Τα μέτρα που εφαρμόζονται για την αποκατάσταση της δημοσιονομικής σταθερότητας και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας είναι απολύτως αναγκαία αλλά όχι επαρκή, επισημαίνει το ΙΟΒΕ στην τριμηνιαία έκθεσή του για την ελληνική οικονομία.
Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, η συμφωνία της κυβέρνησης με την τρόικα και τα μέτρα που έχουν ληφθεί και εφαρμόζονται είναι απαραίτητα για τη δημοσιονομική εξυγίανση στη χώρα.
Το Ινστιτούτο χαρακτηρίζει μάλιστα τη συμφωνία ως την «απαραίτητη θεραπεία, την οποία το πολιτικό σύστημα δεν ήταν σε θέση να προσφέρει λόγω των ποικίλων δεσμεύσεών του προς πολλές και διαφορετικές ομάδες συμφερόντων».
Από αυτή την άποψη, το ΙΟΒΕ εκτιμά ότι η σημερινή κρίση μπορεί να αποτελέσει μια ευκαιρία διόρθωσης σοβαρών λαθών του παρελθόντος, που σχετίζονται κυρίως με τη δημιουργία ενός μεγάλου, δυσκίνητου και αναποτελεσματικού δημόσιου τομέα.
Χωρίς τη Συμφωνία και το δάνειο των 110 δισ. ευρώ η Ελλάδα θα είχε ήδη κηρύξει στάση πληρωμών, με καταστρεπτικές συνέπειες για την οικονομία και την κοινωνική της συνοχή, αναφέρει χαρακτηριστικά στην έκθεσή του.
Προειδοποιεί, ωστόσο, πως, αν και τα μέτρα που ήδη εφαρμόζονται είναι απολύτως αναγκαία, «δεν μπορούν να θεωρηθούν επαρκή για την οικονομική ανόρθωση της χώρας».
Πρώτον, διότι η Συμφωνία δεν καλύπτει μέτρα με σημαντικές δυνητικές ωφέλειες για την ανάπτυξη, είτε σε βραχυπρόθεσμο είτε σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, όπως η ανακατανομή των πόρων του Προγράμματος Δημόσιων Επενδύσεων, η αξιοποίηση της κρατικής ακίνητης περιουσίας κ.ά.
Δεύτερον, διότι δεν ασχολείται με το βέλτιστο αναπτυξιακό πρότυπο, δηλαδή τη δομή της συνολικής ζήτησης και της συνολικής προσφοράς σε μια δεκαετία από σήμερα, και κυρίως με το πώς θα φτάσουμε σ' αυτό.
Τρίτον, διότι τα ήδη ληφθέντα σταθεροποιητικά και διαρθρωτικά μέτρα έχουν σημαντικά κενά (π.χ. το ασφαλιστικό) και πρέπει να συμπληρωθούν.
Τέταρτον, διότι δεν έχει εξηγηθεί κατά πόσο το μέγεθος της δημοσιονομικής προσαρμογής είναι επιτεύξιμο, τουλάχιστον με βάση την ελληνική εμπειρία του πρόσφατου παρελθόντος, και αυτό δημιουργεί έλλειμμα εμπιστοσύνης, ανασφάλεια για το αν η προσπάθεια μπορεί να επιτύχει αλλά και κερδοσκοπικές τοποθετήσεις.
Πέμπτον, διότι ακόμα και τα πλέον επαρκή μέτρα χρειάζονται το κατάλληλο όραμα, αποτελεσματική οργάνωση και αποφασισμένη διοίκηση για να εφαρμοστούν και να επιτύχουν.
Όπως επισημαίνει το ΙΟΒΕ, έρευνες του ίδιου του ινστιτούτου αλλά και άλλων εγχώριων και διεθνών ερευνητικών οργανισμών, έχουν δείξει ότι το άνοιγμα των επαγγελμάτων και των αγορών και η κατάργηση των αναχρονιστικών εμποδίων στην επιχειρηματικότητα κατά τρόπον ώστε η Ελλάδα να συγκλίνει στο μέσο ρυθμιστικό επίπεδο της Ευρωζώνης, μπορούν να επιφέρουν (εφάπαξ) αύξηση του ΑΕΠ άνω του 17% μακροπρόθεσμα, και περίπου 10% σε ορίζοντα πενταετίας.
Το ίδιο συμβαίνει και με την αξιοποίηση της κρατικής περιουσίας, ιδιαίτερα της ακίνητης. Το ΙΟΒΕ εκτιμά ότι η καταγραφή της και μόνο, μαζί με μια σαφή και συγκεκριμένη διαβεβαίωση από την κυβέρνηση για την αξιοποίησή της σε ορίζοντα δεκαετίας, θα δημιουργούσε τελείως διαφορετικές προσδοκίες στις αγορές από τις σημερινές σε σχέση με την εξέλιξη του δημόσιου χρέους, και, επομένως, αντίστοιχες εξελίξεις στα επιτοκιακά περιθώρια δανεισμού (spreads).
Το ΙΟΒΕ προτείνει επίσης:
α) Κατάργηση όλων των φορολογικών απαλλαγών και εκπτώσεων που αφορούν πολίτες και αντικατάστασή τους με στοχευμένες άμεσες δαπάνες.
