Δεκαέξι χρόνια μετά την σφαγή στην πλατεία Τιέν Αν Μεν, η Διεθνής Αμνηστία ζήτησε σήμερα από την Κίνα να επανεκτιμήσει τα κατασταλτικά μέτρα που εφάρμοσε ο στρατός σε βάρος των διαδηλωτών και να απονείμει δικαιοσύνη.
«Επαναλαμβάνουμε την έκκλησή μας προς την κινεζική κυβέρνηση να πραγματοποιήσει μία ανεξάρτητη έρευνα για τους φόνους αόπλων φοιτητών και διαδηλωτών», τονίζει σε σημερινή της ανακοίνωση η οργάνωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ζητά την απελευθέρωση όσων φυλακίστηκαν το 1989 ή εξέφρασαν τις απόψεις τους σχετικά με τα γεγονότα.
Η κινέζικη κυβέρνηση έχει κατ'επανάληψη υποστηρίξει ότι τα μέτρα καταστολής ήταν ορθά και ότι θα συνεχίσει να έχει ως προτεραιότητά της την οικονομική ανάπτυξη. Η ηγεσία της χώρας δεν έχει κάνει γνωστό ακόμα τον αριθμό των νεκρών τη νύκτα της 3ης προς 4η Ιουνίου 1989, όταν η κυβέρνηση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας στέλνει τα τανκ στην πλατεία Τιέν Αν Μεν, στο κέντρο του Πεκίνου, την οποία έχουν καταλάβει επί έξι εβδομάδες οι φοιτητές.
Η Διεθνής Αμνηστία εκτιμά πως η απόφαση της Ε.Ε. τον περασμένο μήνα να μην αρθεί το εμπάργκο στις πωλήσεις όπλων προς την Κίνα, που επιβλήθηκε μετά τα αιματηρά γεγονότα, δείχνει ότι «η διεθνής κοινότητα θεωρεί ότι σχετίζονται τα γεγονότα του 1989 με τη σημερινή κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα».
H Kίνα μπήκε στην περίοδο της οικονομικής της αναδιάρθρωσης σχεδόν την ίδια εποχή που το σοβιετικό μοντέλο είχε αρχίσει να αισθάνεται τους κραδασμούς της περεστρόικα. Για τους Kινέζους η ταχεία κατάρρευση του σοβιετικού καθεστώτος υπήρξε μεγάλο μάθημα και παράδειγμα προς αποφυγήν. Tα γεγονότα της πλατείας Tιενανμέν έβαλαν προσωρινό τέλος στις ραγδαίες αλλαγές, και η μετάβαση από το σοσιαλιστικό μοντέλο στον κόσμο της ελεύθερης αγοράς έγινε με τον τρόπο των σκληροπυρηνικών.
Πώς άναψε η φωτιά και πώς έσβησε
Τον Απρίλη του 1989, ο ανταποκριτής του BBC στην Κίνα έστειλε ένα ρεπορτάζ που τέλειωνε με τη φράση: «Η δυσαρέσκεια εντείνεται, κανείς δεν ξέρει πού θα καταλήξει, αλλά κάτι σιγοβράζει».
Οντως από τις αρχές του 1989 στα πανεπιστήμια του Πεκίνου είχαν αρχίσει να γίνονται συγκεντρώσεις φοιτητών, όπου οι ομιλητές ζητούσαν περισσότερη δημοκρατία.
Η σπίθα που άναψε τη φωτιά ήταν οι πληροφορίες για το θάνατο του Χου, πρώην Γενικού Γραμματέα του ΚΚΚ, που έχαιρε της φήμης του πολιτικά φιλελεύθερου. Στις 17 Απρίλη, μερικές εκατοντάδες φοιτητές πήραν την πρωτοβουλία να συγκεντρωθούν στην πλατεία Τιενανμέν. Την επόμενη μέρα έγιναν χιλιάδες και στις 20 Απρίλη εκατοντάδες χιλιάδες, όχι μόνο στο Πεκίνο, αλλά και σε 11 ακόμα πόλεις.
