Από την έντυπη έκδοση
Του Χρήστου Δόγα
[email protected]
Η ιστορία είναι λίγο πολύ γνωστή και διασώζεται από τον Θουκυδίδη, ο οποίος ήθελε το έργο του να είναι «κτήμα ες αεί», να αποτελεί δίδαγμα και για τις επόμενες γενιές.
Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου, η Μήλος επιθυμεί να διατηρήσει την ουδετερότητά της, ενώ η Αθήνα δεν ανέχεται ανεξάρτητα κράτη στον ζωτικό της χώρο, στο Αιγαίο. Στον περίφημο διάλογο μεταξύ των δύο πλευρών, αντιπαρατίθενται δύο άνισες δυνάμεις με σκοπό τη σωτηρία της Μήλου, όπως την αντιλαμβάνεται ο καθένας.
Όταν οι Αθηναίοι εξουδετερώνουν με κυνικότητα κάθε επιχείρημα των Μηλίων, οι τελευταίοι καταφεύγουν στο φιλότιμο. Προσπαθούν να συγκινήσουν, μεθούν με τα ίδια τους τα λόγια. Οι Αθηναίοι από την άλλη κατηγορούν τους Μηλίους ότι «αλόγως θρασύνονται» και πως όσοι καταφεύγουν στην αισχύνη, ενώ δεν διαθέτουν πραγματική δύναμη, συντρίβονται. Στην προσπάθειά τους να αποφύγουν την ντροπή, ντροπιάζονται περισσότερο.
Οι Μήλιοι δεν συνειδητοποιούν ή αρνούνται να συνειδητοποιήσουν τη δυσχερή θέση στην οποία έχουν περιέλθει. Η έκβαση των γεγονότων, ως γνωστόν, δικαίωσε τους Αθηναίους. Στην προσπάθειά τους να μη συμβιβαστούν, οι Μήλιοι αφανίστηκαν από μια πολύ ισχυρότερη δύναμη, επειδή ακολούθησαν λάθος τακτική.
Προσπάθησαν να απευθυνθούν στο θυμικό, οι κινήσεις τους υπαγορεύθηκαν από την επιθυμία, αγνοώντας ότι το ιστορικό γίγνεσθαι υπακούει κυρίως στην αναγκαιότητα. Ουσιαστικά ήταν εκείνοι και όχι οι παντοδύναμοι Αθηναίοι, οι οποίοι κράτησαν αλαζονική και υπεροπτική στάση στον διάλογο. Και το πλήρωσαν ακριβά.
Εξυπακούεται ότι ο «αδύναμος» δεν πρέπει να υποκύπτει μοιρολατρικά στην τύχη του και οφείλει να μάχεται με τον πιο αποτελεσματικό -κατά την κρίση του- τρόπο. Πολλές φορές -και το αποδεικνύει πάλι η Ιστορία- σε μία μάχη δεν υπερισχύει πάντα ο πιο ισχυρός.
Αρκεί βέβαια ο «αδύναμος» να γνωρίζει τα όριά του, να μπορεί να αξιοποιεί τα όποια πλεονεκτήματα διαθέτει, να έχει «διαβάσει» τις αδυναμίες του αντιπάλου και να έχει επιλέξει τους καλύτερους «στρατιώτες». Να έχει χαράξει συγκροτημένη στρατηγική βασισμένη στον ορθό λόγο και όχι σε τυχοδιωκτισμούς, λεονταρισμούς και αυτοκαταστροφικούς αυτοσχεδιασμούς.
Το να μη «μετρήσεις» την πρώτη φορά σωστά τον αντίπαλό σου ή να υπερτιμήσεις τις δικές σου δυνάμεις και διαπραγματευτικές ικανότητες είναι κάτι που συγχωρείται και, αν σταθείς τυχερός, οι συνέπειες της στάσης σου μπορεί να μην είναι ολέθριες.
Το να επαναλαμβάνεις (σαν φάρσα ίσως) τα ίδια λάθη, εμμένοντας σε μεσσιανικές αντιλήψεις περί αλλαγής του κόσμου και των παγκόσμιων συσχετισμών, ενδέχεται να αποδειχθεί μοιραίο. Και όπως έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, το δις εξαμαρτείν τ’αυτόν ουκ ανδρός σοφού.
