Της Ανθής Αγγελοπούλου
Το καλοκαίρι ξεκίνησε δυναμικά και οι παραλίες έχουν αρχίσει να γεμίζουν από κορμιά που εκτίθενται στον ήλιο, στην προσπάθεια τους να αποκτήσουν ένα όμορφο μαύρισμα όπως το επιτάσσει η μόδα. Ωστόσο, όπως μας εξηγεί η Ελληνική Δερματολογική & Αφροδισιολογική Εταιρεία (ΕΔΑΕ), μπορεί το δέρμα μας να έχει ανάγκη από το φως του ήλιου για να συνθέσει τη βιταμίνη D που είναι εξαιρετικά σημαντική για πολλές λειτουργίες του οργανισμού μας, όμως η υπερβολική έκθεση στον ήλιο και ειδικά τις μεσημεριανές ώρες μόνο κακό μπορεί τελικά να επιφέρει.
Σχετικές μελέτες έδειξαν πως αν πάθουμε ένα ηλιακό έγκαυμα κάθε 2 χρόνια τότε τριπλασιάζεται ο κίνδυνος για εμφάνιση κακοήθους μελανώματος, που είναι η πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος. Γι' αυτό οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και ενημερώνουν το κοινό για τις επιδράσεις της ακτινοβολίας στο δέρμα.
Η δράση του ήλιου στο δέρμα
Ο ήλιος, όπως λένε οι γιατροί, εκπέμπει τρία είδη υπεριώδους ακτινοβολίας (UV):
- την UVA,
- την UVB και
- την UVC.
Η UVC απορροφάται στο μεγαλύτερο μέρος της από την ατμόσφαιρα, αλλά οι άλλες δύο φθάνουν στην επιφάνεια της γης και μπορούν να εισδύσουν στο απροστάτευτο δέρμα. Η UVB εισδύει στην επιφανειακή στοιβάδα του (την επιδερμίδα) και η UVA στις βαθύτερες στοιβάδες του.
Όταν η UV ακτινοβολία είναι έντονη ή όταν η έκθεση του δέρματος σε αυτήν υπερβαίνει τα λίγα λεπτά τότε, ενεργοποιούνται στον οργανισμό μας, κάποια κύτταρα του δέρματος που λέγονται μελανοκύτταρα και τα οποία περιέχουν την φυσική χρωστική ουσία την μελανίνη. Η μελανίνη εκκρίνεται για να προστατεύσει τις βαθύτερες στοιβάδες του δέρματος από την UV και είναι υπεύθυνη για το μαύρισμά του. Ο μηχανισμός αυτός είναι πολύ αποδοτικότερος στους ανθρώπους με σκουρόχρωμο δέρμα, μαλλιά και μάτια απ’ ό,τι στους ανοικτόχρωμους.
Όταν το δέρμα δεν παράγει την απαραίτητη ποσότητα μελανίνης και η έκθεση στον ήλιο είναι μεγάλη, τότε το δέρμα παθαίνει ηλιακό έγκαυμα. Το ηλιακό έγκαυμα σημαίνει ότι η UV ακτινοβολία προκαλεί βλάβες ή αλλιώς μεταλλάξεις, στο DNA της επιφανειακής στοιβάδας των δερματικών κυττάρων, που λέγονται κερατινοκύτταρα. Αυτά τα κερατινοκύτταρα με το «τραυματισμένο» DNA αρχίζουν να παράγουν ορισμένα μόρια που προσελκύουν κύτταρα του ανοσοποιητικού για να αρχίσει η αντιμετώπιση του προβλήματος. Αυτά τα ανοσοενεργά κύτταρα φθάνουν στο σημείο της βλάβης μέσω του αίματος, που διαφεύγει από τα μικρά αγγεία στους χώρους ανάμεσα στα κύτταρα και στις διάφορες δομές του δέρματος, με συνέπεια να αρχίσει η περιοχή να διογκώνεται και να κοκκινίζει, προκαλώντας αίσθημα θερμότητας και πόνο.
Η εισβολή των κυττάρων του ανοσοποιητικού στην περιοχή αρχίζει σύντομα μετά τη βλάβη, ενόσω ο πάσχων μπορεί να βρίσκεται ακόμα στην παραλία, αλλά αυξάνεται σημαντικά περίπου μία ώρα αφότου φύγει από τον ήλιο και κορυφώνεται 24 έως 48 ώρες αργότερα - και αυτό ακριβώς εξηγεί γιατί το κοκκίνισμα και ο πόνος του ηλιακού εγκαύματος μπορεί να γίνουν αισθητά το επόμενο πρωί ή βράδυ.
