Από τον Απρίλιο του 2020 η διαΝΕΟσις έχει ξεκινήσει έναν κύκλο πανελλαδικών ερευνών κοινής γνώμης, για να καταγράψει τις απόψεις και τις στάσεις των Ελλήνων μέσα στην πανδημία του νέου κορονοϊού.  Από τον Δεκέμβριο του 2020 και μετά, το ερωτηματολόγιο επικαιροποιήθηκε με τη συνεργασία της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, ώστε τα ευρήματα να χρησιμεύουν και στον σχεδιασμό της στρατηγικής εμβολιασμού του πληθυσμού της χώρας μας. Κατά τη διάρκεια αυτού του διαστήματος και καθώς το φαινόμενο εξελισσόταν (καραντίνες ξεκινούσαν και τελείωναν, κύματα κορυφώνονταν κι υποχωρούσαν, εμβόλια ανακοινώνονταν και έρχονταν) η έρευνα κατέγραφε τις αλλαγές στη στάση των πολιτών απέναντι στην κρίση και τις συνέπειες της πανδημίας στις ζωές τους.

Πλέον έχει περάσει πάνω από ένας χρόνος. Στη νέα έρευνα, που διεξήχθη και πάλι σε συνεργασία με τη Metron Analysis σε πανελλαδικό δείγμα 1.100 ατόμων ηλικίας 17 και άνω στις αρχές Μαρτίου 2021, χαρτογραφήθηκε μια εντελώς διαφορετική κοινωνία από αυτή στην αρχή της πανδημίας.

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα της πρώτης έρευνας ήταν μια θεαματική έκρηξη αισιοδοξίας και θετικής προοπτικής. Το 86% τότε θεωρούσαν ότι τα πράγματα στη χώρα «πάνε προς τη σωστή κατεύθυνση», το κυρίαρχο συναίσθημα ήταν η αισιοδοξία, ενώ στην ερώτηση για το πότε εκτιμούν ότι θα επανέλθουμε σε μια «κανονική καθημερινότητα», 7 στους 10 Έλληνες απαντούσαν «μέχρι τον Σεπτέμβριο 2020».

Τώρα τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Το ποσοστό όσων πιστεύουν ότι πάμε προς τη σωστή κατεύθυνση είναι πια το 46%. Έχει ενδιαφέρον το ότι η ομάδα του πληθυσμού που θεωρεί περισσότερο ότι πάμε προς τη σωστή κατεύθυνση είναι οι ηλικίας άνω των 65, που συμφωνούν σε ποσοστό 59,2%. Αντίθετα, οι νέοι ηλικίας 17-24 πιστεύουν το αντίθετο.

Μαζί με την υποχώρηση της αισιοδοξίας εδραιώνεται και ο ρεαλισμός. Οι προσδοκίες των Ελλήνων, πια, είναι εντελώς διαφορετικές απ’ ό,τι έναν χρόνο πριν, όταν οι περισσότεροι θεωρούσαν ότι αντιμετωπίζουμε ένα φαινόμενο που θα διαρκέσει μόνο λίγους μήνες. Πλέον η πλειονότητα των Ελλήνων (54,4%) θεωρεί ότι η κανονικότητα θα επανέλθει κάποια στιγμή μετά το 2021. Η αισιοδοξία επίσης, δεν είναι το συχνότερο συναίσθημα που δηλώνουν οι Έλληνες ότι νιώθουν πιο έντονα. Αντίθετα νιώθουν έντονη αβεβαιότητα. Συγκεκριμένα η αισιοδοξία πια ως συναίσθημα είναι 6η στη λίστα. Παρ’ όλα αυτά, πλέον για πρώτη φορά οι περισσότεροι Έλληνες θεωρούν ότι «τα χειρότερα έχουν περάσει». Στην ερώτηση για το στάδιο της κρίσης στο οποίο, κατά τη γνώμη τους, βρισκόμαστε, από τον Σεπτέμβριο του 2020 και μέχρι τον περασμένο Ιανουάριο, οι περισσότεροι απαντούσαν ότι «τα χειρότερα είναι μπροστά μας». Η επιτυχημένη έναρξη των εμβολιασμών όμως φαίνεται πως άλλαξε αυτή την εικόνα. Πλέον μια (όχι πολύ μεγάλη, αλλά σαφής) πλειονότητα, το 54,5%, λέει ότι τα χειρότερα είναι πίσω μας.

Σοβαρή η απειλή

Κατά τα άλλα, οι Έλληνες επιβεβαιώνουν και σε αυτή την έρευνα ότι παίρνουν την απειλή του κορονοϊού πολύ στα σοβαρά. Στην ερώτηση για το αν η πανδημία είναι μια σοβαρή απειλή για τους ανθρώπους, μόνο το 20% απαντά πως όχι, «είναι μια συνηθισμένη, απλή ασθένεια» - το 76,9% τη θεωρεί σοβαρή απειλή. Το 52,3% θεωρεί πιθανό ή πολύ πιθανό να προσβληθούν οι ίδιοι από τον ιό, ενώ δύο στους τρεις (65,5%) θεωρούν ότι κάποιος που έχει προσβληθεί από τον ιό κινδυνεύει «πολύ» ή «αρκετά» από τη νόσο Covid-19. Αυτά τα ποσοστά παραμένουν σχετικά σταθερά τους τελευταίους μήνες, και δείχνουν ότι ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού αντιμετωπίζει το φαινόμενο με φόβο.

Ένα 4,1%, πια, δηλώνει πως έχουν προσβληθεί οι ίδιοι από τον ιό και ένα 8% πως έχει προσβληθεί κάποιο μέλος της οικογένειας τους. Σε αυτό το 8%, δε, ένα 9,2% δηλώνει ότι το μέλος της οικογένειας που νόσησε τελικά κατέληξε. 

