Της Νατάσας Στασινού 
[email protected]

Μία απλή γραφομηχανή που αγόρασε με τις οικονομίες του ο Πάνος Αθανασιάδης. Αυτό ήταν το βασικό εργαλείο για την έκδοση του πρώτου φύλλου με τίτλο «Ναυτικόν και Εμπορικόν Δελτίον Πειραιώς» στις 8 Μαρτίου 1924. Η μαύρη γυαλιστερή Remington με τα λευκά στρογγυλά πλήκτρα και το μεταλλικό δαχτυλίδι γύρω τους «στεκόταν» επιβλητική επί δεκαετίες στη βιβλιοθήκη της «Ναυτεμπορικής» προκαλώντας το δέος των δημοσιογράφων. Το δελτίο διένεμε ο ίδιος ο εκδότης μαζί με τον μικρότερο αδελφό του Τζώρτζη σε εμπορικά και ναυτιλιακά γραφεία που ήθελαν να ενημερώνονται για τους κατάπλους εμπορικών σκαφών, τις εισαγωγές και εξαγωγές βασικών εμπορευμάτων, όπως και την αξία τους. Το πλοίο, το λιμάνι απόπλου και τα εμπορεύματα που αυτό κομίζει σε τόνους ή οκάδες καταγράφονταν σε καθημερινή βάση. Από τα άλευρα, τη ζάχαρη και τα μεταλλικά ύδατα έως τα φάρμακα, τα υφάσματα, τους υαλοπίνακες και τα ηλεκτρικά σύρματα - όλα τα εμπορεύσιμα αγαθά της εποχής ταξινομούνταν με προσοχή σε εκείνες τις σελίδες. Κι αν είχε ξεφύγει κάποιο λάθος, αν διαπι - στωνόταν μία παράλειψη; Οι διορθώσεις πάνω στα δελτία ήταν χειρόγραφες και η δακτυλογράφηση… ξεκινού - σε από την αρχή. Πώς όμως έφτανε η πληροφορία στους εκδότες για να μεταδοθεί στη συνέχεια στους αναγνώστες; Η δεκαετία του 1920 είναι η εποχή στην οποία αναπτύσσονται στην Ελλάδα οι τηλεγραφικές υπηρεσίες. Σήμερα αποτελούν μακρινή ανάμνηση για πολλές χώρες, όμως δικαίως ο Αμερι - κανός συγγραφέας Τομ Στάντατζ τις έχει χαρακτηρίσει «βικτωριανό ίντερνετ»..

Έγκαιρη πληροφόρηση

Αυτές είναι που επιτρέπουν την έγκαιρη και έγκυρη πληροφόρηση. Το 1924 στην ελληνική τηλεγραφική υπηρεσία έχει ήδη εισαχθεί το ταχύτερο του αντίστοιχου Μορς μηχάνημα Χιουζ για ανταποκρίσεις με το εξωτερικό, αλλά και το πολ - λαπλό σύστημα Μποντώ στις υπεραστικές αρτηρίες με τη μεγαλύτερη κίνηση. Το 1925, μία μόλις χρονιά μετά την κυκλοφορία του πρώτου Δελτίου, στην Ελλάδα ανταλλάσσονται 5.483.000 τηλεγραφήματα. Η ιστορία των τηλεπικοινωνιών και εκείνη της δημοσιογραφίας ακολουθούν παράλληλη πορεία. Ο τηλέγραφος διεθνώς αύξησε την ταχύτητα με την οποία εργάζονταν οι δημοσιογράφοι, αλλά και άλλα - ξε τον τρόπο της δουλειάς τους. Τα νέα έρχονταν ανά πάσα στιγμή μέσα στην ημέρα και όχι όλα μαζί σε μία νύχτα με το πλοίο ή το τρένο. Σημαντικό εργαλείο και το τηλέφωνο, που ήδη από το 1920 συνέδεε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ο ιστορικός εφημερίδων Άντονι Σμιθ αναφέρει ότι το τηλεφωνικό κέντρο και οι τηλεγραφικές υπηρεσίες μεταμόρφωσαν τη φύση του ρεπορτάζ κατά τις δεκαετίες του 1920 και του 1930 στην Ευρώπη, αφού έως τότε ήταν αδύνατο να υπάρξει πληροφόρηση από ποικίλες πηγές. Ας επιστρέψουμε όμως στην Ελλάδα και στον Πειραιά, που τη δεκαετία του 1930 ανασυντάσσει τις παρα - γωγικές δυνάμεις του μετά και τις αναταράξεις από το κραχ του 1929 που έγιναν αισθητές παγκοσμίως.

