Της Ανθής Αγγελοπούλου
Η 22η Σεπτεμβρίου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τη Χρόνια Μυελογενή Λευχαιμία (ΧΜΛ), καθώς η 22η ημέρα του 9ου μήνα, έχει έναν συμβολισμό που χαρακτηρίζει τη νόσο. Κι αυτό γιατί η δημιουργία του παρολογικού χρωμοσώματος της Φιλαδέλφειας, οφείλεται στο φαινόμενο της αντιμετάθεσης γενετικού υλικού μεταξύ των χρωμοσωμάτων 22 και 9.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα η Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία (ΕΑΕ) ανακοίνωσε τα αποτελέσματα της Ευρωπαϊκής μελέτης EURO- SKI (EURO - Stop Kinase Inhibitors) στην οποία έλαβε μέρος και η Ελλάδα καθώς και την πρωτοβουλία που αναλαμβάνει από τον Οκτώβριο του 2017, για την πραγματοποίηση ειδικού προγράμματος ενημέρωσης και παρακολούθησης ασθενών με ΧΜΛ που πληρούν τα κριτήρια διακοπής της αγωγής και επιθυμούν οι ίδιοι να την διακόψουν.
Συγκεκριμένα, όπως ανέφερε ο πρόεδρος της Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας (ΕΑΕ) Παναγιώτης Παναγιωτίδης, η χώρα μας συμμετείχε στην ανεξάρτητη Ευρωπαϊκή μελέτη EURO- SKI (EURO - Stop Kinase Inhibitors) με 42 Έλληνες ασθενείς που πάσχουν από Χρόνια Μυελογενή Λευχαιμία, από τους συνολικά 840 ασθενείς. Αξίζει να σημειωθεί ότι η μελέτη από την Ελλάδα χρηματοδοτήθηκε από την ίδια την Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία, η οποία αποφάσισε να στηρίξει έμπρακτα τους ασθενείς, με δικούς της πόρους.
Αναφερόμενος στον τρόπο θεραπείας ο κ. Παναγιωτίδης επεσήμανε ότι οι ασθενείς λαμβάνουν θεραπεία εφ’ όρου ζωής με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ποιότητα ζωής τους. Από τα πιο σοβαρά προβλήματα δηλαδή που αντιμετωπίζει με την μακροχρόνια χρήση είναι το θέμα της γονιμότητας, το οικονομικό βάρος, η συμμόρφωση στη θεραπεία και η ανεκτικότητα στο φάρμακο. Όμως με τα νεότερα δεδομένα από τις μελέτες που διεξήχθησαν δείχνουν ότι υπάρχουν ασφαλείς τρόποι διακοπής της θεραπείας.
Οι μελέτες διακοπής έδειξαν ότι αυτή είναι εφικτή, χωρίς μάλιστα επανεμφάνιση της νόσου για αρκετούς ασθενείς. Ενώ, και στους ασθενείς που επανεμφανίζεται η νόσος με τη χορήγηση ΤΚΙ επιτυγχάνεται εκ νέου η βέλτιστη ανταπόκριση. Επιπλέον, όπως είπε ο κ. Παναγιωτίδης οι ασθενείς που διακόπτουν τη θεραπεία πρέπει να παρακολουθούνται στενά διότι δεν είναι ακόμα γνωστές όλες οι αναγκαίες συνθήκες για μια επιτυχή διακοπή.
Στη συγκεκριμένη μελέτη όπως ανέφερε η αιματολόγος Μαρία Παγώνη, έλαβαν μέρος 11 χώρες με συνολικό αριθμό 868 ασθενείς από 61 διαφορετικά Κέντρα. Οι Έλληνες ασθενείς που μετείχαν στη μελέτη ήταν από 23 – 79 ετών, 21 άνδρες και 21 γυναίκες. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα αυτής, τέσσερα έτη μετά τη διακοπή της θεραπείας με imatinib, 25 από τους 42 Έλληνες ασθενείς δεν λαμβάνουν πλέον καμία αγωγή. Το φαινόμενο αυτό, σύμφωνα με τον γιατρό, ονομάζεται «λειτουργική ίαση της νόσου», (“functional cure”). Στους υπόλοιπους 17 ασθενείς που επανεμφανίσθηκε μοριακά η νόσος, δόθηκε εκ νέου η αγωγή και σε 1-4 μήνες επέτυχαν πάλι βαθιά μοριακή ανταπόκριση, όπως πριν τη διακοπή imatinib και τώρα είναι σε άριστη κατάσταση κλινικά και μοριακά.