Οι διαδηλωτές απαιτούσαν το δικαίωμα συγκέντρωσης και ελευθερίας λόγου, το δικαίωμα για ίδρυση ανεξάρτητων συνδικάτων, το κτύπημα των προνομίων και της διαφθοράς στην κρατική και κομματική ιεραρχία.
Η αρχική εκτίμηση του καθεστώτος ήταν ότι οι διαδηλώσεις θα ξεθύμαιναν μετά την κηδεία του Χου στις 22 Απρίλη.
Στις 26 Απρίλη ο Ντενγκ Ξιαοπίνγκ δηλώνει στον κρατικό Τύπο ότι οι διαδηλώσεις θα σταματήσουν «έστω και με αιματοχυσία».
Η απάντηση: Ιδρύεται η Ανεξάρτητη Φοιτητική Ενωση (ΑΦΕ), ενώ γίνεται έκκληση για συμμετοχή εργατών στις διαδηλώσεις. Oι φοιτητές του πανεπιστημίου του Πεκίνου αποφασίζουν να στείλουν ομάδες στους χώρους δουλειάς για να ζητήσουν συμπαράσταση.
Στα τέλη του Απρίλη, σε αδιέξοδο καταλήγει η συνάντηση κυβερνητικών με εκπρόσωπους των φοιτητών, καθώς οι τελευταίοι ζητούν συνομιλίες με στελέχη του πολιτικού γραφείου.
Μετά τις διαδηλώσεις της 4ης Μάϊου ο ηγέτης της ΑΦΕ δηλώνει ότι οι φοιτητές πέτυχαν «μεγάλη νίκη» και μπορούν να επιστρέψουν στα μαθήματά τους. Οι φοιτητές διαφωνούν ως προς την τακτική που πρέπει να ακολουθηθεί. Το επόμενο δεκαήμερο η συμμετοχή στις διαδηλώσεις μειώνεται σημαντικά.
Αλλά η απόφαση 3.000 φοιτητών να προχωρήσουν σε απεργία πείνας στις 14 Μαϊου και η ίδρυση του πρώτου ανεξάρτητου συνδικάτου αναζωπυρώνουν το κίνημα και το επεκτείνουν.
Η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Λι Πεγκ κηρύσσει στρατιωτικό νόμο στις 20 Μαϊου. Τριακόσιοι χιλιάδες στρατιώτες συγκεντρώνονται στα περίχωρα του Πεκίνου. Φοιτητές και εργάτες μαζεύονται κατά χιλιάδες, στήνουν οδοφράγματα με λεωφορεία και μπουλντόζες, ενώ κόβουν την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος στο μετρό για να εμποδίσουν το στρατό να φτάσει στο κέντρο της πόλης.
Στις 22 Μάη κυκλοφορεί ένα γράμμα με υπογραφές 100 αξιωματικών του στρατού και κομματικών παραγόντων που ζητά την ανάκληση του στρατιωτικού νόμου. Από τις 25 Μαϊου αρχίζει η αντεπίθεση του καθεστώτος. Συλλαμβάνονται αρκετοί εργάτες που συμμετείχαν στις διαδηλώσεις.
Τη νύχτα της 3ης προς 4 Ιουνίου 1989 τα τανκς εισέβαλαν στην πλατεία της Τιενανμέν. Οι διαδηλωτές κράτησαν μέχρι την τελευταία στιγμή τις «αλυσίδες» τραγουδώντας τη Διεθνή. Σιώπησαν μόνο από τα πολυβόλα.
Ο κινεζικός Ερυθρός Σταυρός υπολόγισε τους νεκρούς στη διάρκεια της καταστολής στην Τιενανμέν σε 2.600. Στο Πεκίνο εκτελέστηκαν μεταξύ 17 και 22 Ιούνη 400 από τους συλληφθέντες.
K.T.