Η πειραϊκή αγορά, «το Σίτι της Ελλάδος», όπως έχει χαρακτηριστεί χάρη στη λειτουργία του πρώτου Χρηματιστηρίου Εμπορευμάτων της χώρας, διψάει για πληροφόρηση. Αυτό το αντιλαμβάνεται γρήγορα ο Πάνος Αθανασιάδης, που αποφασίζει να δώσει νέα, πιο σύγχρονη μορφή και πιο πλούσια ύλη στο Δελτίο. Γίνεται έτσι το μεγάλο βήμα. Τα δύο αδέλφια (Πάνος και Τζώρτζης Αθανασιάδης) αγοράζουν ένα μικρό επίπεδο πιεστήριο και κάσες με στοιχεία και στήνουν έτσι ένα τυπογραφείο στο κέντρο της πόλης. Προσλαμβάνουν βεβαίως και το απαιτούμενο τεχνι - κό προσωπικό. Στην παραδοσιακή τυπογραφία με το χέρι, ο στοιχειοθέτης παίρνει μεταλλικά στοιχεία από την κάσα, σχηματίζει αράδες στο συνθετήριο και μετά τοποθετεί τις αράδες σε ένα άλλο μεταλλικό πλαίσιο που ονομάζεται σελιδοθέτης. Στις 19 Απριλίου 1933 εκδίδεται το πρώτο φύλλο με μορφή και περιεχόμενο ολόκληρης εφημερίδας. Αυτό περιλαμβάνει σε καθημερινή βάση αναλυτική δημοσίευ - ση των τιμών των προϊόντων, όπως διαμορφώνονταν στο Χρηματιστήριο του Πειραιά. Οι υποδομές του τηλεγρα - φικού δικτύου έχουν βελτιωθεί με τη χρησιμοποίηση διατρητικών μηχανών ταινίας και αυτόματων πομπών για τη μετάδοση των τηλεγραφημάτων με τις τιμές.

Τα πρώτα telex

Από το 1935 λειτουργούν στην Ελλάδα και τα πρώ - τα τηλέτυπα (telex), τα οποία θα έχουν καθοριστικό ρόλο στη μετάδοση χρηματιστηριακών τιμών και κάθε είδους πληροφορίας για τις επόμενες, πολλές δεκαε - τίες. Γρήγορα και αξιόπιστα, καθιστούν την εποχή του τηλέγραφου μακρινή ανάμνηση. Μοναδικό «μειονέκτημα»; Η εξαιρετικά θορυβώδης λειτουργία τους. Το τηλέτυπο δεν ήταν τίποτα άλλο από μια ηλεκτρομηχανική γραφομηχανή παλαιάς τε - χνολογίας με την ικανότητα να μεταδίδει τυπωμένα μηνύματα από σημείο σε σημείο διαμέσου ενός ηλεκτρικού καναλιού επικοινωνίας όπως τα ζεύγη καλωδίων. Οι πιο σύγχρονες εκδοχές αυτών των συσκευών είναι πλήρως ηλεκτρονικές. Χρησιμοποιούν οθόνη αντί της εκτύπωσης, της αποστολής και της λήψης, καθώς και σκληρό δίσκο για πιο μόνιμη αποθήκευση. Τέτοιου είδους τηλέτυπα μάλιστα είναι ακόμα σε χρήση στον στρατό, όπου συνδυάζονται με κρυπτοσυσκευές και ειδικά πρωτόκολλα επικοινωνίας. Στα μαύρα χρόνια της Κατοχής (1940 - 1944) έχουμε σοβαρότατες ζημιές ή και πλήρη καταστροφή τηλεπικοινωνιακών υποδομών και δικτύων. Τον Οκτώβριο του 1944 αποκαθίσταται η ασύρματη τηλεγραφική επικοινωνία της χώρας με το Λονδίνο και λίγο αργότερα με το Κάιρο. Λίγους μήνες μετά τοποθετείται υπόγειο τηλεγραφικό καλώδιο μεταξύ Αθήνας και Πειραιά σε αντικατάσταση των εναέριων γραμμών που καταστράφηκαν κατά την αποχώρηση των στρατευμάτων Κατοχής. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1947, αρχίζει η λειτουργία της ασύρματης τηλεφωνικής επικοινωνίας της χώρας με τη Βρετανία, τις ΗΠΑ και τον Καναδά, ενώ τον Σεπτέμβριο του 1949 έχουμε την πρώτη ανταλλαγή εικόνων με το εξωτερικό με ασύρματο σύστημα φωτοτηλεγραφίας.

