Του Γιώργου Παπαδήμα*

Ανταποκρινόμενη στις ταχέως μεταβαλλόμενες συνθήκες και προκλήσεις του 21ου αιώνα, κυρίως όσον αφορά το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή, η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική είναι προσαρμοσμένη σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο βιώσιμης ανάπτυξης που βασίζεται στην επίτευξη συγκεκριμένων στόχων από τα κράτη-μέλη. Χαρακτηριστική είναι η τοποθέτηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής:  

*Ο κ. Παπαδήμας είναι εμπορικός διευθυντής της Neuropublic

Επιπλέον, η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Ψηφιοποίηση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας - τα πλήρη οφέλη από την ψηφιακή ενιαία αγορά» θέτει ως στόχο να διασφαλίσει ότι κάθε βιομηχανία στην Ευρώπη, μεγάλης ή μικρής κλίμακας, όπου κι αν βρίσκεται, μπορεί να επωφεληθεί πλήρως από τις ψηφιακές καινοτομίες για την αναβάθμιση των προϊόντων, τη βελτίωση των διαδικασιών και την προσαρμογή των επιχειρηματικών μοντέλων στον ψηφιακό μετασχηματισμό.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα καλείται, εξερχόμενη από (α) μία μακρά και «τραυματική» οικονομική κρίση και (β) (ελπίζοντας οσονούπω) μία παγκόσμια υγειονομική κρίση, να αλλάξει πολύ γρήγορα το παραγωγικό της μοντέλο και να οδηγήσει - από άκρο σε άκρο - τον αγροδιατροφικό τομέα σε μία πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, με το βλέμμα στραμμένο σε μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εθνικής οικονομίας που δεν είναι άλλη από την ανάγκη αύξησης της εξωστρέφειας.

Το εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 είναι σίγουρα στη σωστή κατεύθυνση, καθώς περιλαμβάνει ουσιαστικές δράσεις και σημαντικά κεφάλαια που αφορούν άμεσα ή έμμεσα τον αγροδιατροφικό τομέα, αλλά όπως όλοι οι στρατηγικοί σχεδιασμοί κρίνονται τελικά από την αποτελεσματικότητα υλοποίησής τους. Και ναι, η παρούσα συγκυρία μπορεί να διαφαίνεται ευνοϊκή για την Ελλάδα από πολλές απόψεις, όμως η μεταβατική περίοδος «χάριτος» απλά δεν υφίσταται αν θέλουμε π.χ. η αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών εξαγωγών να μην καταλήξει ένα ακόμη «ευχολόγιο».

Γι’ αυτόν τον λόγο, η άμεση ανάληψη δράσης από όλους τους παράγοντες της πρωτογενούς παραγωγής και μεταποίησης καθίσταται επιτακτική ανάγκη. Όπως τονίζεται στη Διακήρυξη του Κορκ 2.0 «Βελτίωση της ζωής στις αγροτικές περιοχές», η χρήση ψηφιακών λύσεων (όπως η ευφυής γεωργία) θα είναι ολοένα και πιο ζωτικής σημασίας για τους αγρότες και τους άλλους επιχειρηματίες της υπαίθρου, ώστε να μπορέσουν να επιτύχουν βιώσιμες λύσεις στις τρέχουσες και στις μελλοντικές προκλήσεις. Κι αυτό διότι η ευφυής γεωργία βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα του αγροδιατροφικού τομέα στο σύνολό του - μέσω της μείωσης του κόστους παραγωγής, της αποτελεσματικότερης διαχείρισης των κινδύνων, της αύξησης της παραγωγικότητας και της ποιοτικής αναβάθμισης - δημιουργώντας εν τέλει ουσιαστική προστιθέμενη αξία και συμβάλλοντας ευρύτερα στο να ανταποκριθεί η πρωτογενής παραγωγή και μεταποίηση στην ολοένα και αυξανόμενη ζήτηση για επαρκή, ποιοτικά και ασφαλή προϊόντα με μειωμένο περιβαλλοντικό / κλιματικό αποτύπωμα. Διασφαλίζει έτσι υψηλότερη αμοιβή από την αγορά λόγω «περιβαλλοντικής ταυτότητας» του προϊόντος. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε τεχνική έκθεση του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η εφαρμογή της ευφυούς γεωργίας «συμβάλλει θετικά στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίουμε:

i) την ενίσχυση της ικανότητας των εδαφών να λειτουργούν ως αποθέματα άνθρακα μέσω μειωμένης άροσης και αζωτούχας λίπανσης, ii) τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας λόγω λιγότερων επιτόπιων εργασιών (άμεση μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου) και iii) τη μείωση των εισροών για τις γεωργικές εργασίες (έμμεση μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου)».

