Της Ανθής Αγγελοπούλου
Με αφορμή την πρώτη επιστημονική ημερίδα που θα γίνει στις 5 Μαΐου στη χώρα μας με θέμα «Ο Διαβήτης σήμερα Θεραπεύεται», ο χειρουργός Ιωάννης Μελισσάς, Καθηγητής Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και ο Διευθυντής της Endolaser Ιατρικής με αντικείμενο την εφαρμογή της σύγχρονης τεχνολογίας στη γενική χειρουργική που το 2017 ανέλαβε Διευθυντής του Τμήματος Μεταβολικής και Βαριατρικής Χειρουργικής του Νοσοκομείου Ιασώ General Οδυσσέας Βουδούρης αναφέρθηκαν στην πρόσφατη έρευνα που έγινε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και η οποία ανέδειξε ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα που αφορά στο διαβήτη.
Σύμφωνα με την έρευνα αυτή, ο διαβήτης προκαλεί το 12% των θανάτων σε όλη τη χώρα, γεγονός που τον καθιστά 3η αιτία θανάτου μετά τα καρδιακά νοσήματα και τον καρκίνο. Από την έρευνα διαπιστώθηκε επίσης, ότι οι Αμερικανοί που πάσχουν από διαβήτη έχουν περίπου 90% υψηλότερο ποσοστό θανάτου σε σχέση με εκείνους που δεν έχουν διαβήτη. Έχοντας υπόψη ότι το προσδόκιμο ζωής των Αμερικανών αυξάνεται με πολύ αργό ρυθμό την τελευταία δεκαετία, ενώ το 2015 μειώθηκε για πρώτη φορά, η έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι αρκετά πιθανό ο διαβήτης να αποτελεί σημαντικό παράγοντα πρόκλησης αυτής της επιβάρυνσης.
Στις ΗΠΑ, 29 εκατομμύρια ενήλικες, δηλαδή το 9,3% του πληθυσμού, πάσχουν από διαβήτη και 1 στους 3 ενήλικες πάσχει από προ-διαβήτη, σύμφωνα με το FDA - Food and Drug Administration.
Η συνεχιζόμενη εξάπλωση του διαβήτη έχει επιπτώσεις και στα δημοσιονομικά μεγέθη, εφόσον το κόστος της υπολογίζεται στο 20% με 30% του συνόλου των δαπανών υγείας. Σύμφωνα με τους ειδικούς, υπολογίζονται σε 160 δισεκατομμύρια ετησίως στην Ευρώπη και ξεπερνούν τα 350 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως στις ΗΠΑ, όπου ο διαβήτης αποτελεί πλέον μείζον θέμα δημόσιας υγείας.
Οι ομιλητές παρέθεσαν τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για το 2014, τα οποία δείχνουν ότι, πάνω από 422 εκ. άνθρωποι νοσούσαν από διαβήτη. Υπολογίζεται όμως ότι ως το 2030 θα έχει διπλασιαστεί ο πληθυσμός των διαβητικών, αγγίζοντας το 1 δισεκατομμύριο.
Όπως είπαν, ο Σακχαρώδης Διαβήτης οδηγεί σε καρδιαγγειακά νοσήματα, σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, σε τύφλωση, σε ακρωτηριασμούς και αποτελεί πλέον την 7η αιτία θανάτου σε παγκόσμιο επίπεδο.
Στην Ελλάδα, τα άτομα που πάσχουν από Σακχαρώδη Διαβήτη τετραπλασιάστηκαν τα τελευταία 30 χρόνια και υπολογίζονται σήμερα σε 1,1 εκατομμύριο, δηλαδή στο 10% του πληθυσμού. Πάνω από 3,000 διαβητικοί υποβάλλονται ετησίως σε ακρωτηριασμό λόγω των επιπλοκών του «διαβητικού ποδιού». Το κόστος του διαβήτη και των επιπλοκών του υπολογίζεται σε 2 δισ. ευρώ, δηλαδή περίπου στο ένα τέταρτο του συνόλου των δαπανών υγείας.
Όπως επεσήμαναν οι ομιλητές, η ραγδαία αύξηση του διαβήτη σχετίζεται με την εξέλιξη των συνθηκών ζωής. Η «μεσογειακή διατροφή» υποχωρεί, η λεγόμενη «γρήγορη σίτιση», με υπερθερμιδικές τροφές εξαπλώνεται, η επαφή με τη φύση και τη φυσική άσκηση χάνεται στις μεγαλουπόλεις, η παθητική τηλεθέαση υποκαθιστά κάθε δυναμική μορφή ψυχαγωγίας. Συνεπώς, η αντιμετώπιση του διαβήτη περιλαμβάνει κυρίως την αλλαγή αυτών των νοσηρών συνηθειών, πράγμα καθόλου εύκολο να εφαρμοστεί.