Όταν τα ανοσοποιητικά κύτταρα φθάσουν στο σημείο της βλάβης, κάποια από αυτά αρχίζουν να επιδιορθώνουν τα δερματικά κύτταρα που επιδέχονται επιδιόρθωση και άλλα εκκρίνουν χημικές ουσίες που οδηγούν τα κύτταρα με τις μεγαλύτερες βλάβες στην αυτοκαταστροφή. Αυτό είναι απαραίτητο γιατί οι αδιόρθωτες βλάβες στο DNA ανοίγουν τον δρόμο στην ανάπτυξη καρκίνου.
Καταστροφικές συνέπειες στο δέρμα
Η δράση των κυττάρων του ανοσοποιητικού μπορεί να προκαλέσει μια τοπική αντίδραση στο δέρμα, που έχει ως συνέπεια να έχουμε έντονη φαγούρα, όπως σημείωσαν οι ειδικοί. Επίσης μετά από λίγη ώρα μπορεί να κάνουμε φουσκάλες στα σημεία όπου καταστρέφονται ολόκληρες στοιβάδες κερατινοκυττάρων, καθώς κάθε νεκρή στοιβάδα αρχίζει να απομακρύνεται από τις υποκείμενες και ο χώρος μεταξύ τους γεμίζει με υγρό. Όταν η φλεγμονή αυτή υποχωρήσει, η βαθύτερη στοιβάδα των δερματικών κυττάρων αρχίζει να αναπτύσσεται γρήγορα, για να αντικατασταθούν τα νεκρά κύτταρα.
Έτσι επέρχεται το γνωστό μας ξεφλούδισμα, που δεν είναι άλλο από την απομάκρυνση στοιβάδων νεκρών κυττάρων από την επιδερμίδα μας για να βγει νέο δέρμα.
Οι βλάβες στο DNA των κερατινοκυττάρων δίνουν επίσης μήνυμα στα μελανοκύτταρα να αρχίσουν την παραγωγή μελανίνης, γι’ αυτό και το δέρμα φαίνεται μαυρισμένο όταν υποχωρήσει το κοκκίνισμα του ηλιακού εγκαύματος. Η μελανίνη διασκορπίζεται πάνω από τα κύτταρα της επιδερμίδας για να τα προστατεύσει από την επόμενη έκθεση στον ήλιο, αλλά στην πραγματικότητα η προστασία που παρέχει είναι όση και ενός αντηλιακού με SPF ίσο με 2.
Όμως, όλες αυτές οι αντιδράσεις και τα συμπτώματα πρακτικά σημαίνουν ένα πράγμα: το δέρμα έχει υποστεί σοβαρή βλάβη από τον ήλιο. Όταν αυτό συμβαίνει συχνά και κυρίως σε ηλικίες κάτω των 18 ετών, τότε σύμφωνα με τους ειδικούς, αυξάνεται ο κίνδυνος για εμφάνιση δερματικού καρκίνου. Ο λόγος είναι, ότι τα κύτταρα του ανοσοποιητικού δεν κατορθώνουν να επιδιορθώσουν όλες τις βλάβες στο DNA και κάποιες αναπαράγονται στα νέα δερματικά κύτταρα.
Η πρόληψη είναι η καλύτερη αντιμετώπιση
Και μπορεί να θεωρούμε ότι δεν έγινε κάτι αν πάθουμε μία φορά ηλιακό έγκαυμα, ωστόσο, όσο περνούν τα χρόνια, αυτά τα εγκαύματα λειτουργούν αθροιστικά για τον οργανισμό μας και κάποια στιγμή τα δερματικά κύτταρα αρχίζουν να αναπαράγονται ανεξέλεγκτα δίνοντας το έναυσμα για την εμφάνιση του καρκίνου.
Επειδή, όπως τόνισαν οι ειδικοί, δεν υπάρχει προς το παρόν κάποιος απλός τρόπος επιδιόρθωσης των μεταλλάξεων στο DNA που προκαλούνται από τον ήλιο, και έτσι, η καλύτερη λύση είναι η πρόληψη. Καλό θα είναι να παίρνουμε μέτρα ηλιοπροστασίας, ειδικά στα παιδιά, και να αποφεύγουμε την έκθεση στις ακτίνες του ήλιου τις καυτές μεσημεριανές ώρες.
