Ατυπα και μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας συνεχίζονται οι συζητήσεις μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ για τη δημιουργία μιας ευρω-ατλαντικής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών, αντίβαρο στην κινεζική οικονομική άνοδο.
Δύο είναι τα μεγάλα προβλήματα που προκαλούν κρύο ιδρώτα στους Κινέζους. Το ένα είναι η παράταση της στασιμότητας και της λιτότητας στην Ευρωπαϊκή Ενωση (Ε.Ε.) και το άλλο η πιθανότητα Ευρώπη και Αμερική να δημιουργήσουν μια ευρω-ατλαντική ζώνη ελεύθερων συναλλαγών ως συνολική απάντηση στον ανταγωνισμό τους με την Κίνα και τις λοιπές αναδυόμενες οικονομίες -που σήμερα είναι η Ινδία, η Βραζιλία, το Βιετνάμ και άλλες, ασιατικές κυρίως, χώρες.
Στο πλαίσιο αυτό, οι Κινέζοι -που σήμερα θεωρούνται και «μετρ» στην οικονομική και βιομηχανική κατασκοπεία- γνωρίζουν πολύ καλά ότι οι ευρω-αμερικανικές άτυπες συνομιλίες πάνω στο θέμα της οικονομικής ζώνης είναι πολύ σοβαρές και προχωρημένες, εντείνονται δε και λόγω των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η γαλλική οικονομία. Ετσι, σήμερα, κύριος στόχος της κινεζικής πολιτικής, η οποία επιδιώκει να ισχυροποιήσει τα οικονομικά της ερείσματα στην Ευρώπη είναι η στήριξη της γαλλικής οικονομίας -αλλά με αντάλλαγμα την χαλάρωση του γαλλο-γερμανικού άξονα. Στην πρόσφατη, λοιπόν, επίσκεψη του Γάλλου προέδρου της Δημοκρατίας, Φρανσουά Ολάντ, στο Πεκίνο, η κινεζική πλευρά έπαιξε σε βάθος το χαρτί αυτό, προσφέροντας στη Γαλλία βιομηχανικές παραγγελίες που μπορούν να ανακόψουν την άνοδο της ανεργίας.
Οπως επισημαίνεται από διπλωματικούς κύκλους, με την κίνηση αυτή η Κίνα «ρίχνει λάδι στη φωτιά» της γαλλο-γερμανικής αντιπαράθεσης, αφενός, και, αφετέρου, δείχνει τη δυσαρέσκειά της απέναντι στον Βρετανό πρωθυπουργό, Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος πριν από λίγο καιρό υποδέχθηκε με τιμές τον Δαλάι Λάμα -που είναι κόκκινο πανί για τους Κινέζους ηγέτες. Από την άλλη πλευρά, η Κίνα προσπαθεί, με πολύ προσεκτικά βήματα, να βρει συμμάχους μέσα στην Ε.Ε. για να περάσει την ιδέα και μιας ευρω-κινεζικής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών, πράγμα το οποίο, πάντως, τεχνικά παρουσιάζει αρκετές δυσκολίες. Παρουσιάζει, όμως, και σοβαρότατες πολιτικές δυσκαμψίες, διότι τα πολιτικά συστήματα είναι διαφορετικά, ασχέτως αν αμφότερα εφαρμόζουν τους ίδιους περίπου οικονομικούς κανόνες.
Ο Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλος.
Υπ' αυτές τις συνθήκες, για την κινεζική πλευρά είναι ευχερέστερη η υπονόμευση του ευρω-ατλαντικού σχεδίου παρά η υιοθέτηση ενός αντίστοιχου ευρω-κινεζικού. Είναι δηλαδή πιθανότερη η ύπαρξη μιας ατλαντικής οικονομικής συμμαχίας που θα στηρίζεται σε παγιωμένες δημοκρατικές αρχές, παρά οι συμφωνίες με καθεστώτα που δεν προσφέρουν εχέγγυα διάρκειας.
Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί ότι, ασχέτως αν κάποιες φορές οι δυτικές κριτικές στο κινεζικό καθεστώς έχουν σαφέστατα υποκριτικό χαρακτήρα, εντούτοις οι διαφορές ανάμεσα στην αυταρχική Κίνα και τη δημοκρατική Δύση είναι ξεκάθαρες από πλευράς πολιτικών καθεστώτων.
Σημείο τριβής, επίσης, στις οικονομικές σχέσεις Δύσης και Κίνας αποτελούν και τα κινεζικά κρατικά επενδυτικά ταμεία, τα οποία τα τελευταία χρόνια επεκτείνονται με καλπάζοντα ρυθμό και η παρουσία τους στις δυτικές οικονομικές αρθρώσεις κάθε άλλο παρά απαρατήρητη περνάει. Είναι γνωστές, εξάλλου, και οι αντιδράσεις δυτικοευρωπαϊκών κυβερνήσεων στις εξαγορές μεγάλων επιχειρήσεων -κυρίως υψηλής τεχνολογίας- από τα κινεζικά κρατικά επενδυτικά ταμεία και όχι μόνο. Διότι, πέρα από την Κίνα, μια χώρα όπως η Ινδία έχει και αυτή θεμιτές φιλοδοξίες να ανέβει στα πρώτα σκαλιά των παγκόσμιων οικονομικών πρωταγωνιστών και επώνυμοι Ινδοί επιχειρηματίες δεν κάνουν τίποτε για να κρύψουν αυτήν τους την πρόθεση.
