Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Ο Τάκης Χρυσικάκος υπογράφει τη θεατρική προσαρμογή και τη σκηνοθεσία μιας επιτυχημένης και πολυταξιδεμένης παράστασης, ενσαρκώνει, επί σκηνής, τον Νίκο Καζαντζάκη, και μας μιλά για το έργο «Αναφορά στον Γκρέκο».
Σαν ένα είδος πνευματικής αυτοβιογραφίας, το τελευταίο έργο του Νίκου Καζαντζάκη παρουσιάζεται στο θέατρο Ιλίσια, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, στις 9 το βράδυ, για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων.
Η παράσταση, που πραγματοποιείται σε συνεργασία με τις Εκδόσεις Καζαντζάκη, θα συνεχίσει τη διαδρομή της σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο και θα ταξιδέψει σε Πανεπιστήμια και πόλεις της Ευρώπης και της Αμερικής, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και τη συνεργασία του ΕΟΤ, για την προβολή του ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό.
Μέσα από τους ήρωες των έργων τού Νίκου Καζαντζάκη και τις εξομολογήσεις του, συναντάμε το μεγαλείο της Ελλάδας και το ανυπόταχτο πνεύμα του ίδιου του δημιουργού. Ο Τάκης Χρυσικάκος υποδύεται τον σπουδαίο μας συγγραφέα, μυθιστοριογράφο, δημοσιογράφο, πολιτικό, θεατρικό συγγραφέα, ποιητή και φιλόσοφο με το πλούσιο λογοτεχνικό, ποιητικό και μεταφραστικό έργο, και μιλά για την παράσταση και για τη σημερινή Ελλάδα.
Μιλήστε μας για το τελευταίο αυτό έργο του Νίκου Καζαντζάκη.
Η “Αναφορά στον Γκρέκο” είναι το απόσταγμα της σκέψης και των απόψεων του Καζαντζάκη. Γράφεται στη Γαλλία, όπου ζει αυτοεξόριστος, μακριά από τον τόπο του, έχει τελειώσει το μακρινό ταξίδι του και θέλει να κάνει έναν απολογισμό. Η λέξη “αναφορά” είναι με τη στρατιωτική έννοια, δηλαδή “αναφέρομαι”, αναφέρω τη ζωή μου. Κι αυτό το κάνει στον άλλο μεγάλο Κρητικό, τον Ελ Γκρέκο, γιατί, όπως λέει, είναι “από το ίδιο χώμα με μένα” κι από όλους τους αγωνιστές που ζουν ή που έχουν ζήσει “μπορεί να με νιώσει”. Είναι, κατά τη γνώμη μου, το μεγάλο έργο του Καζαντζάκη, όπου καταγράφει όλο το ταξίδι της ζωής του, μέχρι τον θάνατό του, όταν, έχοντας τελειώσει την “αναφορά -απολογισμό”, καταλήγει, λέγοντας στον Θεοτοκόπουλο - Γκρέκο: “παππού καλώς σε βρήκα”.
Πώς το χαρακτήριζε ο ίδιος;
Ο ίδιος λέει ότι δεν είναι αυτοβιογραφία, κι αυτό το κάνει, γιατί, όπως γράφει: “η ζωή μου η προσωπική για μένα μονάχα έχει κάποια αξία, για κανέναν άλλον”. Κι ακόμα, μας λέει: “θα βρεις, στις σελίδες ετούτες, την κόκκινη γραμμή, καμωμένη από στάλες αίμα μου, που σημαδεύει την πορεία μου ανάμεσα στους ανθρώπους, στα πάθη και στις ιδέες”. Ο Καζαντζάκης, πάντα, από μικρό παιδί, συμπλήρωνε τη ζωή και την πραγματικότητα με τη φαντασία του. Το ίδιο κάνει κι εδώ. Είναι, λοιπόν, η καταγραφή της ζωής του, όπως τη βλέπει και την αφηγείται ο ίδιος.
