το ποιος βλάπτει λιγότερο ή περισσότερο τη χώρα. Ζούμε επίσης μια κρίση ανοησίας και αναλγησίας».
Κενό δημοκρατίας και ελευθερίας
Σύμφωνα με τον καθηγητή για να υπάρχει δημοκρατία πρέπει να υπάρχουν επιλογές και να κυβερνούν οι άριστοι. «Διακρίνω ένα κενό δημοκρατίας και ελευθερίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι μηχανισμοί καταπίεσης και καθυπόταξης άλλαξαν. Τα καινούργια οικονομικά μοντέλα μας οδήγησαν σε νέες συνθήκες εξάρτησης. Οι λαοί δένονται με αόρατους δεσμούς σε μια “σκλαβιά”’, σε μια εξαρτητική σχέση παγκοσμίως. Ας προβληματιστούμε σχετικά με το θέμα των ορίων μεταξύ ελευθερίας και άνεσης», προτρέπει ο συγγραφέας. Ο ίδιος, κάνοντας μια αναδρομή στη δεκαετία του ’70 στέκεται σε μια έντονη ευαισθητοποίηση υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξαιτίας της οποίας αναπροσδιορίστηκαν οι έννοιες της ευθύνης και των υποχρεώσεων προς την κατεύθυνση της καταπίεσης. «Φτάσαμε στο αντίθετο άκρο και οδηγούμαστε σε κοινωνίες επιδοτούμενες και υποβοηθούμενες. Σαφώς και πρέπει να σεβόμαστε τα δικαιώματα, αλλά πώς θα γίνει κάποιος υγιής πολίτης αν δεν αντιληφθεί σωστά την έννοια της ευθύνης και των υποχρεώσεων;», προβληματίζεται ο ίδιος.
HEIDELBERG LAUREATE FORUM
Μέσα στο βιβλίο του ο διαπρεπής επιστήμονας αναφέρεται με ιδιαίτερα καυστικό τρόπο και σε ένα άλλο κενό, στο κενό της κοινής νοημοσύνης, περιγράφοντας με παραστατικό τρόπο ένα διεθνές σύνδρομο: τη “δικτατορία των ηλιθίων”: «Βλάκες υπάρχουν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα και υποσύνολα, αλλά ποιός είναι ο ορισμός του βλάκα;», θέτει ο το ερώτημα ο συγγραφέας και συνεχίζει: «Βλάκας για μένα είναι κάποιος που αδυνατεί να καταλάβει την πραγματικότητα και να τη διαχειριστεί, συμπεριλαμβανόμενου και του εαυτού του. Οι βλάκες διαδραματίζουν ένα ωφέλιμο ρόλο στην κοινωνία μόνο αν βρίσκονται στη θέση που τους αρμόζει δηλ. αν δε μπορούν να βλάψουν κανέναν άλλο παρά μόνο τον εαυτό τους. Ένας βλάκας καθίσταται επικίνδυνος από τη στιγμή που θα αναλάβει ένα δημόσιο αξίωμα. Έτσι διακρίνουμε τους ανωφελείς βλάκες και τους επικινδύνους που για κάποιο λόγο αναρριχήθηκαν σε θέσεις εξουσίας και παίρνουν αποφάσεις για τους άλλους», υποστηρίζει χαρακτηριστικά ο καθηγητής και συνεχίζει: «Ένας βλάκας αποφεύγει τους έξυπνους και τους τίμιους για να μη αποκαλυφθεί η γύμνια του. Το να περιβάλλεται από ισοδυνάμους βλάκες είναι ένας τρόπος αυτοπροστασίας. Έτσι δημιουργείται ένα “οικοσύστημα ηλιθίων”, μια κλίκα, μια ομάδα ηλιθίων με ισχυρούς δεσμούς μεταξύ τους που αλληλοϋποστηρίζονται. Και αυτό δε συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα, αλλά και παγκοσμίως. Στη χώρα μας βέβαια έχουμε το προβάδισμα», καυτηριάζει ο ίδιος
Το φως…
…“Το φως είναι συμφυές με την ιδέα και την ύπαρξη της ζωής όχι βέβαια περιορισμένης στη στοιχειώδη βιολογική της διάσταση αλλά ως πνευματικού γίγνεσθαι που αναζητεί το υψηλό και υπέροχο για τον άνθρωπο. Είναι η συνείδηση μαχόμενη ως την ύστατη ελπίδα ”… γράφει ο Έλληνας επιστήμονας, ο οποίος πιστεύει πως το φως είναι η πρωταρχική οντότητα, οριοθετεί το χωροχρόνο αλλά ως έννοια είναι κάτι παραπάνω από αυτό: «Αν αρχίσεις να αποδομείς τον κόσμο και να τον υπεραπλουστεύεις βγάζοντας τα λιγότερο ουσιώδη για να μείνουν τα ουσιαστικά, η τελευταία οντότητα που θα αφαιρέσεις θα είναι το φως. Και αντίστροφα, αν ήθελες να δημιουργήσεις έναν ιδεατό κόσμο θα ξεκινούσες από ένα μέσο το οποίο θα καθιστούσε δυνατή τη συναντίληψη και την επικοινωνία και θα όριζε το χωροχρόνο. Αντιλαμβάνεστε πως η ιδέα του φωτός είναι κάτι πρωταρχικό αν φανταστώ να φτιάξω ποτέ ένα σύμπαν. Το φως είναι μια βασική έννοια πέρα από τη φυσική οντότητα που ξέρουμε. Ως ιδέα είναι θεμελιακή και ανεξάρτητη», εξηγεί ο ίδιος, ο οποίος μέσα στο βιβλίο του προσδιορίζει και το γνωσιολογικό ανάλογο του φωτός που δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αλήθεια.
