Από την έντυπη έκδοση
Του Θάνου Τσίρου
[email protected]
Εκτόξευση του ελλείμματος στο εμπορικό ισοζύγιο και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, αύξηση των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων, αναρρίχηση του πληθωρισμού στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων ετών με ιστορικά υψηλά στις τιμές του ρεύματος, της βενζίνης και του φυσικού αερίου, αλλά και «ψαλίδισμα» του προβλεπόμενου ρυθμού ανάπτυξης έφερε -και εξακολουθεί να φέρνει- ο πόλεμος.
H 24η Φεβρουαρίου -ημερομηνία έναρξης της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία- βρήκε την Ευρώπη και την Ελλάδα να αντιμετωπίζουν ήδη ένα σφοδρό πληθωριστικό κύμα, κυρίως στο μέτωπο των καυσίμων.
Ουσιαστικά οι δυσκολίες που απορρέουν από τον πόλεμο ήρθαν ως συνέχεια των δυσκολιών που προκάλεσε η απότομη αύξηση της ζήτησης αμέσως μετά τον τερματισμό των περιοριστικών μέτρων σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οι περισσότερες χώρες -και η
Ελλάδα- βρέθηκαν αντιμέτωπες με πρωτόγνωρες μεταβολές σε πολλά επίπεδα, όπως προκύπτει και από τα ακόλουθα στοιχεία:
1. Ο πρωτοφανής πληθωρισμός με ποσοστιαία μεταβολή που είχε να καταγραφεί από το 1994 -δηλαδή 28 χρόνια πριν- συνιστά το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχει δημιουργήσει στην ελληνική οικονομία ο πόλεμος. To 10,2% του Απριλίου ενδεχομένως μάλιστα να μην είναι το υψηλότερο ποσοστό που θα καταγραφεί στην τρέχουσα περίοδο.
Αύξηση του πληθωρισμού υπήρχε και πριν από την έναρξη του πολέμου.
Ωστόσο, η αβεβαιότητα που προκλήθηκε σε πολλαπλά μέτωπα -η Ρωσία και η Ουκρανία αντιπροσωπεύουν το 30% των εξαγωγών σιτηρών πέραν της προφανούς εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο- προκάλεσε ένα τσουνάμι ανατιμήσεων, με άμεσες αλλά και δευτερογενείς επιπτώσεις. Η άμεση και προφανής συνέπεια είναι η εκτόξευση της τιμής της αμόλυβδης στα υψηλότερα επίπεδα όλων των εποχών (χθες η μέση τιμή έφτασε στα 2,28 ευρώ το λίτρο), η αύξηση στα τρόφιμα που ήδη φτάνει στο 11%, η εκτόξευση των πρώτων υλών που αποτυπώνεται ήδη και στο κόστος των οικοδομικών υλικών και φυσικά η αναρρίχηση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά και του φυσικού αερίου στα υψηλότερα επίπεδα όλων των εποχών.
Δευτερογενής συνέπεια είναι σε μεγάλο βαθμό και η διολίσθηση της ισοτιμίας του ευρώ έναντι του δολαρίου, η οποία επίσης εντείνει τις ανατιμήσεις.
Διότι ο πληθωρισμός ήταν ο λόγος για τον οποίο η Fed αύξησε τα αμερικανικά επιτόκια προκαλώντας τη διολίσθηση της ισοτιμίας του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος στο 1,05. Τι σημαίνει αυτό; Ακόμα πιο ακριβή βενζίνη για τον Έλληνα καταναλωτή (μεταξύ άλλων).
2. Ακριβό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, σημαίνει και κατακόρυφη αύξηση της αξίας των εισαγωγών, αλλά και εκτόξευση του ελλείμματος στο ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας.
To έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών έχει ήδη εκτοξευτεί από το πρώτο τρίμηνο στα 6,44 δισ. ευρώ, όταν ολόκληρο το 2021 είχε διαμορφωθεί στα 10,6 δισ. ευρώ.
Θα περίμενε ούτως ή άλλως κάποιος αύξηση του ελλείμματος μετά το τέλος της πανδημίας, ωστόσο η τροπή που έχει πάρει
το έλλειμμα είναι ξεκάθαρο ότι συνδέεται και με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Εκτός από το θέμα των καυσίμων, είναι πλέον ορατές οι συνέπειες και από τις δυσκολίες στις μεταφορές, οι οποίες επίσης σπρώχνουν προς τα πάνω τις τιμές των εισαγόμενων προϊόντων, διευρύνοντας περαιτέρω το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου.
Το πού θα κλείσει η χρονιά όσον αφορά το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι προφανές ότι θα εξαρτηθεί και από την πορεία του τουρισμού. Ωστόσο, είναι τόσο μεγάλη η επιβάρυνση στο εμπορικό ισοζύγιο που δύσκολα θα καλυφθεί. Το 2022 θα κλείσει
με μεγαλύτερο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.
3. Έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών σημαίνει και πίεση στο ΑΕΠ.
Και αυτή η «τρύπα» στο εμπορικό έλλειμμα της χώρας είναι ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους έχει ήδη αναθεωρηθεί προς τα κάτω ο πήχης της ανάπτυξης. Από 4,5%, ο πήχης της πραγματικής (και όχι ονομαστικής) ανάπτυξης έχει ήδη πέσει στο 3,2% και ενώ πορευόμαστε σε συνθήκες πλήρους αβεβαιότητας και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.
Σε ονομαστικούς όρους, από την άλλη, το ΑΕΠ μπορεί να κινηθεί και υψηλότερα απ’ ό,τι υπολογιζόταν πριν από τον πόλεμο λόγω του εκρηκτικού πληθωρισμού.
4. Όταν αλλάζει ο πληθωρισμός και η πρόβλεψη για το ΑΕΠ, είναι δεδομένη η επίπτωση και σε δημοσιονομικό επίπεδο.
Ήδη αναθεωρήθηκε προς τα πάνω ο στόχος του πρωτογενούς ελλείμματος (από 1,4% στο 2%) λόγω των μέτρων στήριξης που χρειάστηκε να ληφθούν για να στηριχθούν τα νοικοκυριά. Και αυτό βεβαίως αποτυπώνεται στο ύψος του χρέους, το οποίο εκτιμάται ότι θα κλείσει φέτος αρκετά πιο κοντά στα 360 δισ. ευρώ.
5. Η απόδοση του ελληνικού 10ετούς ομολόγου βρίσκεται σήμερα, τρεις μήνες μετά το ξέσπασμα του πολέμου, στο 3,72%, από 2,51% που ήταν στις 24 Φεβρουαρίου.
Είναι το υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί στη χώρα από το 2019, ενώ η επίπτωση είναι προφανής: αύξηση του κόστους δανεισμού και για το Δημόσιο, αλλά -κυρίως- για τις επιχειρήσεις και τις τράπεζες. Ήδη ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους έχει προσαρμόσει τη στρατηγική των νέων εκδόσεων στα νέα δεδομένα, καθώς πλέον απαιτούνται πολύ πιο προσεκτικές κινήσεις για την άντληση κεφαλαίων από την αγορά, πόσο μάλλον όταν η αύξηση των αποδόσεων δεν είναι ένα ελληνικό φαινόμενο όπως συνέβαινε την περίοδο των μνημονίων.
Το υψηλότερο κόστος χρήματος είναι ένας «πονοκέφαλος» για όλες τις χώρες της Ευρώπης.