Πώς διαρθρώνεται η παράσταση και τι αναδεικνύεται μέσα από αυτήν; Η θεατρική προσαρμογή και η σκηνοθεσία του έργου προσπάθησαν να αναδείξουν τους μεγάλους σταθμούς της ζωής του και να βγει έτσι η προσωπικότητά του, σε μια συνομιλία - διάλογο καζαντζακικού λόγου και μουσικής, παραδοσιακής και σύγχρονης, που οι ρίζες της είναι στην παράδοση. Ακόμα, φώτισαν τα διαχρονικά στοιχεία του έργου, που, στις δύσκολες μέρες μας, οι αξίες και η φωνή - κραυγή του Καζαντζάκη μάς θυμίζουν έννοιες, όπως αξιοπρέπεια, περηφάνια, αντρεία, πολύ χρήσιμες για την εποχή μας. Και, βέβαια, πάνω από όλα, εκτός από τις ιδέες, τη μεγάλη ευαισθησία και συγκίνηση που διαπερνάει το έργο του Καζαντζάκη.
Πόσο μεγάλη είναι η υποκριτική πρόκληση της ενσάρκωσης του κορυφαίου μας λογοτέχνη και φιλόσοφου; Μεγάλη πρόκληση. Αν δεν προσεγγίσεις με μεγάλη έρευνα και σεμνότητα μια τέτοια τεράστια προσωπικότητα, κινδυνεύεις να βρεθείς εκτός έργου. Τέτοια πρόσωπα έχει μεγάλη σημασία ο τρόπος που τα πλησιάζεις και η σύνθεση που χρειάζεται να κάνεις, για να ζωντανέψεις τέτοιες μορφές. Αλλά έχω πάντα στο μυαλό μου τη φράση του: “φτάσε, όπου δεν μπορείς”. Και με αυτήν, προσπαθώ να κάνω το αδύνατο, δυνατό.
Τι θαυμάζετε περισσότερο στην προσωπικότητά του;
Την πάλη με τον εαυτό του, τον υπεράνθρωπο αγώνα του να ξεπεράσει τα ανθρώπινα όρια, να υποτάξει τη σάρκα στο πνεύμα και να ακολουθεί πάντα τον “ανήφορο”. Και ακόμα, πώς συνδυάζει το χιούμορ με την απόγνωση, το γράψιμο που έχει μέσα αίμα.
Αναλογιζόμενος την κατάσταση, στην οποία έχει περιέλθει η χώρα μας, και τον τρόπο πλεύσης που ακολουθούμε, τι πρέπει να κατανοήσουμε - συνειδητοποιήσουμε, για να μπορέσουμε να αντέξουμε, αλλά και να αλλάξουμε τα κακώς κείμενα; Πριν από την οικονομική κρίση, υπήρξε κρίση αξιών. Η χώρα μας διάλεξε τον εύκολο δρόμο: χρήματα χωρίς να δουλεύουμε, γνώση στα μέτρα μας, χωρίς να διαβάζουμε, κυριαρχία του φαίνεται κι όχι του είναι. Είχα μια ουτοπική ελπίδα ότι η κρίση θα ήταν μια αιτία να ξανακοιτάξουμε τα πράγματα και να πάμε προς το καλύτερο. Δεν το βλέπω. Αντίθετα, διαπιστώνω με λύπη ότι, μάλλον, πάμε προς το χειρότερο. Το πρόβλημα του τόπου νομίζω ότι είναι καθαρά θέμα παιδείας. Εκεί πρέπει να πέσει όλο το βάρος. Να έχουμε αλληλεγγύη, συμπόνια, σεβασμό, αξιοκρατία, να αλλάξουμε νοοτροπίες του παρελθόντος, να κοιτάξουμε τα πράγματα από την αρχή. Μπορούμε;
Υπάρχει κάτι, που να σας δίνει ελπίδα για ένα υγιές μέλλον;
Οι νέοι άνθρωποι κι αυτοί που παραμένουν νέοι. Βλέπω νέα παιδιά να αγωνίζονται, να προσπαθούν, να ρισκάρουν. Σε αυτούς ελπίζω.
Ταυτότητα παράστασης
Θεατρική προσαρμογή - σκηνοθεσία - ερμηνεία: Τάκης Χρυσικάκος, συνεργάτις σκηνοθέτις: Εμμανουέλα Αλεξίου, επιλογές τραγουδιών: Χαΐνης Δημήτρης Αποστολάκης - Γεωργία Νταγάκη.
Πληροφορίες Θέατρο Ιλίσια: Παπαδιαμαντοπούλου 4 & Βασ. Σοφίας (Μετρό: Μέγαρο Μουσικής) - Αθήνα, τηλ. κρατήσεων: 210 7210045 και 210 7216317 (10:00 - 21:00). Διάρκεια παράστασης: 85 λεπτά. Τιμές εισιτηρίων: κανονικό: 12 ευρώ, μειωμένο: 10 ευρώ.