Όπως διαπιστώνεται, το 59,5% των ασθενών συνεχίζουν να ζουν χωρίς θεραπεία μόνο υπό τον κλινικό έλεγχο των ειδικών.
Αναφορικά με τις ανεπιθύμητες ενέργειες, διαπιστώθηκε ότι μόνο εννέα ασθενείς εμφάνισαν κάποιες, όπως μυαλγίες, αρθραλγίες, μυϊκούς σπασμούς και κόπωση αλλά σταδιακά υποχώρησαν και σε ελάχιστους εξ αυτών χρειάστηκε η χορήγηση αναλγητικών.
Παράλληλα, μία σειρά κλινικών μελετών διακοπής του φαρμάκου nilotinib, έδειξαν επίσης ότι το 50% των ασθενών υπό θεραπεία με nilotinib, μπόρεσαν να διακόψουν την καθημερινή τους αγωγή, χωρίς να επανεμφανισθεί μοριακά η Χρόνια Μυελογενής Λευχαιμία.
Με βάση τα πολύ καλά δεδομένα των μελετών αυτών, οι αμερικανικές και ευρωπαϊκές αρχές επέτρεψαν πρόσφατα να αναγράφεται στο έντυπο ενημέρωσης του σκευάσματος για τους ασθενείς που λαμβάνουν nilotinib: «Ασθενείς με ΧΜΛ που έχουν αρχίσει θεραπεία με nilotinib και:
- έχουν διάρκεια θεραπείας τουλάχιστον 3 χρόνια
- έχουν επιτύχει επίπεδα BCR-ABL(της πρωτεΐνης της νόσου) ΜR4.5 IS (International Scale EUTOS) για τουλάχιστον 1 χρόνο
μπορούν να διακόψουν την καθημερινή λήψη nilotinib με τις εξής προϋποθέσεις:
- μηνιαίος έλεγχος επιπέδων BCR-ABL το πρώτο έτος,
- έλεγχος επιπέδων BCR-ABL ανά 1 ½ μήνα το δεύτερο έτος».
Η εξέλιξη αυτή, σύμφωνα με την κ. Παγώνη, είναι η 2η επανάσταση στην ιστορία της ΧΜΛ, καθώς από το 2001, η μέχρι τότε ανίατη και θανατηφόρος ασθένεια (με μέση επιβίωση πέντε έως επτά χρόνια) μετατράπηκε σταδιακά σε χρόνιο νόσημα υπό καθημερινή αγωγή χάρη στα καινοτόμα φάρμακα, τα οποία προσέφεραν και πολύ καλή ποιότητα ζωής και μακρά επιβίωση για το 90% των ασθενών.
Ενώ ο κ. Παναγιωτίδης σημείωσε ότι η δυνατότητα αυτή αποτελεί μια νίκη της ιατρικής επιστήμης, αφού διαπιστώθηκε ότι σε μια κατηγορία ασθενών υπό θεραπεία με συγκεκριμένα φάρμακα (imatinib και nilotinib), τα επίπεδα της παθολογικής πρωτεΐνης που χαρακτηρίζει τη νόσο, μειώνονται σε πολύ χαμηλά όρια ή και δεν ανιχνεύονται καθόλου, επιτυγχάνοντας τη μακροχρόνια ύφεση της νόσου, απαλλάσσοντας τους ασθενείς από την ανάγκη καθημερινής αγωγής.
