Της Ιωάννας Μιχαλοπούλου*
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, ο Αμερικανικός Νόμος FCPA (Foreign Corrupt Practices Act) έχει επιβάλλει κυρώσεις εκατομμυρίων σε πάρα πολλές εταιρείες με παγκόσμια δραστηριότητα. Μόλις το 2016, 27 εταιρείες κατέβαλαν το ποσό των $2,48 δισ. προκειμένου να διευθετήσουν υποθέσεις FCPA - το μεγαλύτερο ποσό επιβολής χρηματικών κυρώσεων στην ιστορία του FCPA.
Η επιβολή κυρώσεων όμως για παραβίαση των διατάξεων Συμμόρφωσης (Compliance) στις εταιρείες και η αναγωγή τους σε ποινικά αδικήματα στις έννομες τάξεις, αρκεί για την πρόληψη αυτών και κατ’ επέκταση καταστολή τους σε επίπεδο νομικού προσώπου αλλά και management; Πιο συγκεκριμένα, η υλοποίηση της έννοιας της Συμμόρφωσης αποτελεί άλλο ένα check box μια εταιρείας που δίνει την ψευδαίσθηση της ελαχιστοποίησης του ρίσκου για τις δραστηριότητές της;
Το παν είναι η διαμόρφωση της Ορθής και Ηθικής Νοοτροπίας. Αν μια εταιρεία δεν υιοθετήσει μια τέτοια νοοτροπία, η εστιασμένη προσέγγισή της στη Συμμόρφωση για την εξάλειψη ανήθικων συμπεριφορών ενδέχεται να ανακόψει τις προσπάθειές της να καινοτομεί και να λάβει τα αναμενόμενα υγιή ρίσκα.
To FCPA, το UK Bribery Act, οι διατάξεις του ΟΟΣΑ, ο ελληνικός Ποινικός Κώδικας με τις τελευταίες τροποποιήσεις του 2014 και πλήθος άλλων νομοθετημάτων ποινικοποιούν τη δωροδοκία/διαφθορά λειτουργών του Δημοσίου και στελεχών του Ιδιωτικού τομέα οπουδήποτε στον κόσμο, από την στιγμή που ο σκοπός της δωροδοκίας είναι η άσκηση επιρροής, ώστε να επιτευχθεί ένας επιχειρηματικός σκοπός. Παράλληλα, ο πρόσφατος General Data Protection Regulation (GDPR) με ισχύ για όλα τα Κράτη Μέλη από το Μάιο του 2018 προβλέπει την επιβολή υπέρογκων προστίμων και κυρώσεων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με τις διατάξεις του περί προστασίας προσωπικών δεδομένων, οι οποίες διατάξεις έχουν άμεση σχέση με την Εταιρική Συμμόρφωση.
Μπορεί όμως να είναι ο στόχος μιας επιχείρησης απλώς, η αποφυγή ποινικών και διοικητικών κυρώσεων;
Οι έρευνες αποδεικνύουν ότι η επένδυση σε εκπαίδευση και επιμόρφωση σε θέματα Συμμόρφωσης, ενθαρρύνει τον υγιή ανταγωνισμό και την εξωστρέφεια των επιχειρήσεων, ευθυγραμμίζει την εταιρική νοοτροπία με αυτή επιχειρήσεις του εξωτερικού και έχει ως αποτέλεσμα την αδιαπραγμάτευτη ανάπτυξη και εδραίωση της θέσης τους στην αγορά καθώς και τη δημιουργία συνεργασιών εμπιστοσύνης εντός και εκτός Ελλάδος. Το τελευταίο ίσως αποτελεί και το σημαντικότερο όφελος μιας ολοκληρωμένης Στρατηγικής Συμμόρφωσης.
Ο ρόλος του Compliance Officer (Υπευθύνου Συμμόρφωσης), του Data Protection Officer και η επιτακτική πλέον θέσπιση Κανόνων Δεοντολογίας της επιχείρησης -μεταξύ άλλων- αποτελούν ρόλους κλειδιά και assets για τις επιχειρήσεις. H στενή παρακολούθηση των πολιτικών συμμόρφωσης και χρήσης των προσωπικών δεδομένων εκ μέρους του υπευθύνου επεξεργασίας ή του εκτελούντος την επεξεργασία, η ενημέρωση και εκπαίδευση των στελεχών της εταιρείας σε σχέση με τις υποχρεώσεις τους, όπως αυτές απορρέουν από τον προαναφερθέντα Κανονισμό και από άλλες διατάξεις της Ένωσης, καταξιώνουν την εταιρική ευθύνη έναντι της κοινωνίας και των πολιτών της.
Τα προγράμματα αυτά θα πρέπει να στηρίζονται στους εξής 10 βασικούς κανόνες:
- στην εφαρμογή έγγραφων πολιτικών και διαδικασιών
- στη συνεχή εκπαίδευση του προσωπικού
- στην ανάπτυξη αποτελεσματικής επικοινωνίας των τμημάτων
- στη δημιουργία κατάλληλης εποπτείας και ανεξαρτησίας
- στη διεξαγωγή εσωτερικών ελέγχων και αναφορών
- στη δημιουργία συστήματος ανώνυμων καταγγελιών
- στην προστασία των whistleblowers (μάρτυρες Δημοσίου Συμφέροντος)
- στην ύπαρξη διαφανών συνεργασιών με τρίτους προμηθευτές
- στη λειτουργία σχέσεων εμπιστοσύνης με τρίτους συνεργάτες, διανομείς, αντιπροσώπους κλπ.
- στον ξεκάθαρο ορισμό των κατευθυντήριων γραμμών της πολιτικής συμμόρφωσης και των αντιστοίχων πειθαρχικών κυρώσεων.
Ο απώτερος στόχος των εταιρειών δεν είναι η τελειότητα.
Κατά γενική παραδοχή οι εταιρείες δεν είναι εντελώς ενάρετες ούτε όμως και δίχως αξίες. Ο στόχος για αυτές είναι να γίνουν καλύτερες απ’ όσο υπήρξαν και για τους ηγέτες τους να διδάξουν την αρμόζουσα συμπεριφορά με το δικό τους παράδειγμα.
Όπως έχει πει και ο Αριστοτέλης, «είμαστε αυτό που κάνουμε επανειλημμένα». Η Αριστεία, ως εκ τούτου, δεν είναι μια πράξη, αλλά μια συνήθεια. Οι αξίες με τη σειρά τους διαπερνούν την ευρύτερη οργανωτική κουλτούρα και ορίζονται ως" ο τρόπος που γίνονται τα πράγματα εδώ μέσα". Αυτή είναι μια δύναμη πολύ ισχυρότερη από την απλή προσήλωση στην τήρηση των κανόνων.
*Η κ. Μιχαλοπούλου είναι εξειδικευμένη στο Δίκαιο Υγείας και Φαρμάκου και αποτελεί ιδρυτικό μέλος της δικηγορικής εταιρείας Michalopoulou & Associates