Η ελληνική γεωργία χαρακτηρίζεται από χαμηλό μερίδιο προστιθέμενης αξίας στην εφοδιαστική αλυσίδα τροφίμων, λόγω του υψηλού κόστους των εισροών, της διακύμανσης της παραγωγής και άλλων παραγόντων. Σε συνδυασμό με το εξαιρετικά χαμηλό τεχνολογικό περιεχόμενο και τον σχετικά μικρό βαθμό ενσωμάτωσης στις διεθνείς αλυσίδες αξίας, σύμφωνα με μελέτη της ΕΥ και του ΕΒΕΑ, το μερίδιο αγοράς στο διεθνές εμπόριο παραμένει στάσιμο παρά τη σημαντική μείωση του κόστους εργασίας τα τελευταία χρόνια. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, «στην καρδιά του προβλήματος βρίσκεται ο κατακερματισμός της παραγωγικής βάσης και η μέχρι σήμερα αδυναμία των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων να αποκτήσουν την κρίσιμη μάζα, ή να προχωρήσουν σε συνεργασίες, συμπράξεις ή συγχωνεύσεις» .

Η ευφυής γεωργία αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τα παραπάνω ζητήματα, ενώ παράλληλα συμβάλλει στην υποστήριξη και ενίσχυση των συλλογικών σχημάτων, καθώς ενοποιεί λειτουργικά και επιχειρησιακά ευρύτερες περιοχές, επιτυγχάνοντας οικονομίες κλίμακας. Επιπλέον, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μεγαλύτερη διαφάνεια στη λειτουργία της αλυσίδας και πρόσβαση σε περισσότερα κανάλια διανομής λόγω ισχυρού εμπορικού σήματος.

Τέλος, όσον αφορά την τεχνολογική καινοτομία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει ότι η ψηφιοποίηση και ειδικότερα η ευφυής γεωργία επιτρέπουν μεγάλα άλματα στην αποδοτική χρήση των πόρων, συμβάλλοντας καταλυτικά στην επίτευξη των γενικών στόχων της ΚΑΠ μέσω της μείωσης του αντικτύπου της γεωργίας στο περιβάλλον και στο κλίμα, αλλά και μέσω της ενίσχυσης της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας, της βελτίωσης της ποιότητας και της μείωσης του κόστους παραγωγής. Δηλαδή αποτελεί καταλύτη για την επίτευξη της ισόρροπης οικονομικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας του ευρωπαϊκού αγροδιατροφικού τομέα. Στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη-μέλη, άρα και η Ελλάδα, είναι υποχρεωμένα να εντάξουν την ευφυή γεωργία στα εθνικά στρατηγικά τους σχέδια με τους ακόλουθους τρόπους:

• με τη χάραξη εθνικής στρατηγικής για την ανάπτυξη των ψηφιακών τεχνολογιών στη γεωργία και για τη χρήση αυτών των τεχνολογιών για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων των σχεδίων τους,
• με γεωργικές συμβουλευτικές υπηρεσίες οι οποίες θα πρέπει να καλύπτουν, μεταξύ άλλων, τη στήριξη της καινοτομίας και την ανάπτυξη ψηφιακών τεχνολογιών για τη γεωργία και τις αγροτικές περιοχές.

Η βιωσιμότητα ως εμπορικό σήμα της Ευρώπης θα ανοίξει νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες.

Η Ελλάδα, έχοντας ήδη ένα υψηλό μορφωτικό επίπεδο στους νέους, αν καταφέρει να τους προσελκύσει μέσω κινήτρων και στοχευμένων προγραμμάτων κατάρτισης στον αγροδιατροφικό τομέα, θα αποκτήσει στρατηγικό πλεονέκτημα σε μία ολοένα και περισσότερο κυριαρχούμενη από την τεχνολογία αγορά.