Από την έντυπη έκδοση 

Του Νίκου Μπέλλου
[email protected]

Ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων, ο οποίος θα επικυρωθεί και επίσημα από τους Ευρωπαίους ηγέτες στη διάρκεια της διάσκεψης κορυφής της Ε.Ε. στις 17 Ιανουαρίου, στο Γκέτεμποργκ, θα αποτελέσει και την πρώτη συγκεκριμένη κοινοτική δράση στο πλαίσιο της συζήτησης για το μέλλον της Ευρώπης. Ο κοινωνικός πυλώνας, που εγκρίθηκε ήδη ομόφωνα από το Συμβούλιο Υπουργών Απασχόλησης και Κοινωνικής Πολιτικής τον περασμένο μήνα στο Λουξεμβούργο, αποτελεί μια πολιτική δέσμευση και παρέχει καθοδήγηση στα κράτη-μέλη και τα θεσμικά όργανα προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης του κοινωνικού κεκτημένου. Εστιάζει στην απασχόληση και τις κοινωνικές πτυχές, καθώς και στην προσαρμογή του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου.

Καθορίζει 20 αρχές και δικαιώματα που χωρίζονται σε τρία κεφάλαια: 
1) Ισότητα ευκαιριών και πρόσβαση στην αγορά εργασίας
2) Δυναμικές αγορές εργασίας και δίκαιες συνθήκες εργασίας
3) Δημόσια στήριξη / κοινωνική προστασία και ένταξη.

Ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων θα διακηρυχθεί στο Γκέτεμποργκ από κοινού από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή. 

Στα κεφάλαια του πυλώνα που αφορά τις ίσες ευκαιρίες, την πρόσβαση στην αγορά εργασίας και τους όρους, γίνεται αναφορά στο δικαίωμα των εργαζομένων σε δίκαιες αποδοχές που επιτρέπουν ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. 

Όπως τονίζεται θα πρέπει να διασφαλίζονται επαρκείς ελάχιστες αποδοχές που επιτρέπουν την κάλυψη των αναγκών του εργαζομένου και της οικογένειάς του, σύμφωνα με τις εθνικές οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, και παράλληλα διασφαλίζονται η πρόσβαση στην απασχόληση και η παροχή κινήτρων για την αναζήτηση εργασίας. Όλες οι αποδοχές καθορίζονται με διαφανή και προβλέψιμο τρόπο, σύμφωνα με τις εθνικές πρακτικές και με σεβασμό της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων, τονίζει η διακήρυξη.

Επισημαίνεται επίσης ότι οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα να ενημερώνονται γραπτώς, στην αρχή της σχέσης απασχόλησής τους, για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από τη σχέση απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένης της δοκιμαστικής περιόδου. 

Σε περίπτωση απόλυσης, οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα να ενημερώνονται εκ των προτέρων για τους λόγους και να λαμβάνουν έγκαιρη προειδοποίηση. Έχουν δικαίωμα πρόσβασης σε αποτελεσματικό και αμερόληπτο μηχανισμό επίλυσης διαφορών και σε περίπτωση αδικαιολόγητης απόλυσης, έχουν δικαίωμα επανόρθωσης, περιλαμβανομένης και της καταβολής εύλογης αποζημίωσης.

Ζητείται η γνώμη των κοινωνικών εταίρων όσον αφορά τη χάραξη και την εφαρμογή πολιτικών στους τομείς της οικονομίας, της απασχόλησης και των κοινωνικών ζητημάτων, σύμφωνα με τις εθνικές πρακτικές. Οι κοινωνικοί εταίροι ενθαρρύνονται να διαπραγματεύονται και να συνάπτουν συλλογικές συμβάσεις για τα ζητήματα που τους αφορούν, με σεβασμό της αυτονομίας τους και του δικαιώματος συλλογικής δράσης. 

Οι εργαζόμενοι ή οι εκπρόσωποί τους έχουν δικαίωμα έγκαιρης ενημέρωσης και διαβούλευσης για ζητήματα που τους αφορούν και ιδίως σε περιπτώσεις μεταβίβασης, αναδιάρθρωσης και συγχώνευσης επιχειρήσεων, καθώς και σε περίπτωση ομαδικών απολύσεων. Οι γονείς και τα άτομα με ευθύνες παροχής φροντίδας έχουν δικαίωμα σε ανάλογη άδεια, ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας και πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας, ενώ γυναίκες και άνδρες έχουν ίση πρόσβαση σε ειδικές άδειες προκειμένου να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους για παροχή φροντίδας και ενθαρρύνονται να κάνουν ισορροπημένη χρήση αυτών.

