Του Κώστα Δεληγιάννη
Τι θα συνέβαινε αν ένας αστροναύτης έπεφτε μέσα σε μία μαύρη τρύπα; Η μαθηματική μελέτη αυτού του υποθετικού σεναρίου «αυτοκτονίας», η οποία οδήγησε στην ανακάλυψη ενός από τους σημαντικότερους γρίφους της θεωρητικής φυσικής, συγκαταλέγεται στα βραβεία Breakthrough 2017, συνολικής αξίας πάνω από 25 εκατ. δολαρίων, που απονεμήθηκαν την Κυριακή το βράδυ.
Τα συγκεκριμένα βραβεία θεσπίσθηκαν το 2013 από τον Ρώσο μεγιστάνα Γιούρι Μίλνερ, ενώ στην πορεία προστέθηκαν ως χρηματοδότες και αρκετοί ακόμη επιχειρηματίες, όπως οι ιδρυτές της Google και του Facebook, Σεργκέι Μπριν και Μαρκ Ζάκερμπερκ. Η τελετή απονομής πραγματοποιήθηκε στο ερευνητικό κέντρο Ames της NASA, με παρουσιαστή φέτος τον γνωστό ηθοποιό Μόργκαν Φρίμαν.
Η «αυτοκτονία» του αστροναύτη ήταν πρωταγωνιστής στο βραβείο θεωρητικής φυσικής μαζί με τον Τζόζεφ Πολτσίνσκι, τον καθηγητή από το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια που τη μελέτησε το 2012.
Όπως διαπίστωσε ο Πολτσίνσκι, ο αστροναύτης θα έπρεπε να παρατηρήσει ένα μεγάλο και μυστηριώδη «τοίχο» από ακτινοβολία καθώς θα διέσχιζε τον ορίζοντα γεγονότων, δηλαδή την περιοχή όπου έχει εμβέλεια το ισχυρό βαρυτικό πεδίο της μαύρης τρύπας, «ρουφώντας» ό,τι βρεθεί στο εσωτερικό της.
Η ανακάλυψη αυτή οδήγησε στη διατύπωση του παράδοξου του «τείχους προστασίας» (firewall) γύρω από τις μαύρες τρύπες, ένα φαινόμενο στο οποίο «συναντιούνται» αντικρουόμενοι οι δύο θεωρητικοί πυλώνες της σύγχρονης φυσικής.
Ο λόγος είναι πως είτε το «τείχος προστασίας» όντως υπάρχει, αντιβαίνοντας όμως τότε μία βασική αρχή της Γενικής Σχετικότητας του Αϊνστάιν, είτε είναι αχρείαστο για να εξηγηθεί ο τρόπος με τον οποίο μία μαύρη τρύπα απορροφά και εκπέμπει ακτινοβολία – επειδή είναι λανθασμένος ο τρόπος που οι επιστήμονες ερμηνεύουν την κβαντική φυσική.
Ο Πολτσίνσκι μοιράστηκε το αξίας 3 εκατ. δολαρίων βραβείο με τους Άντριου Στρόμινγκερ και Κούμρουν Βάφα από το πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Κοινό στοιχείο στο έργο και των τριών είναι πως μελέτησαν τη συμπεριφορά των μελανών οπών από τη σκοπιά της θεωρίας των χορδών, σύμφωνα με την οποία τα στοιχειώδη σωματίδια είναι εκφάνσεις πιο θεμελιωδών αντικειμένων μονοδιάστατων (χορδών) και πολυδιάστατων (βρανών).
Στη χθεσινή τελετή απονεμήθηκε επίσης ένα ειδικό συλλογικό βραβείο, για την πρώτη ανίχνευση βαρυτικών κυμάτων μέσω του πειράματος LIGO. Το βραβείο απονεμήθηκε στους τρεις επικεφαλής του πειράματος, οι οποίοι θα μοιρασθούν το 1 εκατ. δολάρια από το χρηματικό έπαθλο που το συνοδεύει. Τα υπόλοιπα 2 εκατ. προορίζονται για τους 1.012 φυσικούς που συνέβαλαν στην ανίχνευση, «στέλνοντας ένα ξεκάθαρο μήνυμα πως η πειραματική φυσική είναι συλλογική», όπως σημείωσε ο Μίλνερ.
Ένας από τους νικητές του βραβείου για τις επιστήμες της ζωής ήταν ο μοριακός βιολόγος Χάρι Νόλερ, από το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, για την ανακάλυψη του κεντρικού ρόλο του RNA στη σύνθεση πρωτεϊνών.
Ο Νόλερ μοιράστηκε το βραβείο με τον Γιοσινόρι Οσούμι, φετινό Νομπελίστα ιατρικής για τους μηχανισμούς της αυτοφαγίας, με τον γενετιστή Στέφεν Έλεντζ για τη μελέτη της απόκρισης των κυττάρων στις βλάβες του DNA, την αναπτυξιακή βιολόγο Ρόλαντ Νους και τη γενετίστρια Χούντα Ζόγκμπι.
Τέλος, το βραβείο μαθηματικών πήγε στον Ζαν Μπουργκέν, από το Ινστιτούτο Προηγμένο Μελετών του Πρίνστον, για τις έρευνές του στη γεωμετρία των πολυδιάστατων χώρων και τις τεχνικές που ανέπτυξε με σκοπό την επίλυση των μερικών διαφορικών εξισώσεων.