Από την άποψη αυτή, όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει ο αποχωρήσας πρόεδρος της Γκόλντμαν Σακς, Τζιμ Ο'Νιλ, το Λονδίνο είναι η πόλη στην οποία επιδεικνύεται ο πλούτος που έχουν συσσωρεύσει οι οικονομικές ελίτ των χωρών BRΙC και κυρίως της Ινδίας και της Ρωσίας. Αγοράζουν ποδοσφαιρικές ομάδες, τις πιο πολυτελείς κατοικίες, έργα τέχνης. Είναι ιδιαίτερα έντονη η παρουσία Ινδών και Ρώσων στη «σεζόν» των κοινωνικών εκδηλώσεων, η οποία αρχίζει στα τέλη της άνοιξης και διαρκεί όλο το καλοκαίρι και περιλαμβάνει το τουρνουά τένις στο Γουίμπλετον και την ανθοκομική έκθεση στο Τσέλσι.
Το ποδόσφαιρο συνυφαίνεται σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό με τις BRIC. Το Παγκόσμιο Κύπελλο θα φιλοξενηθεί το 2014 στην Βραζιλία και το 2018 στη Ρωσία. Αλλά και οι Ολυμπιακοί Αγώνες ακολουθούν παρόμοιο δρομολόγιο: οι χειμερινοί του 2014 στο Σότσι και οι θερινοί του 2016 στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Σύντομα θα έρθει η σειρά της Ινδίας. Ακαδημαϊκά ιδρύματα σε όλο τον κόσμο έχουν ιδρύσει τμήματα σπουδών για τις BRIC και πραγματοποιούν διαλέξεις με θέμα τις BRIC. Μια άλλη επίσης απόδειξη της ανόδου τους είναι ο ετήσιος κατάλογος του περιοδικού «Forbes», στον οποίο δημοσιεύονται τα ονόματα των δισεκατομμυριούχων του πλανήτη. Στις αρχές του 2011 οι BRIC είχαν 301 από τους 1.210 δισεκατομμυριούχους του πλανήτη -έναν παραπάνω απ' ό,τι η Ευρώπη. Σε σύγκριση με το 2010, οι BRIC απέκτησαν 108 δισεκατομμυριούχους επιπλέον, μια σαφής ένδειξη της ταχύτατης οικονομικής μεγέθυνσής τους. Μόνο η Κίνα είχε 115 δισεκατομμυριούχους -μερικοί δε πιστεύουν ότι ο αριθμός των Κινέζων δισεκατομμυριούχων είναι διπλάσιος απ' αυτό που δημοσιεύει το «Forbes».
Οι εξελίξεις αυτές μπορεί να δημιουργούν νέες ανισότητες στο εσωτερικό των αναδυόμενων χωρών όπου πραγματοποιούνται, παράλληλα όμως επηρεάζουν ανατρεπτικά και το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα. Σε καθεμία από τις BRIC υπάρχουν δημόσια και ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια, χρεόγραφα που αποφέρουν σταθερά εισοδήματα, αγορές εμπορευμάτων και ξένου συναλλάγματος σε διαφορετικά στάδια εξέλιξης. Σε κάποιες από τις BRIC υπάρχει μεγαλύτερη ρευστότητα και πρόσβαση απ’ ό,τι στις άλλες, ενώ μερικές απ' αυτές έχουν καλύτερα ρυθμιστικά πλαίσια απ’ ό,τι οι άλλες. Σε γενικές γραμμές, οι BRIC βρίσκονται στο μονοπάτι που θα τις οδηγήσει σε μεγαλύτερη οικονομική ωριμότητα. Θα δούμε τις αγορές τους να αναπτύσσονται, να γίνονται ισχυρότερες και να αυξάνεται η πρόσβαση σε αυτές.
Η εξέλιξη των κεφαλαιαγορών τους θα επιτρέψει στις BRIC να αποκτήσουν περισσότερη ευελιξία στη χρηματοδότηση και τη διαχείριση της οικονομικής τους μεγέθυνσης, αλλά και να ενσωματωθούν ευκολότερα στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η οικονομική μεγέθυνση των BRIC θα τους επιτρέψει τη δημιουργία καλύτερων επενδυτικών, συνταξιοδοτικών και ασφαλιστικών ταμείων -τα οποία, με την σειρά τους, θα δημιουργήσουν τεράστιες νέες δεξαμενές κεφαλαίων προς επένδυση.
Τίθεται έτσι ένα σοβαρό θέμα μεταμορφώσεως του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, με τις νέες αναδυόμενες οικονομίες να έχουν τον πρώτο λόγο στις ροές επενδυτικών και άλλων κεφαλαίων. Σύντομα, όμως, θα παίζουν καθοριστικό ρόλο και στις αποκαλούμενες «αγορές χρέους», με αποτέλεσμα να είναι και οι άτυποι ρυθμιστές της ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο.
Δεν χωρά πλέον καμία αμφιβολία ότι το γεγονός αυτό υπαγορεύει νέες συνεργασίες και συμμαχίες στον ανεπτυγμένο δυτικό κόσμο, αν αυτός θέλει, παρά την υπερχρέωσή του, να παραμείνει πρωταγωνιστής της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά υπό ένα εντελώς διαφορετικό από το προ πεντηκονταετίας περιβάλλον.
ΑΘΑΝ. Χ. ΠΑΠΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ 