του Δημήτρη Στεργίου *
Στις 9 Σεπτεμβρίου έλαβε χώρα η άτυπη σύνοδος των 7 «χωρών του νότου». Πολλά ειπώθηκαν εντός και εκτός συνόδου με τις προσδοκίες να είναι όμως αρκετά περιορισμένες, παρά την κοινή Διακήρυξη, τις εύηχες ανακοινώσεις και την πρόσκληση στην (Βόρεια και Κεντρική) Ευρώπη να ενσκήψει στον «αδικημένο νότο». Η συλλογιστική όμως πρέπει να απομακρυνθεί από τι μπορούν να κάνουν οι άλλοι για εμάς αλλά τι μπορούμε να κάνουμε εμείς για τις οικονομίες μας. Το γεγονός ότι η δημοσιονομική λιτότητα δεν αποτελεί στρατηγική αλλά προσωρινό μέτρο προκειμένου να επιστρέψουμε σε αύξηση του ΑΕΠ (κοινώς ανάπτυξη) δεν αποτελεί επιχείρημα αλλά αξίωμα του τύπου βρέχει-πάρε-ομπρέλα! Το μέλλον της Ευρώπης διασφαλίζεται σε περιβάλλον εύρωστων οικονομιών και αυτές με τη σειρά τους με την υλοποίηση (όχι απλά με την ευχή ή την προτροπή υλοποίησης τους) συγκεκριμένων ενεργειών.
Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι κατά περίπτωση λησμονούμε τα αυτονόητα. Οτι ανήκουμε στη υψηλότερο στάδιο περιφερειακής ολοκλήρωσης το οποίο έχει επιτευχθεί στην οικονομική ιστορία των δημοκρατιών. Η ΕΕ αποτελεί τη μεγαλύτερη και την αρτιότερη οικονομική ένωση 443 εκατομμυρίων πολιτών (τα 65 του ΗΒ έχουν αφαιρεθεί) και 27 ανεξάρτητων κρατών με τελείως διαφορετική ιστορία, νοοτροπία, ανησυχίες, δημογραφία και στόχους. Έχουμε επιλύσει θέματα τα οποία άλλοι προσπαθούν (και ίσως ποτέ δεν θα καταφέρουν) να αντιμετωπίσουν όπως εξάλειψη δασμών, ελεύθερη διακίνηση πολιτών, αγαθών και κεφαλαίων, εναρμόνιση κανονισμών ακόμα και κοινό νόμισμα. Οι αδυναμίες και οι ατέλειες λίγο επηρεάζουν η μεγάλη εικόνα.
Δεν θα πρέπει να δούμε τη σύνοδο ΕUMed ως μία αντι-Visegrád ούτε σε ένα πλαίσιο διελκυστίνδας Περισσότερη Ευρώπη vs Περισσότερη αυτονομία Κρατών Μελών. Μακρυά (κατά το δυνατόν) από πολιτική εκμετάλλευση, δυνατόν να αποτελέσει μία ευκαιρία Η Διακήρυξη των Αθηνών κάλυψε ένα ευρύτατο φάσμα θεμάτων όμως το παρόν κείμενο θα δώσει έμφαση στον 3ο άξονα : Προώθηση της ανάπτυξης και των επενδύσεων στην Ευρώπη.
Στον άξονα αυτό οι 7 θα μπορούσαν να αναπτύξουν πρωτοβουλίες σε επίπεδο υψηλότερο από μια οικογενειακή φωτογραφία (ομολογουμένως απαραίτητη, με ή χωρίς γραβάτα) ή μία κοινή διακήρυξη.
Ας ονομάσουμε μία εξ αυτών Athens Understanding Economic Forum.