Η αλήθεια χαρακτηρίζει τη συμφωνία με τα γεγονότα, αλλιώς δεν έχει χρηστική αξία».
Επίλογος…
Ο κορυφαίος Έλληνας καθηγητής της Πληροφορικής Ιωσήφ Σηφάκης προχώρησε στη συγγραφή αυτού του βιβλίου υποκινούμενος από την πνευματική ανάγκη να εκφράσει τις σκέψεις του. Να τις καταγράψει με πυκνό δομημένο λόγο και να τις μοιραστεί με τους άλλους, όπως εξηγεί και ο ίδιος: «Και μόνο ένας να επηρεαστεί θα είμαι ευχαριστημένος. Παλαιότερα αρθρογραφούσα, αλλά σταμάτησα επειδή μέσα από τα άρθρα μου έλεγα μισές αλήθειες. Νομίζω ότι η χώρα είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση και τα περιθώρια στενεύουν. Κάνω πλέον ριζική κριτική για όλα αυτά που βλέπω γύρω μου και δε νομίζω ότι μπορώ να ενταχθώ σε αυτό το σύστημα. Για να κάνεις έργο πρέπει να υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να λειτουργήσεις με αποτελεσματικότητα. Και αυτό δεν είναι απαισιοδοξία, αλλά ένα κάλεσμα να αφυπνιστούν οι συνειδήσεις και να συντονιστούν προς τη σωστή κατεύθυνση»…
Σημείωση: Το βιβλίο του Καθηγητή Σηφάκη με τίτλο : “Το κενό και το φως” θα παρουσιαστεί την Παρασκευή 15 Δεκεμβρίου στις 20:00 από τις εκδόσεις “Αρμός”, Μαυροκορδάτου 11 στην Αθήνα
Ποιος είναι ο Ιωσήφ Σηφάκης
Ο καθηγητής Ιωσήφ Σηφάκης είναι ηλεκτρολόγος μηχανικός του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου και Διδάκτωρ Πληροφορικής του Πανεπιστήμιου της Grenoble. Ο Ιωσήφ Σηφάκης είναι ο ιδρυτής του εργαστηρίου Verimag στην Grenoble. Το Verimag είναι διεθνώς αναγνωρισμένο στον τομέα της σχεδίασης κρίσιμων συστημάτων. Αρχές των ετών 90 ανέπτυξε σε συνεργασία με την βιομηχανια και ιδιατερα την Airbus, την τεχνολογία fly-by-wire που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε επιβατικά αεροπλάνα (Airbus320) για τον αυτόματο έλεγχο πτήσεων. Ο Ιωσήφ Σηφάκης είναι διεθνώς αναγνωρισμένος για τις πρωτοποριακές εργασίες του στον τομέα της σχεδίασης και επαλήθευσης συστημάτων. Είναι από τους θεμελιωτές του Model-Checking που είναι η κύρια βιομηχανική μέθοδος επαλήθευσης πληροφορικών συστημάτων σήμερα χρησιμοποιούμενη από εταιρείες όπως Intel, Microsoft και Google. Για την συμβολή του στην θεωρία και την εφαρμογή μεθόδων επαλήθευσης, του απονεμήθηκε το βραβείο Turing 2007, το αντίστοιχο του βραβείου Νόμπελ στην Πληροφορική. Σήμερα, τα ενδιαφέροντα του επικεντρώνονται στην μελέτη μεθόδων κατασκευής ενσωματωμένων συστημάτων υψηλής ασφάλειας και πιστότητας. Ο Ιωσήφ Σηφάκης είναι μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Επιστήμων, της Γαλλικής Ακαδημίας Τεχνολογιών και της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας και της American Academy of Arts and Sciences και της Naitional Academy of Engineering. Το γαλλικό κράτος του απένειμε το 2009 τον τίτλο του Μεγάλου Αξιωματούχου Εθνικής Άξίας (Grand Officier de l’Ordre du Mérite) και τον τίτλο του διοικητού της Λεγεώνας της Τιμής (Commandant de la Légion d’Honneur) το 2011. To 2009, του απενεμήθη το Βραβείο του Ίδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και την Δημοκρατία. To 2013 του απενεμήθη ο Ταξιάρχης του Τάγματος του Φοίνικος. Το 2012, του απενεμήθη το Leonardo Da Vinci Medal. Ο Ιωσήφ Σηφάκης διετέλεσε Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας κατά την περίοδο Φεβρουάριος 2014-Απρίλιος 2016.
