Το 2020 θα μείνει στην ιστορία ως το έτος της πανδημίας του κορονοϊού, ωστόσο σε ό,τι αφορά τον εγχώριο πρωτογενή τομέα αποτέλεσε και τη χρονιά κατά την οποία επιτεύχθηκε επιστροφή, έπειτα από 36 χρόνια, του εμπορικού ισοζυγίου των αγροτικών προϊόντων σε πλεονάσματα, με τις εξαγωγές των αγροτικών προϊόντων όχι μόνο να απορροφούν τους κραδασμούς της κρίσης Covid 19, αλλά να καταγράφουν σπουδαίες επιδόσεις.
Η συγκυρία της πανδημίας ανέδειξε ότι οι Έλληνες παραγωγοί είναι έτοιμοι. Έχουν καταφέρει να διαθέτουν ποιοτικά προϊόντα και να εισχωρούν στα διεθνή ράφια.
Όπως προκύπτει ο κλάδος των αγροτικών προϊόντων και εν γένει των τροφίμων είναι αυτός που σώζει ξανά την παρτίδα, όπως δηλαδή είχε συμβεί και κατά τη διάρκεια της ύφεσης, με τις επιδόσεις κυρίως σε επίπεδο εξωτερικού εμπορίου να αποτελούν σημαντικό αντίβαρο έναντι των εγχώριων απωλειών και ταυτόχρονα να θωρακίζουν και την εικόνα της χώρας διεθνώς.
Ένα από τα πρώτα λοιπόν συμπεράσματα είναι ότι η πορεία αύξησης των εξαγωγών των αγροτικών προϊόντων δεν μπορεί πλέον να χαρακτηρίζεται ως συγκυριακή. Τα ελληνικά προϊόντα έχουν αποδείξει ότι αντέχουν να κρατούν τη θέση τους σε απαιτητικές αγορές σε περιόδους κρίσεων, ακόμα και σε πρωτόγνωρες συνθήκες όπως αυτή που βιώνουμε εδώ και έναν χρόνο.
Η απόδειξη είναι στα νούμερα, καθώς το 2009 το έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου στα αγροτικά προϊόντα ήταν 2,6 δισ. ευρώ. Το 2019 έκλεισε στα 600 εκατ. ευρώ. Μέσα σε μια δεκαετία καλύφθηκε ένα τεράστιο άνοιγμα. Τον Σεπτέμβριο 2020 η κατηγορία ήταν κατά 220 εκατ. ευρώ πλεονασματική στο ισοζύγιο εξαγωγών, ενώ άγγιζε τα 300 εκατ. ευρώ στο δεκάμηνο.
Για πρώτη φορά έπειτα από 36 χρόνια
Με βάση τα επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, η εξέλιξη αυτή σημειώνεται για πρώτη φορά έπειτα από 36 χρόνια, οπότε και είχαμε πλεόνασμα 8,89 δισεκατομμυρίων δραχμών με τις εξαγωγές να ξεπερνούν τις εισαγωγές των αγροτικών μας προϊόντων.
Συνολικά το 2020, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, στα αγροτικά προϊόντα σημειώνεται ενίσχυση 0,4% των εξαγωγών της σημαντικότερης κατηγορίας «τρόφιμα και ζώα ζωντανά», η αξία των οποίων έφτασε τα 5 δισ. ευρώ, στην οποία περιλαμβάνονται ιχθυηρά, φρούτα και λαχανικά, φέτα κ.ά. Επίσης καταγράφεται σημαντική ποσοστιαία αύξηση κατά 7% των αποστολών της κατηγορίας «λάδια», σε 570 εκατ. από 532 εκατ. ευρώ. Αύξηση κατά 6,4% εμφανίζει και η κατηγορία «ποτά και καπνός» στα 795 εκατ. ευρώ. Νέο ρεκόρ κατέγραψαν οι εξαγωγές νωπών φρούτων και λαχανικών με τα συνολικά έσοδα να αναμένεται να φτάσουν το 1,35 δισ. ευρώ, πετυχαίνοντας ρυθμό ανάπτυξης της τάξεως τουλάχιστον του 15%, ενώ αύξηση πέραν του 5% αναμένεται και στους όγκους που θα προσεγγίσουν το 1,7 εκατ. τόνους. Και όλα αυτά σε μία χρονιά ταραγμένη με παγκόσμια προβλήματα. «Κλείνει ένα έτος κατά το οποίο η παραγωγή και η εξαγωγή οπωροκηπευτικών επέδειξαν την ικανότητά τους κατά τη διάρκεια των lockdowns, που εντατικοποιήθηκε ο ανταγωνισμός και κατά το οποίο συνήφθη συμφωνία μετά το Brexit που θα διέπει τις μελλοντικές σχέσεις με το Ην. Βασίλειο» αναφέρει ο Γιώργος Πολυχρονάκης, ειδικός σύμβουλος του Συνδέσμου Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής Φρούτων, Λαχανικών και Χυμών Incofruit-Hellas.
