Από την έντυπη έκδοση
της Νατάσας Στασινού
[email protected]
«Ελευθερία, λατρευτή Ελευθερία /
μπες στον αγώνα με τους υπερασπιστές σου /
κάτω από τις σημαίες μας...»
Οι στίχοι από τη Μασσαλιώτιδα έκαναν τον γύρο του Διαδικτύου, μετά την πολύνεκρη επίθεση στη Νίκαια - μία επίθεση κατά του ελεύθερου κόσμου. Η Ευρώπη βυθίστηκε για πολλοστή φορά στο πένθος. Οι μνήμες από τις επιθέσεις στα γραφεία του Σαρλί Εμπντό, στο Μπατακλάν, στο Βέλγιο, αλλά και στην Κωνσταντινούπολη νωπές και επώδυνες, σαν ένας επίμονος εφιάλτης, από τον οποίο αδυνατείς να ξυπνήσεις. Πώς τον σταματάς;
Η Ευρώπη έχει μακρά ιστορία αντιμετώπισης της τρομοκρατίας στο έδαφός της. Πριν από σαράντα χρόνια ήταν η εγχώρια τρομοκρατία, από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες στην Ιταλία έως τη RAF στη Γερμανία. Πριν από 10-15 χρόνια ήταν η τρομοκρατία της Αλ Κάιντα, με τις επιθέσεις να οργανώνονται από πυρήνες στο εξωτερικό.
Τα τελευταία χρόνια έχουμε κάτι διαφορετικό: οι δράστες σκορπίζουν τον θάνατο στο όνομα της τζιχάντ ή του Ισλαμικού Κράτους (δηλαδή μίας εξωτερικής δύναμης), αλλά στην πλειονότητά τους έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει στις χώρες εναντίον των οποίων στρέφονται.
Η ερμηνεία του φαινομένου δεν είναι εύκολη υπόθεση. Οι αναλύσεις που εστιάζουν στη φύση του ισλαμικού φονταμενταλισμού δεν αρκούν, όπως και εκείνες που σχολιάζουν απλώς την εξωτερική πολιτική της Δύσης. Ούτε και εκείνες, όμως, που ερμηνεύουν τη γηγενή ισλαμιστική τρομοκρατία με όρους ταξικούς και οικονομικής κρίσης επιβεβαιώνονται.
Ορισμένοι εκ των δραστών ζούσαν πράγματι σε προάστια ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων, όπου η ανεργία κάλπαζε και η περιθωριοποίηση καραδοκούσε. Κάποιοι εξ αυτών δεν ανατράφηκαν ως μουσουλμάνοι, αλλά ασπάστηκαν το Ισλάμ σε μεγαλύτερη ηλικία. Σε αυτή την περίπτωση είχαμε ισλαμοποίηση του ριζοσπαστισμού και όχι ριζοσπαστικοποίηση του Ισλάμ, όπως εξηγούν ειδικοί.
Οι περισσότεροι δράστες, όμως, μεγάλωσαν σε οικογένειες με οικονομική άνεση, χωρίς ιδιαίτερο θρησκευτικό ζήλο, έλαβαν μόρφωση -ακόμη και μεταπτυχιακά- είχαν εργασία, ευκαιρίες, προοπτικές. Φαινομενικά ήταν κομμάτι της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Στην πραγματικότητα δεν ενσωματώθηκαν ποτέ, δεν αισθάνθηκαν ποτέ πολίτες, έβλεπαν τη χώρα όχι μόνο ως «ξένη», αλλά ως «εχθρό». Σε αυτές τις περιπτώσεις οι οικονομικές ανισότητες δεν φαίνεται να διαδραματίζουν ρόλο.
Στον απόηχο των περσινών επιθέσεων στο Σαρλί Εμπντό, ο Γάλλος πρωθυπουργός Μανουέλ Βαλς είχε παραδεχτεί την αποτυχία της ενσωμάτωσης, κάνοντας λόγο για «εδαφικό, κοινωνικό, εθνικό απαρτχάιντ» στη χώρα. Αναφέρθηκε στο μίσος, στις εντάσεις, στα πάσης φύσεως ρήγματα, που υπέβοσκαν εδώ και καιρό, αλλά κανείς δεν μιλούσε γι’ αυτά.
Σήμερα οι κυβερνήσεις έχουν εξελιγμένη τεχνολογία παρακολουθήσεων και συγκέντρωσης πληροφοριών, πανίσχυρα οπλικά συστήματα, μηχανισμούς συνεργασίας στη μάχη κατά της τρομοκρατίας και του Ισλαμικού Κράτους. Αποδεικνύεται ότι δεν αρκούν. Η Γαλλία «είναι σε πόλεμο» και θα αναπτύξει χιλιάδες στρατιώτες στη μάχη, είπε ο Φρανσουά Ολάντ. Όπως όμως σχολίασε και ο «Guardian», η μάχη μάλλον απαιτεί παράλληλα χιλιάδες κοινωνιολόγους, ιστορικούς, ψυχολόγους.