β) Δημιουργία ηλεκτρονικού συστήματος για τον εντοπισμό της φοροδιαφυγής, με ενοποίηση των εισπρακτικών μηχανισμών φορολογικών εσόδων και ασφαλιστικών εισφορών, που αξιοποιεί συνδυαστικά όλα τα δεδομένα (business intelligence system).
γ) Επανεξέταση όλων των κοινωνικών μεταβιβάσεων/επιδομάτων χρησιμοποιώντας εισοδηματικά και κοινωνικά κριτήρια. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται τόσο οι πόροι υπέρ τρίτων, ιδιαίτερα όσοι αφορούν στα λεγόμενα ειδικά και ευγενή ασφαλιστικά ταμεία, τα οποία ο τελευταίος ασφαλιστικός νόμος (3863/10) ατυχώς εξαίρεσε, όσο και οι πόροι που δημόσιοι οργανισμοί, τράπεζες και επιχειρήσεις αφιερώνουν για την κάλυψη των ελλειμμάτων των ταμείων κύριας και επικουρικής ασφάλισης (οι πόροι αυτοί δεν πρέπει να συγχέονται με την εργοδοτική εισφορά).
δ) Συγχώνευση κρατικών νοσοκομείων και εξειδίκευσή τους ανάλογα με τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα. Ιδιωτικοποίηση νοσοκομείων που περισσεύουν. Κατάργηση νομοθετικών ρυθμίσεων τύπου «βασικού μετόχου», που εμποδίζουν τη δημιουργία ιδιωτικών κλινικών και, ιδιαίτερα, διαγνωστικών κέντρων.
ε) Συγχώνευση και κατάργηση στρατιωτικών μονάδων. Αξιοποίηση στρατοπέδων που περισσεύουν για την αποπληρωμή στρατιωτικών δανείων.
στ) Συγχώνευση ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
ζ) Σχεδιασμός της επόμενης μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού συστήματος με μείωση των ασφαλιστικών εισφορών και ανάληψη του σχετικού κόστους από τον προϋπολογισμό με μείωση δαπανών ή/και αύξηση της φορολογίας, καθώς και δημιουργία κεφαλαιοποιητικού «δεύτερου» πυλώνα για όσους επιθυμούν πρόσθετη σύνταξη και ασφάλιση υγείας πέραν αυτών που εξασφαλίζει το διανεμητικό σύστημα. (Η μείωση των εισφορών βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα).
η) Κωδικοποίηση και απλοποίηση της νομοθεσίας.
θ) Θέσπιση ποσοτικών στόχων αναβάθμισης των θεσμών: Επιδίωξη βελτίωσης της θέσης της Ελλάδας στις διεθνείς κατατάξεις που μετρούν τις σχετικές επιδόσεις κατά χ θέσεις μέσα στην επόμενη τριετία στους τομείς της διαφάνειας, της διαφθοράς, της παιδείας, της καινοτομίας, της ανταγωνιστικότητας, της επιχειρηματικότητας, της ταχύτητας απονομής δικαιοσύνης κ.λπ.
ι) Σύνδεση των στόχων της ενεργειακής πολιτικής (20-20-20) με τις πολιτικές στήριξης της έρευνας και της καινοτομίας, με σκοπό την ενίσχυση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας των «πράσινων» τεχνολογιών και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.
ια) Χρησιμοποίηση καταξιωμένων managers για την υλοποίηση των πράγματι δύσκολων στόχων στους βασικούς τομείς του κυβερνητικού έργου.
Ισχυροποίηση της ύφεσης μέχρι το τέλος του 2010
Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, η πτώση του ΑΕΠ αναμένεται να είναι ακόμα μεγαλύτερη στο τελευταίο τρίμηνο του 2010.
Αυτή την εξέλιξη θα προκαλέσουν α) η περαιτέρω αποδυνάμωση της ιδιωτικής κατανάλωσης, λόγω κυρίως της ανόδου της ανεργίας και της περικοπής του υψηλότερου από τα υπόλοιπα επιδόματος Χριστουγέννων στο δημόσιο τομέα και στους συνταξιούχους. β) η πολύ συντηρητική πραγματοποίηση καταναλωτικών δαπανών από το κράτος, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος για το έλλειμμα και γ) η αναιμική επενδυτική δραστηριότητα, ενόψει και του νέου «τοπίου» που θα προκύψει στο συγκεκριμένο πεδίο, μετά την ολοκλήρωση των σχετικών νομοθετικών παρεμβάσεων από την κυβέρνηση.
Ως αποτέλεσμα, η ύφεση στο σύνολο του 2010 εκτιμάται ότι θα φτάσει το 4,2%.
Ενίσχυση των πιέσεων στην αγορά εργασίας
Καθώς αναμένεται βάθυνση της ύφεσης στο τέταρτο τρίμηνο του 2010, θα ασκηθούν ακολούθως εντονότερες πιέσεις στην απασχόληση και στην ανεργία, διαμορφώνοντάς τη κοντά στο 13% σε αυτή την περίοδο και γύρω από το 12,2% στο σύνολο του έτους.