Ποια θα είναι όμως η αποστολή της ομάδας αυτής; Η αντι-λιτότητα σίγουρα δεν αρκεί.. Σε στρατηγικό επίπεδο ας αναφέρουμε τη διακυβέρνηση- δημόσια διοίκηση την προσέλκυση ξένων επενδύσεων, τον τουρισμό και την εκπαίδευση
Δημόσια διοίκηση και προσέλκυση ξένων επενδύσεων
Όλα ξεκινούν από το πρώτο διότι αποτελεί το πλαίσιο. Η εναρμόνιση με την ευρωπαϊκή νομοθεσία μας δίνει τον κοινό παρανομαστή. Στο πλαίσιο των 7, οι χώρες με τη μεγαλύτερη εμπειρία όπως η Γαλλία, μπορούν να αναλάβουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Στον τομέα του e-governance ας συζητήσουμε με την Εσθονία την γενέτειρα του Skype όπου τα ποσοστά είναι πάνω από 90% και όπου στην πρώτη δημοτικού μαθαίνουν γλώσσα προγραμματισμού. H γαλλική École Nationale d’Administration (ENA) και η ιταλική Scuola Nazionale dell’Amministrazione (SNA), θεωρούνται κορυφαίες στο τομέα τους. Η ημέτερη Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΣΔΔΑ) σίγουρα δεν έχει τη θέση που αξίζει.
Η Διακήρυξη των Αθηνών αναφέρεται στην ψηφιακή οικονομία και στη θέσπιση κανονισμών για την ψηφιακή ενιαία αγορά. Πολύ σωστά και επίκαιρα, όμως αυτό προϋποθέτει πλήρη εκμετάλλευση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων για τις νεοφυείς επιχειρήσεις (startups) καθώς και ενημέρωση και συνεργασία αναφορικά με τη χρηματοδότηση των νέων αυτών σχημάτων.
Στον τομέα της είσπραξης φόρων και εισφορών μία χώρα όπως η Ελλάδα στην οποία το 2011 (μέχρι τότε φτάνουν τα επίσημα δημοσιοποιημένα στοιχεία), ακόμα στον απόηχο των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης το 41% των φορολογούμενων δήλωνε ετήσιο εισόδημα μέχρι 10.000 ευρώ, σίγουρα υφίστανται πολλά περιθώρια βελτίωσης. Εφόσον “Task Forces” τύπου βορίων χωρών μας ταράζουν μπορούμε κάλλιστα να συνεργαστούμε με τους νότιους.
Στην κατεύθυνση της προσέλκυσης ξένων επενδύσεων η Ελλάδα σύμφωνα με τα στοιχεία της παγκόσμιας τράπεζας βρίσκεται στην 60η (από 189) θέση παγκοσμίως στην ευκολία του επιχειρείν. Όχι καταστροφικό αλλά θα μπορούσαμε να συνεργαστούμε με την Πορτογαλία (23η θέση). Ας σημειωθεί ότι η ΠΓΔΜ στο συγκεκριμένο δείκτη βρίσκεται στην 12η θέση, ενώ είναι 2η παγκοσμίως στην ευκολία δημιουργίας επιχείρησης. Ενα εξαιρετικό πεδίο επίδειξης αλληλεγγύης των χωρών του μεσογειακού νότου είναι η ενθάρρυνση της κίνησης των επενδυτικών κεφαλαίων στο πλαίσιο των 7. Γιατί η Γερμανία επένδυσε μετά την ενοποίηση του 1989, 1,3 τρισεκατομμύρια μάρκα στις ανατολικές περιοχές; Οφείλουμε παρόλα αυτά να έχουμε υπόψη μας για το λόγο ότι η Άμεση Ξένη Επένδυση (FDI) συνεπάγεται μακροχρόνια παραμονή του επενδυτή στη χώρα και ποσοστό απόκτησης ιδιοκτησίας άνω του 10%, η όλη διαδικασία θα πρέπει να έχει ασφαλιστικές δικλίδες.
Στη Διακήρυξη αναφέρεται η προώθηση των επενδύσεων με έμφαση στα έργα με χαμηλές εκπομπές άνθρακα για την ενέργεια συμπεριλαμβανομένων των διασυνδέσεων ενέργειας και μεταφορών. Η συμμετοχή των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα στην Ελλάδα είναι ακριβώς στον ευρωπαϊκό μέσο όρο (17%) με την Πορτογαλία να φτάνει στο 28%, αλλά με τη Μάλτα να υστερεί στο 5%. Και στις 7 χώρες, ο ήλιος και ο αέρας είναι σε αφθονία.