Νέοι τρόποι αντιμετώπισης του διαβήτη
Όπως τόνισαν οι καθηγητές, τα αντιδιαβητικά φάρμακα αποσκοπούν στην ενίσχυση της παγκρεατικής παραγωγής ινσουλίνης και στη μείωση της κυτταρικής αντίστασης στη δράση αυτής της ορμόνης. Η υπερβολική κατανάλωση ορισμένων τροφών, «ζορίζει» όμως το πάγκρεας, το οποίο δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις υπερβολικές απαιτήσεις. Όταν λοιπόν τα φάρμακα αυτά δεν αρκούν για τη ρύθμιση του σακχάρου, τότε η λύση είναι η απευθείας χορήγηση ινσουλίνης.
Η φαρμακευτική αγωγή αποσκοπεί τελικά στο να υποκαταστήσει, με την καθημερινή και δια βίου αγωγή, το ανεπαρκές πάγκρεας. Συνεπώς είναι δόκιμο να μιλάμε για «ρύθμιση» του διαβήτη, αντί για ίαση. Αυτό απαιτεί σημαντική πειθαρχία εκ μέρους του διαβητικού ασθενή με συστηματική παρακολούθηση, χωρίς βέβαια να αποκλείονται εντελώς ορισμένες δυσμενείς εξελίξεις. Το γεγονός αυτό ώθησε την ιατρική κοινότητα να αναζητήσει ριζικές θεραπευτικές λύσεις.
Η ανακάλυψη ότι ορισμένες βαριατρικές χειρουργικές επεμβάσεις δρουν και κατά του διαβήτη προέρχεται από δυο διαδοχικές διαπιστώσεις. Η πρώτη είναι ότι με τη μείωση της παχυσαρκίας βελτιώνεται ή και εξαλείφεται σε κάποιες περιπτώσεις ο διαβήτης σε παχύσαρκους διαβητικούς. Η δεύτερη και πιο πρόσφατη, αποτελεί όμως τη σημαντικότερη ανακάλυψη.
Ενώ για ορισμένες επεμβάσεις, όπως για παράδειγμα ο γαστρικός δακτύλιος, η βελτίωση του διαβήτη ακολουθεί τη μείωση του βάρους, σε άλλες βαριατρικές επεμβάσεις, η βελτίωση του διαβήτη είναι άμεση και προηγείται της μείωσης του βάρους. Τέτοιες επεμβάσεις είναι κυρίως οι παρακάμψεις (γαστρική παράκαμψη και χολοπαγκρεατική εκτροπή) αλλά και η επιμήκης γαστρεκτομή («μανίκι»), οι οποίες δρουν με έναν απευθείας ορμονικό μηχανισμό ομαλοποίησης της παγκρεατικής λειτουργίας και ελάττωσης της κυτταρικής αντίστασης στην ινσουλίνη.
Ο μηχανισμός αυτός μελετάται σήμερα και πολλά θέματα παραμένουν προς διευκρίνιση. Έχουν όμως αποσαφηνιστεί ορισμένα βασικά δεδομένα. Η παραγωγή ινσουλίνης από το πάγκρεας προκαλείται βέβαια από την αύξηση του σακχάρου στο αίμα, αλλά προκαλείται επίσης, και πιθανώς σε μεγαλύτερο βαθμό, σε προγενέστερο στάδιο, κατά τη διάρκεια της διέλευσης των τροφών στο τελικό τμήμα του λεπτού εντέρου, τον ειλεό.
Συνεπώς, μια χειρουργική επέμβαση, που επιτρέπει πιο γρήγορη έλευση των τροφών από το στομάχι στον ειλεό, βελτιώνει τη λειτουργία του παγκρέατος και μειώνει την κυτταρική αντίσταση στην ινσουλίνη. Μάλιστα έχουν εντοπιστεί οι δυο ουσίες που εκκρίνονται από το πεπτικό σωλήνα και προκαλούν αυτή την ευεργετική δράση. Πρόκειται για την PolypeptideYY (PYY) και την GlucagonLikePeptide 1 (GLP-1). Ενώ πρέπει να διευκρινιστεί ότι οι επεμβάσεις αυτές δεν αφορούν το διαβήτη τύπου1, ο οποίος αφορά κυρίως νέα άτομα στα οποία εκ γενετής το πάγκρεας αδυνατεί εντελώς να παράγει ινσουλίνη.
