Ελίζα Καραγιώργη
[email protected]
Ο Ντέιβιντ Φροστ μεταβαίνει στις Βρυξέλλες με τις σχέσεις με την ΕΕ ήδη τεταμένες. Ολοένα και αυξάνονται οι φόβοι ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα ενεργοποιήσει το άρθρο 16 του πρωτοκόλλου της Βόρειας Ιρλανδίας, κάτι που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε ρήξη με την Ένωση. Εάν οι συνομιλίες με την ΕΕ καταρρεύσουν, θα φανεί αμέσως μετά την ολοκλήρωση της Συνόδου COP26 για το Κλίμα.
Την Τετάρτη, ο πρωθυπουργός της Ιρλανδίας ενίσχυσε τις ανησυχίες ότι αυτό ήταν σχεδόν μια βεβαιότητα μετά την πιο ωμή προειδοποίησή του προς το Ηνωμένο Βασίλειο ότι μια τέτοια κίνηση θα ήταν «απερίσκεπτη», «ανεύθυνη» και με «μεγάλες συνέπειες».
Τι είναι το Άρθρο 16;
Το Άρθρο 16 είναι μια ρήτρα στο πρωτόκολλο της Βόρειας Ιρλανδίας, ένα από τα βασικά στοιχεία της συμφωνίας αποχώρησης της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ρήτρα η οποία εδραίωσε νομικά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ τον Ιανουάριο του 2020. Επιτρέπει σε κάθε πλευρά να λάβει μέτρα ή «διασφαλίσεις» κατά τη συνθήκη, εάν το Πρωτόκολλο οδηγεί σε «σοβαρές οικονομικές, κοινωνικές ή περιβαλλοντικές δυσκολίες που ενδέχεται να επιμείνουν ή σε εκτροπή του εμπορίου».
Το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να αποδείξει ότι το πρωτόκολλο έχει δημιουργήσει «σοβαρές οικονομικές, κοινωνικές ή περιβαλλοντικές» δυσκολίες. Ο Λόρδος Φροστ, αρμόδιος υπουργός του Μπόρις Τζόνσον για το Brexit, έχει επανειλημμένα πει ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις για την ενεργοποίησή του λόγω της παρεμπόδισης της εμπορικής ροής μεταξύ της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας.
Ποιες είναι αυτές οι δικλείδες
Δεν έχουν καθοριστεί, αλλά πρέπει να είναι «κατάλληλες» για τις ζημίες που προκλήθηκαν και είναι πιθανό να περιλαμβάνουν την ημιμόνιμη αναστολή των ελέγχων σε εμπορεύματα που μετακινούνται από τη Μεγάλη Βρετανία στη Βόρεια Ιρλανδία.
Αλλά η επίκληση του άρθρου 16 δεν θα έχει τεράστιο αντίκτυπο επί τόπου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι πολλοί από τους ελέγχους έχουν ήδη ανασταλεί μονομερώς από το Ηνωμένο Βασίλειο και η ίδια η διαδικασία του άρθρου 16 πυροδοτεί μια επίσημη διαδικασία διαφωνίας που απαιτεί από τις δύο πλευρές να ξεκινήσουν συνομιλίες για την επίλυση της διαφοράς.
Ο φόβος είναι ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα προχωρήσει πολύ, πολύ παραπέρα και θα χρησιμοποιήσει την κατάρρευση των συνομιλιών για να διεκπεραιώσει την εγχώρια νομοθεσία για να χάσει το ευρωπαϊκό δικαστήριο τον ρόλο του στη διαδικασία της διαιτησίας, κάτι που δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσω του άρθρου 16.
Αυτό θα ήταν μια συνέχεια του Σεπτεμβρίου του 2020, όταν η κυβέρνηση παραδέχτηκε ότι επρόκειτο να «παραβιάζει το διεθνές δίκαιο» με «συγκεκριμένο και περιορισμένο τρόπο» μέσω του νομοσχεδίου για την εσωτερική αγορά.