Τουρισμός και Εκπαίδευση
Διαθέτοντας το μεγαλύτερο μέρος των μεσογειακών ακτών και νησιών οι 7 θα μπορούσαν να συνεργαστούν στο τομέα του θαλάσσιου και υποθαλάσσιου (καταδυτικού) τουρισμού. Υπάρχουν εκατοντάδες μεγάλα και μικρά νησιά στα οποία μπορούν να λειτουργήσουν μαρίνες υποδοχής όλων των μεγεθών των σκαφών, ενώ η κρουαζιέρα κερδίζοντας έδαφος θα μπορεί να συνδέσει λιμάνια των 7 χωρών Το μεσογειακό θερμό και φιλόξενο περιβάλλον με τις χιλιάδες μικρονήσους, δυνατόν να αξιοποιηθεί με τη δημιουργία υποθαλάσσιων πάρκων στα οποία να ανθίσει το καταδυτικός τουρισμός. Σε αυτήν την κατεύθυνση τα υδατοδρόμια και η δημιουργία ενός βιώσιμου και λειτουργικού συγκοινωνιακού δικτύου υδροπλάνων η οποία ήδη βρίσκεται σε ωρίμανση στη χώρα μας αποτελεί ακόμα ένα πεδίο συλλογικής μελέτης και συνεργασίας.
Η Διακήρυξη δίνει έμφαση επίσης στην έρευνα και στην εκπαίδευση. Όπως αναφέρεται, ο πολιτισμός και η παιδεία πρέπει να βρίσκονται στον πυρήνα των δράσεων της Ευρώπης. Η συνεργασία ιδιαίτερα στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης δυνατόν να υλοποιηθεί με κοινή σχεδίαση και χρηματοδότηση προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων στις ήδη υπάρχουσες πανεπιστημιακές σχολές, ή ακόμα και με την ίδρυση Μεσογειακού Πανεπιστημίου (υφίσταται το Eastern Mediterranean University στο κατεχόμενο μέρος της Κύπρου, αλλά όχι σε αυτό το πρότυπο) με σχολές με έδρα κάποια ή κάποιες πόλεις της περιφέρειας των 7. Στην δική μας περίπτωση η Κέρκυρα θα αποτελούσα θαυμάσια επιλογή.
Η περίπτωση της Μάλτας
Η Μάλτα στην παρούσα χρονική περίοδο, το μόνο κοινό με τους υπόλοιπους ΕUMed είναι η γεωγραφία. Χάριν στην εξαιρετικά επιθετική επενδυτική πολιτική (όπως έκδοση διαβατηρίου για επένδυση άνω του 1 εκατομμυρίου ευρώ) την οποία ακολούθησε από το 2010 και μετά έχει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης (για το 2016 η πρόβλεψη είναι για 4,1%) ανεργία (2015) 5,1%, δημόσιο χρέος στο 60,9% του ΑΕΠ και στο δείκτης οικονομικής παγκοσμιοποίησης είναι 4η σε 184 χώρες. Η μετανάστευση είναι σήμερα μηδενική (παρόλο που το 12%) του εργατικού της δυναμικού είναι ξένοι.
Ιδού λοιπόν πεδίον δόξης λαμπρόν. Πλέον των άλλων, βασική προϋπόθεση είναι κινήματα τύπου «δεν πληρώνω-δεν πληρώνω» διόδια, φόρους ή ΦΠΑ να μπουν οριστικά στο περιθώριο. Παραφράζοντας τη γνωστή ρήση του 35ου προέδρου των ΗΠΑ «Μην κοιτάς τι μπορεί να κάνει η Ευρώπη για εσένα αλλά εσύ για τη χώρα σου»
*Επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Αναλύσεων
Άμυνας και Ασφάλειας (i-sda), εξωτερικός συνεργάτης του Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων
του Παντείου πανεπιστημίου