Πρώτη σε σχήμα tabloid

Οι εφημερίδες της εποχής προσαρμόζονται σιγά σιγά στα νέα δεδομένα. Στις 2 Αυγούστου του 1948, σε μία άκρως ταραχώδη εποχή και με τον εμφύλιο πόλεμο ακόμη να μαίνεται, αποφασίζεται η μετονομασία της εφημερίδας σε «Ναυτεμπορική». Ήταν η πρώτη στον ελλαδικό χώρο που εκδόθηκε από το πρώτο φύλλο της σε σχήμα tabloid και έφτανε στα γραφεία των συνδρομητών της κάθε πρωί με τους διανομείς, που τη μετέφεραν άλλοι πεζή και άλλοι με ποδήλατα ή μοτοποδήλατα. Μέσω των πρακτορείων εφημερίδων έφτασε και στα περίπτερα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 οι αδελφοί Αθανασιάδη στήνουν ένα σύγχρονο τυπογραφείο. Εγκαταλείπεται η κλασική τυπογραφία -στοιχεία κάσας και συνδετήριο- και έρχεται με ορμή η νέα εποχή της τυπογραφίας, με ταχυπιεστήριο και νέες λινοτυπικές μηχανές, που δίνουν τη δυνατότητα να αυξηθούν οι σελίδες και το τιράζ. Από τη δεκαετία του 1960 καθιερώνονται και οι ειδικές πολυσέλιδες εκδόσεις. Τεχνολογικά οι επόμενες μεγάλες αλλαγές έρχονται τη δεκαετία του 1980 πια, με τους υπολογιστές και το τηλεομοιότυπο (το γνωστό μας fax) να καθιστούν ταχύτατη τη μετάδοση δεδομένων. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 η χρήση του fax είναι ένα παράδειγμα καινοτομίας. Για μία δεκαετία ακόμη τουλάχιστον θα παραμείνει κυρίαρχο εργαλείο. Παράλληλα όμως ενισχύεται και ο αντίκτυπος του τηλεφώνου στη δημοσιογραφία, με τις τηλεφωνικές συνεντεύξεις να πληθαίνουν και το ρεπορτάζ να γίνεται (ή να δίνεται στην αίθουσα σύνταξης από τον ρεπόρτερ που βρίσκεται στον δρόμο) τηλεφωνικά. Η χρήση του τηλεφώνου, του φαξ, της φωτοσύνθεσης αλλάζει τον τρόπο που οι δημοσιογράφοι προσλαμβάνουν, επεξεργάζονται και μεταδίδουν την πληροφορία, ακόμη και εάν οι βασικές αρχές και το τελικό προϊόν μένουν ίδια. Στο πέρασμα από το χειρόγραφο ή το δακτυλογραφημένο κείμενο στον υπολογιστή η δουλειά γίνεται πιο εύκολη, αλλά οι δημοσιογράφοι πρέπει να μάθουν να σκέφτονται και να δουλεύουν ταχύτερα. Από το 1991 αρχίζει στη χώρα μας και η παροχή υπηρεσιών τηλεδιάσκεψης (videoconference), ενώ τοποθετούνται τα πρώτα καρτοτηλέφωνα ανά τη χώρα. Η κάθε εξέλιξη στις τηλεπικοινωνίες αξιοποιείται και στην ενημέρωση.

H επανάσταση του Διαδικτύου

Η επανάσταση του Διαδικτύου θα «σφραγίσει» τις επόμενες δεκαετίες. Ο παγκόσμιος ιστός και τα προγράμματα πλοήγησης ήρθαν στη ζωή μας το 1993, ενώ κάπου τότε κάνει την εμφάνισή της στην Ελλάδα και η κινητή τηλεφωνία. Από εκείνη τη χρονιά οι εξελίξεις θα είναι ραγδαίες. Οι μηχανές αναζήτησης και τα email θα δώσουν δυναμικά το «παρών» στις αίθουσες σύνταξης, ενώ το Διαδίκτυο θα γίνει ισχυρό εργαλείο και στην ενημέρωση του κοινού. Η «Ναυτεμπορική» θα πρωτοπορήσει και πάλι. Το 1995 γίνεται η πρώτη ελληνική οικονομική εφημερίδα που δημιουργεί ιστοσελίδα στο Internet. Η είσοδος του naftemporiki.gr στον κυβερνοχώρο θα γίνει με άρτια σχεδιασμένη υποδομή και λειτουργία. Δίνει στο αναγνωστικό κοινό τη δυνατότητα να ενημερώνεται για όλες τις σημαντικές εξελίξεις ανά πάσα στιγμή στον υπολογιστή ή και στην οθόνη του κινητού του, ενώ προσφέρει πρόσβαση σε real time υπηρεσίες χρηματιστηριακών δεικτών. Θα καταλάβει έτσι σύντομα μία από τις κορυφαίες θέσεις μεταξύ των ελληνικών ειδησεογραφικών sites, εμπλουτίζοντας συνεχώς το περιεχόμενο και τις υπηρεσίες του. Οι mobile εφαρμογές ενημέρωσης με την ταχύτητα και την αμεσότητά τους είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, αλλά δεν «κλέβουν» κάτι από τη γοητεία της έντυπης δημοσιογραφίας, που εξακολουθεί να προσφέρει το κάτι παραπάνω, τη δεύτερη ανάγνωση των γεγονότων, τη βαθύτερη ανάλυση. Τα δύο μέσα πορεύονται παράλληλα. Και ενώ τόσα έχουν αλλάξει, οι αίθουσες σύνταξης, ακόμη και χωρίς την παρουσία telex και fax, παραμένουν το ίδιο ζωντανές και «θορυβώδεις».