Σταθερή θεραπεία ακόμα και στα γενόσημα
Ο κ. Παναγιωτίδης επεσήμανε ότι τα νέα αυτά είναι εξαιρετικά σημαντικά για τους ασθενείς με Χρόνια Μυελογενή Λευχαιμία, ειδικά για όσους πληρούν τα κριτήρια. Όμως επέστησε την προσοχή όλων στη σταθερή θεραπεία των ασθενών με ένα σκεύασμα ακόμα και αν αυτό είναι γενόσημο.
Με αφορμή της άδειας κυκλοφορίας γενοσήμων σκευασμάτων με τη δραστική ουσία imatinib στην ελληνική αγορά από την άνοιξη του 2017, τόνισε ότι κάθε ασθενής με Χρόνια Μυελογενή Λευχαιμία πρέπει να λαμβάνει μονίμως συγκεκριμένο γενόσημο, καθώς οποιαδήποτε άλλη πρακτική θέτει σε κίνδυνο τη σωστή παρακολούθηση της δραστικότητας και των ανεπιθύμητων ενεργειών της χορηγούμενης αγωγής.
Τι γνωρίζουμε για τη Χρόνια Μυελογενή Λευχαιμία (ΧΜΛ)
Είναι ένα σπάνιο νεοπλασματικό νόσημα του αίματος που αφορά την ανεξέλεγκτη παραγωγή λευκών αιμοσφαιρίων, όταν στο γενετικό υλικό των κυττάρων του μυελού των ασθενών, υπάρχει ένα παθολογικό χρωμόσωμα, το οποίο ονομάζεται Χρωμόσωμα της Φιλαδέλφειας (Ph), από την ομώνυμη πόλη των ΗΠΑ, στην οποία ανακαλύφθηκε το 1960. Προϊόν αυτού του χρωμοσώματος είναι η παθολογική πρωτεΐνη BCR-ABL, γνωστή και ως τυροσινική κινάση(TKI), η οποία είναι υπεύθυνη για τη διατάραξη του μηχανισμού παραγωγής των λευκών αιμοσφαιρίων. Η ΧΜΛ δεν συνδέεται με την κληρονομικότητα (είναι επίκτητο νόσημα) και δεν παρουσιάζει αυξημένη επίπτωση στις οικογένειες των πασχόντων.
Στην Ευρώπη εμφανίζονται 1,2 νέα περιστατικά ΧΜΛ ανά 100.000 κατοίκους και ανά έτος. Από το 2001, η πρωτοπόρος θεραπεία με τον ειδικό αναστολέα της TKI, imatinib, εξασφάλισε πολύ καλή ποιότητα ζωής και μακρά επιβίωση για το 90% των ασθενών. Σήμερα, υπάρχουν νεότεροι αναστολείς για τη θεραπεία της ΧΜΛ με γρηγορότερη και αποτελεσματικότερη δράση (dasatinib, nilotinib), ενώ άλλοι νεότεροι αναστολείς (bosutinib, ponatinib) χορηγούνται σε ασθενείς ανθεκτικούς στη θεραπεία με τους προηγούμενους αναστολείς. Η παρακολούθηση του θεραπευτικού αποτελέσματος γίνεται με τη μέτρηση των επιπέδων BCR-ABL στο αίμα των ασθενών, με προτυποποιημένη μεθοδολογία, σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Κλείνοντας, ο πρόεδρος της ΕΑΕ, είπε ότι για να επιτευχθεί ο μέγιστος βαθμός ασφάλειας των ασθενών, η Αιματολογική Εταιρεία θα καλύψει την αυστηρά προγραμματισμένη παρακολούθηση και μέτρηση των επιπέδων της BCR-ABL, όπως επιβάλλεται στα μοναδικά δύο διαπιστευμένα (με πιστοποίηση IS) ελληνικά εργαστήρια που βρίσκονται ένα στην Αθήνα και ένα στη Θεσσαλονίκη και σύμφωνα με τις οδηγίες που έχουν δοθεί από τις αρμόδιες αρχές. Για το λόγο αυτό κάλεσε τους ενδιαφερόμενους να ενημερωθούν στην ιστοσελίδα της ΕΑΕ.