Αυτή η κίνηση τελικά εγκαταλείφθηκε, αλλά όχι πριν από την παραίτηση του κορυφαίου νομικού δημοσίου υπαλλήλου του Ηνωμένου Βασιλείου, Τζόναθαν Τζόουνς, και μια ανταρσία στη Βουλή των Λόρδων από μια ομάδα πρώην ηγετών του Συντηρητικού Κόμματος.
Όπως είπε μια πηγή του Whitehall «Ο Φροστ ψάχνει για μια χρονομηχανή» προσπαθώντας να αναιρέσει τη συμφωνία της Τερέζα Μέι του 2017, η οποία ενσωμάτωσε το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη συμφωνία για το Brexit.
Κίνδυνος εμπορικού πολέμου;
Η ΕΕ δεν μπόρεσε να αντιδράσει αμέσως στο πλαίσιο της διαδικασίας διαιτησίας. Ωστόσο, έχει σχεδιάσει διάφορα σενάρια και πολλοί πιστεύουν ότι μια κίνηση εγκατάλειψης του ρόλου του Δικαστηρίου μέσω της εσωτερικής νομοθεσίας θα ισοδυναμούσε με την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από τη διεθνή συμφωνία αποχώρησης. Έτσι, η γλώσσα που χρησιμοποιείται και από τις δύο πλευρές θα υποδεικνύει εάν το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ μπορεί να προχωρήσουν σε μια εμπορικά «εμπόλεμη» κατάσταση.
Μπορεί πραγματικά να πυροδοτηθεί ένας ευρύτερος εμπορικός πόλεμος από την κατάρρευση των συνομιλιών για τη Βόρεια Ιρλανδία; Όταν η ΕΕ απείλησε να ενεργοποιήσει το άρθρο 16 κατά τη διάρκεια της διαμάχης για τις προμήθειες εμβολίων τον Ιανουάριο, προκάλεσε σοκ σε πολλούς αναλυτές. Ο λόγος; Γιατί το γεγονός ότι τα μέτρα στο πρωτόκολλο του Brexit που αποσκοπούσαν στην προστασία της ειρήνης στη Βόρεια Ιρλανδία θα μπορούσαν να αναπτυχθούν σε ένα εντελώς διαφορετικό θέατρο «πολέμου».
Ορισμένοι ήδη προτείνουν ότι η ΕΕ θα μπορούσε να ανακοινώσει τα σχέδιά της να αναστείλει εντελώς την εμπορική συμφωνία.
Όμως, σύμφωνα με τους κανόνες, η απάντηση της ΕΕ πρέπει να είναι ανάλογη. Η καθηγήτρια δικαίου της ΕΕ στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, Κάθριν Μπάρναρντ, λέει στον Guardian ότι θα ήταν στις αρμοδιότητές της να επιβάλει δασμούς σε βρετανικά προϊόντα όπως ο σολομός Σκωτίας και το ουίσκι.
Αυτό συνέβη στη διαμάχη με τις ΗΠΑ για τον χάλυβα και άλλα προϊόντα. Η ΕΕ επέβαλε δασμούς 56% στις μηχανές Harley-Davidson που εισάγονται από τις ΗΠΑ με άλλες χώρες να επιβάλλουν εισφορές στο μπέρμπον, το φυστικοβούτυρο και τα τζιν, προϊόντα που είχαν σημασία στις πολιτείες που υποστηρίζουν τον Τραμπ.
Πάντως ο Ντέιβιντ Φροστ δεν έχει τον τελευταίο λόγο. Η απόφαση για το άρθρο 16 είναι τελικά του Μπόρις Τζόνσον. Μια πηγή του Whitehall είπε ότι είχε επικεντρωθεί στο ζήτημα της αλιείας και στον «αντίκτυπο στους καταναλωτές».
Εάν η Γαλλία, η Ιρλανδία και οι χώρες της BENELUX αποφάσιζαν να σταματήσουν κάθε φορτηγό για ελέγχους για το Brexit, οι αλυσίδες εφοδιασμού πριν από τα Χριστούγεννα θα διαταράσσονταν σοβαρά, κάτι που μπορεί να απορροφήσει το ενδιαφέρον και τις προσπάθειες του Μπόρις Τζόνσον.
