Για τις επερχόμενες αλλαγές στον τομέα υγείας στη μετά πανδημία εποχή, καθώς και για τα προβλήματα που αντιμετώπισε η αγορά κατά την περίοδο της υγειονομικής κρίσης, μας μιλά ο σύμβουλος Υγείας Νοσοκομείων ΕΣΥ και Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων, Νεκτάριος Μανάτος. 

Είμαστε ήδη σχεδόν ενάμιση χρόνο μέσα στην πανδημία και όπως όλα δείχνουν βαδίζουμε προς το τέλος αυτής της δοκιμασίας που πέρασε η ανθρωπότητα. Ωστόσο, οι κοινωνίες επλήγησαν σοβαρά, το ίδιο και η οικονομία. Στον τομέα του φαρμάκου, πώς έκλεισε το 2020 για τις εταιρείες και το φάρμακο;

«Το 2020 ήταν μια χρονιά γεμάτη προκλήσεις και προσκλήσεις. Από τη μία είχαμε την πανδημία και τις ανθρώπινες απώλειες που δημιούργησε ο νέος ιός και  από την άλλη είχαμε την επιτάχυνση των δοκιμών νέων φαρμάκων για την καλύτερη αντιμετώπιση του COVID-19. Η αγορά του φαρμάκου σε γενικές γραμμές κινήθηκε ανοδικά, καθώς ο κλάδος έπρεπε να καλύψει τις ανάγκες της αγοράς. Η άυλη συνταγογράφηση και το υψηλό αίσθημα ευθύνης στις κοινωνικά ευαίσθητες ομάδες έδωσε τη δυνατότητα στις εταιρίες να διακινήσουν τα προϊόντα τους και να μην υπάρξουν κενά στην αγορά. Όλη η εφοδιαστική αλυσίδα λειτούργησε χωρίς σημαντικά προβλήματα και το υπουργείο Υγείας έδωσε τις λύσεις όπου χρειάστηκε. Στο μόνο σημείο το οποίο έμεινε πίσω το φάρμακο είναι για άλλη μια φορά η διαδικασία ένταξης νέων φαρμάκων, η οποία αν δεν αυτοματοποιηθεί θα συνεχίσει να έχει τα προβλήματα που είχε και πριν».

Αναφορικά με τις υποχρεωτικές επιστροφές και συγκεκριμένα με το Clawback, πού βρισκόμαστε;

«Σύμφωνα με τις δηλώσεις των φορέων του φαρμάκου (ΣΦΕΕ, ΠΕΦ), η περσινή χρονιά έκλεισε κοντά στα 100 εκατομμύρια ευρώ και υπάρχει η βούληση των εταιρειών να ξεπεράσει τα 150 εάν και εφόσον τα δημοσιονομικά της χώρας το επιτρέψουν. Η θέση του κλάδου του φαρμάκου υπάρχει και είναι σε εξέλιξη με 10-12 νέες παραγωγικές μονάδες με εξαγωγικό χαρακτήρα και 18 νέα ερευνητικά κέντρα. Η κυβέρνηση θα πρέπει να διαχειριστεί όχι μόνο την πανδημία σε συνδυασμό την οικονομική κρίση που έρχεται, αλλά ναβρει και τα κατάλληλα εργαλεία ανάπτυξης που θα προσφέρουν νέες θέσεις εργασίας, δυνατότητα εξαγωγών, αλλά και αύξηση του ΑΕΠ πάνω σε μια σταθερή βάση».

Πόσα χρήματα θα αφαιρεθούν από τις εταιρείες που θα επενδύσουν και τι ύψος επένδυσης πρέπει να κάνουν για να λαμβάνουν τη μείωση αυτή;

«Βάσει της ΚΥΑ, το συνολικό ποσό των δαπανών το οποίο μπορεί να συμψηφιστεί, εντός του 2020, με οφειλές clawback του β’ φορολογικού εξαμήνου του 2019, δεν θα ξεπεράσει τα 50.000.000 ευρώ συνολικά για όλους τους δικαιούχους. Το εν λόγω ποσό συμψηφισμού θα κατανεμηθεί ισόποσα σε δύο κατηγορίες δαπανών και συγκεκριμένα στις δαπάνες Ε&Α και των επενδυτικών σχεδίων ανάπτυξης, επομένως θα αφορά τα 25.000.000 ευρώ ανά κατηγορία. Εκτιμάται δε ότι το ποσό αυτό θα ανέλθει σε 100.000.000 ευρώ για το φορολογικό έτος του 2020. Σε περίπτωση που οι δικαιούχοι υποβάλλουν προς συμψηφισμό δαπάνες που ξεπερνούν το ανώτατο ποσό ανά κατηγορία δαπανών, τότε το ποσό που θα συμψηφίζεται ανά δικαιούχο και ανά κατηγορία δαπανών θα ισούται με ποσοστό επί του υποβληθέντος ποσού. Οι δαπάνες που περικόπτονται θα επιστρέφονται στον φορέα που τις υπέβαλε. Αν η μία κατηγορία δαπανών δεν απορροφήσει όλο το ποσό συμψηφισμού που της αντιστοιχεί, ενώ η άλλη κατηγορία το υπερβεί, υφίσταται η δυνατότητα μεταφοράς του πλεονάζοντος ποσού στην άλλη κατηγορία».