Οι αλλαγές στην καθημερινότητα

Όσον αφορά την καθημερινότητα, καθώς από τον Νοέμβριο και μετά η χώρα είναι σε μια σχετικά συνεχή καραντίνα, οι ζωές των πολιτών έχουν «παγώσει». 7 στους 10 λένε ότι οι ζωές τους έχουν αλλάξει «πολύ» ή «πάρα πολύ» - στους νέους ηλικίας 17-24 είναι σχεδόν 9 στους 10.

Τον Σεπτέμβριο του 2020 εκτός καραντίνας, τα πράγματα ήταν λίγο διαφορετικά, καθότι η ζωή και η δραστηριότητα δεν είχαν σταματήσει εντελώς. Αξίζει να δούμε μερικές καθημερινές δραστηριότητες και το κατά πόσο τις κάνουν περισσότερο ή λιγότερο από πριν την πανδημία οι πολίτες σήμερα. Σε παρένθεση βλέπετε το αντίστοιχο ποσοστό από το Σεπτέμβριο του 2020, όταν καταστήματα, εστιατόρια κ.λπ. ήταν ανοιχτά:

• Το 94% (από 62,9%) τρώει λιγότερο συχνά σε εστιατόρια και ταβέρνες.
• Το 90% (από 54,3%) ψωνίζει σπανιότερα σε εμπορικά καταστήματα.
• Το 90% (από 60,5%) βγαίνει σπανιότερα σε μπαρ.
• Το 88% (από 76,3%) πηγαίνει σε λιγότερες κοινωνικές εκδηλώσεις (γάμους, βαφτίσια) από ό,τι πριν από την πανδημία.
• Το 87% (από 56%) συναντά λιγότερο τους φίλους του.
• Το 68% (από 59,5%) ταξιδεύει σπανιότερα με αεροπλάνο.
• Το 68% (από 53,8%) ταξιδεύει σπανιότερα με πλοίο.
• Το 61% (από 29%) βλέπει σπανιότερα μέλη της οικογένειας του.
• Το 59% (από 51,3%) χρησιμοποιεί λιγότερο τα ΜΜΜ.

Η εργασία

Όσον αφορά την εργασία, ωστόσο, τα πράγματα έχουν ενδιαφέρον από διαφορετική άποψη. Στην καραντίνα του Απριλίου 2020 δήλωναν πως δούλευαν κανονικά στο χώρο εργασίας τους μόνο 1 στους 4 εργαζομένους (25,4%), με τους υπόλοιπους να κάνουν τηλεργασία ή να βρίσκονται σε κάποια μορφή αναστολής εργασίας. Τον Σεπτέμβριο του 2020, εκτός καραντίνας πια, 3 στους 4 (72,7%) εργάζονταν κανονικά. Έκτοτε ξαναμπήκαμε σε καραντίνα, αλλά δεν επιστρέψαμε στην προηγούμενη κατάσταση. Τον Δεκέμβριο του 2020, οι μισοί εργάζονταν κανονικά (48%). Και τον Μάρτιο του 2021 πια, το 53,9% εξακολουθεί να εργάζεται κανονικά.

Καθολική αποδοχή της διαδικασίας και των εμβολίων

Όσον αφορά τους εμβολιασμούς, που έχουν προχωρήσει αρκετά σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα, η καθολική αποδοχή της διαδικασίας και των εμβολίων εν γένει από τους πολίτες εξακολουθεί να ισχύει.

Το 81,1% αξιολογεί ως θετική εξέλιξη την έναρξη των εμβολιασμών, το 72% είναι ικανοποιημένο με την προτεραιοποίηση όπως έχει οριστεί από την αρμόδια επιτροπή, αλλά μόνο 1 στους 3 είναι ικανοποιημένος με τον ρυθμό των εμβολιασμών έως τώρα. Το 9,4% του δείγματος για πρώτη φορά από τότε που άρχισαν οι έρευνες δηλώνει ότι έχει ήδη κάνει τουλάχιστον μια δόση του εμβολίου, ενώ το 28,7% δηλώνει ότι κάποιο μέλος της οικογένειάς τους το έχει κάνει. Από το 9,4% που έχουν εμβολιαστεί, το 99% δήλωσαν ικανοποιημένοι από τη διαδικασία του εμβολιασμού.

Και, βέβαια, η στάση των υπολοίπων απέναντι στον εμβολιασμό είναι πλέον εντελώς διαφορετική από ό,τι ήταν το Σεπτέμβριο του 2020, όταν γινόταν για πρώτη φορά η σχετική ερώτηση. Τότε μόνο το 49,5% δήλωναν ότι θα κάνουν το εμβόλιο αλλά μετά τις αλλεπάλληλες ανακοινώσεις για την αποτελεσματικότητα πολλών διαφορετικών εμβολίων και την επιτυχημένη έναρξη των εμβολιασμών σε πολλές (κυρίως τις πλούσιες και ανεπτυγμένες) χώρες του κόσμου, το ποσοστό αυτό άλλαξε. Πλέον το 68% των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι θα κάνουν το εμβόλιο -και επιπλέον, όπως προαναφέρθηκε άλλο ένα 9,4% το έχουν κάνει ήδη. Από αυτό το 68%, δε, οι περισσότεροι δηλώνουν ότι θα εμβολιαστούν όταν έρθει η σειρά τους, αλλά ένα 22% ότι θα ήθελαν να εμβολιαστούν το συντομότερο δυνατό. Αυτοί που απαντούν «σίγουρα ναι», δε, από 32,5% του συνόλου των πολιτών τον Δεκέμβριο του 2020, έχουν φτάσει το 47% σήμερα.