Οι άνεργοι έχουν δικαίωμα σε επαρκή στήριξη από τις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης με σκοπό την επανένταξή τους στην αγορά εργασίας, καθώς και σε επαρκή επιδόματα ανεργίας, εύλογης διάρκειας, σύμφωνα με τις συνεισφορές τους και τους εθνικούς κανόνες επιλεξιμότητας. 

Ο πυλώνας αναφέρει ότι κάθε άτομο το οποίο δεν διαθέτει επαρκείς πόρους έχει δικαίωμα σε παροχές ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος που διασφαλίζουν αξιοπρεπή διαβίωση σε όλα τα στάδια της ζωής και ικανοποιητική πρόσβαση στα αναγκαία αγαθά και υπηρεσίες. Για όσους μπορούν να εργαστούν, οι παροχές ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος θα πρέπει να συνδυάζονται με κίνητρα για επανένταξη στην αγορά εργασίας.

Οι εργαζόμενοι και οι αυτοαπασχολούμενοι που έχουν συνταξιοδοτηθεί έχουν δικαίωμα σε σύνταξη ανάλογη προς τις εισφορές τους που θα τους διασφαλίζει επαρκές εισόδημα. Γυναίκες και άνδρες έχουν ίσες ευκαιρίες για τη θεμελίωση συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων. Κάθε ηλικιωμένο άτομο έχει δικαίωμα σε πόρους που διασφαλίζουν αξιοπρεπή διαβίωση. Πολίτες με αναπηρία έχουν δικαίωμα σε εισοδηματική στήριξη που τους διασφαλίζει αξιοπρεπή διαβίωση, σε υπηρεσίες που τους επιτρέπουν να συμμετέχουν στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία και σε εργασιακό περιβάλλον προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους.

Κάθε άτομο δικαιούται έγκαιρη πρόσβαση σε οικονομικά προσιτές και ποιοτικές μακροχρόνιες υπηρεσίες φροντίδας, ιδίως σε υπηρεσίες κατ’ οίκον περίθαλψης και σε υπηρεσίες σε επίπεδο κοινότητας.

Τα άτομα σε κατάσταση ανάγκης πρέπει να έχουν πρόσβαση σε ποιοτικές κοινωνικές κατοικίες ή σε στεγαστική βοήθεια. Τα πιο ευάλωτα έχουν δικαίωμα σε κατάλληλη βοήθεια και προστασία έναντι της αναγκαστικής έξωσης. Στους αστέγους παρέχονται κατάλληλα καταλύματα και υπηρεσίες ώστε να διευκολυνθεί η κοινωνική τους ένταξη.

Κάθε άτομο έχει δικαίωμα πρόσβασης σε βασικές, ποιοτικές υπηρεσίες, όπως μεταξύ άλλων η ύδρευση, η αποχέτευση, η ενέργεια, οι μεταφορές, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και οι ψηφιακές επικοινωνίες. Στα άτομα σε κατάσταση ανάγκης παρέχεται στήριξη για την πρόσβαση στις εν λόγω υπηρεσίες.

Είναι προφανές ότι ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων δεν θα εφαρμοστεί από τη μια μέρα στην άλλη στην Ελλάδα, ωστόσο πρόκειται για μια σημαντική πολιτική εξέλιξη γιατί είναι η πρώτη φορά που σημαντικά κοινωνικά δικαιωμάτων μπαίνουν με λεπτομέρειες σε μια κοινή διακήρυξη της Ε.Ε.

Για παράδειγμα, σε περίπτωση έγκρισης μνημονίων στο μέλλον θα λαμβάνονται σοβαρά υπ’ όψιν οι κοινωνικές επιπτώσεις των όποιων μέτρων και ο ευρωπαϊκός πυλώνας θα είναι ένα «όπλο» στα χέρια της Ευρωβουλής αλλά και κρατών-μελών, ώστε να μην επαναληφθούν φαινόμενα σκληρών μέτρων που έπληξαν όλους τους πολίτες, έχοντες και μη έχοντες.  Μετά την υιοθέτηση του κοινωνικού πυλώνα θα ακολουθήσουν στο πλαίσιο της συζήτησης για το μέλλον της Ευρώπης αποφάσεις για: την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, την αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων της παγκοσμιοποίησης, τον καθορισμό των ιδίων πόρων της Ε.Ε. και την ευρωπαϊκή άμυνα.