Ποιες εταιρείες επενδύουν σε κλινικές μελέτες στην Ελλάδα, πόσο υπολογίζεται η επένδυση αυτή και πόσο θα αποφέρει;

«Στην Ευρώπη για τις κλινικές μελέτες επενδύονται γύρω στα 35 δισ., από τα οποία η χώρα μας απορροφά μόνο τα 40 εκατ. ευρώ. Η γραφειοκρατία και οι χρονοβόρες διαδικασίες μάς στερούν ένα ποσό κοντά στα 250 εκατ. Η θέσπιση ενός πλαισίου γρήγορης έγκρισης από πλευράς ΕΟΦ, καθώς και ηλεκτρονικών υπογραφών θα φέρει άμεσα αποτελέσματα και αύξηση νέων μελετών από εταιρείες που αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν στην Ελλάδα. Πρόσφατο παράδειγμα, το πειραματικό φάρμακο “EXO-C24” φαίνεται να έχει πολύ θετικά αποτελέσματα σε άτομα που νοσούν μέτρια έως σοβαρά από την Covid-19. Είναι μια θεραπεία για ασθενείς με κορονοϊό, που έχει προκαλέσει επανάσταση στην κοινωνία και σε ολόκληρο τον κόσμο μέσω του διαδικτύου».

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός τόσο στα νοσοκομεία του ΕΣΥ όσο και στις εταιρείες είναι μια σημαντική επένδυση. Πόσο θα κοστίσει κατά τη γνώμη σας και τι αναμένεται να αποφέρει στο μέλλον;

«Η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών υγείας αναμένεται να αποτελέσει έναν από τους πιο σημαντικούς παράγοντες στον μετασχηματισμό του κλάδου τα επόμενα χρόνια. Οι νέες τεχνολογίες έχουν το δυναμικό να μετασχηματίσουν τον κλάδο υγείας, ωστόσο οι προκλήσεις είναι σημαντικές: ρυθμιστικά εμπόδια, οικονομικοί περιορισμοί, αλλά και δυσκολίες στην αποτελεσματική ψηφιοποίηση των δεδομένων των ασθενών. Το κόστος της επένδυσης είναι ανάλογο με το κατά πόσο το κράτος είναι διατεθειμένο να μεταβεί στη νέα ψηφιακή εποχή. Στο τοπίο αυτό έρχονται να προστεθούν παγκόσμιες τάσεις όπως η γήρανση του πληθυσμού και οι γενικότεροι περιορισμοί στις κυβερνητικές δαπάνες, παράγοντες που καθιστούν τον αποτελεσματικό μετασχηματισμό του κλάδου της υγείας επιτακτική ανάγκη, με τις ψηφιακές τεχνολογίες να διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο σε αυτή την αλλαγή. Τόσο οι εταιρείες όσο και τα νοσοκομεία, για να μπορέσουν να ακολουθήσουν τις εξελίξεις ψηφιοποίησης θα πρέπει να επενδύσουν σε:

• Βελτιωμένη Έρευνα και Ανάπτυξη (Σχεδιασμένα συστήματα γονιδίων και άλλων μοριακών συστατικών που δημιουργούνται μέσω της συνθετικής βιολογίας καθιστούν τις ιατρικές θεραπείες πιο αποτελεσματικές και υπόσχονται θεραπείες για μια σειρά προβλημάτων υγείας).
• Ιατροτεχνολογική Ακρίβεια (Τα ρομπότ ιατρικών εφαρμογών μπορούν να παρέχουν βοήθεια σε χειρουργικές επεμβάσεις, απολυμάνσεις δωματίων, διανομή φαρμάκων, καθώς και στην παροχή νοσηλευτικής φροντίδας).
• Ψηφιακή Ιατρική (Τα προϊόντα ψηφιακής ιατρικής αποτελούνται από υψηλής ποιότητας εξοπλισμό και λογισμικό και έχουν τη δυνατότητα να υποστηρίξουν ευρέως την ιατρική έρευνα και την ιατρική πρακτική, βρίσκοντας εφαρμογή στην πρόληψη και θεραπεία ασθενειών, στην αποκατάσταση, αλλά και στη γενικότερη προαγωγή της υγείας μεταξύ ατόμων και πληθυσμών).
• «Έξυπνοι» Πάροχοι Υγείας» (Διασφαλίζουν τη διαφάνεια και την ασφαλή παρακολούθηση δεδομένων, δημιουργώντας μια αξιόπιστη χρονολογική βάση δεδομένων, χωρίς την ανάγκη για κεντρική αποθήκευση. Τα δεδομένα δεν παρουσιάζουν διαφορά μεταξύ των βάσεων δεδομένων, επειδή υπάρχειμία μόνο εγγραφή. Αυτό μειώνει τα προβλήματα που προκαλούνται από διπλότυπα ή αλλοιώσεις και καθιστά τα δεδομένα πιο εύκολα προσβάσιμα από τα συστήματα καταγραφής των διαφόρων οργανισμών).
• Ιατρική Ακριβείας (Η γνώση της γενετικής δομής ενός ατόμου μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση της προδιάθεσης για κάποιες γενετικές ασθένειες και να συμβάλει στη βελτιστοποίηση της κλινικής φροντίδας μέσω διαγνωστικής ή θεραπευτικής λήψης αποφάσεων, αλλά και στην ιατρική ακριβείας)».