Δεν αποτυπώνεται στο εισόδημα του αγρότη
Οι πολύ δυνατές επιδόσεις που καταγράφουν τα εγχώρια αγροτικά προϊόντα δημιουργούν δύο βασικά ερωτήματα. Αρχικά το ποιοι είναι αυτοί που καρπώνονται την επιτυχία των εξαγωγών, δεδομένου ότι τα εισοδήματα των αγροτών δεν ακολουθούν ανάλογο ρυθμό με την πορεία της εξωστρέφειας των προϊόντων τους και δεύτερο, εάν οι αγρότες επιτυγχάνουν τέτοιες επιδόσεις με ίδια προσπάθεια, τι είναι αυτό που εμποδίζει τελικά την πολιτεία ώστε να χαράξει μια σταθερή αγροτική πολιτική ανάπτυξης και εξωστρέφειας;
Οι επιδόσεις στην περίοδο της πανδημίας
Κρατώντας αναπάντητα τα ερωτήματα αξίζει να σημειωθεί ότι η περσινή χρονιά ήταν θετική για την παγκόσμια αγορά αγροτικών εμπορευμάτων.
Σε σχόλιο αγοράς στο Δελτίο Τιμών Αγροτικών Προϊόντων της Τράπεζας Πειραιώς, αναφέρεται «ότι η διεθνής αγορά των αγροτικών εμπορευμάτων κατέγραψε υψηλές αποδόσεις το 2020 (δείκτης αγροτικών προϊόντων +21,78%), παρά τις προκλήσεις που δέχθηκε από την παγκόσμια εξάπλωση της πανδημίας του κορονοϊού, επιδεικνύοντας ισχυρές αντοχές, λόγω περιορισμού της οικονομικής δραστηριότητας. Έως σήμερα η πανδημία έχει πλήξει σημαντικά τις εξαγωγές, κυρίως μέσω των προβλημάτων που έχουν δημιουργηθεί στο διασυνοριακό εμπόριο (δασμοί, ποσοστώσεις φόροι), συρρικνώνοντας σημαντικά το διεθνές εμπόριο. Ωστόσο, πολλές χώρες, λόγω του περιορισμού των εξαγωγών σιτηρών και ρυζιού και σε μια προσπάθεια στήριξης των εγχώριων παραγωγών, επέβαλαν περιορισμούς στις εξαγωγές τους προκειμένου να εξασφαλίσουν επάρκεια στην εγχώρια αγορά, ενισχύοντας τις τιμές των αγροτικών προϊόντων. Παράλληλα, θετικές αποδόσεις κατέγραψε ο χυμός πορτοκαλιού, καθώς το πρώτο κύμα της πανδημίας, σε συνδυασμό με την ισχυρή εξαγωγική ζήτηση συνέβαλαν σε σημαντική άνοδο της τιμής του. Στον αντίποδα, επιπτώσεις, λόγω της πανδημίας, είχε ο κλάδος των ζωοτροφών, καθώς τα μέτρα περιορισμού και τα λουκέτα σε εστίαση και τουρισμό μείωσαν αισθητά τη ζήτηση για βόειο κρέας, ενώ η εμφάνιση κρουσμάτων και τα μέτρα αποτροπής διασποράς του ιού προκάλεσαν σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία των σφαγείων. Εκτιμήσεις της αγοράς κάνουν λόγο ότι τα προβλήματα που προκλήθηκαν στην εφοδιαστική αλυσίδα δεν θα επιλυθούν σχετικά γρήγορα, κάτι που θα έχει αρνητικές συνέπειες για τους παραγωγούς στη διάρκεια του 2021.
Τα προβλήματα που έχει προκαλέσει η πανδημία Covid-19 δημιουργούν πληθώρα ερωτημάτων για τις προοπτικές του νέου έτους. Σύμφωνα με την αγορά, η διάρκεια της πανδημίας θα αποτελέσει σημαντικό παράγοντα που θα καθορίσει τις εξελίξεις στον αγροτικό τομέα το νέο έτος. Παράλληλα, μια σημαντική πρόκληση για το 2021 είναι η ενίσχυση του πληθωρισμού των τροφίμων, καθώς η αποθήκευση και οι περιορισμοί στις εξαγωγές, κυρίως σιτηρών, αναμένεται, πιθανά, να συνεχιστούν. Επιπλέον, οι καιρικές συνθήκες (φαινόμενο La-Ninia) θα συνεχίσουν να επηρεάζουν την παραγωγή, επιδεινώνοντας τη διαθεσιμότητα διαφόρων αγροτικών προϊόντων. Σε μακροοικονομικό επίπεδο, η πορεία των τιμών των αγροτικών προϊόντων θα εξαρτηθεί από τις κινήσεις του δολαρίου (αρνητική συσχέτιση) και από την τιμή του πετρελαίου (θετική συσχέτιση).
Στροφή στην υγιεινή διατροφή και στη σωστή συσκευασία
Σε ό,τι αφορά τη φετινή χρονιά, οι εκτιμήσεις είναι ότι θα διατηρηθούν οι ανοδικές επιδόσεις των εγχώριων οπωροκηπευτικών στα διεθνή ράφια. Όπως σημειώνει ο κ. Γ. Πολυχρονάκης «η οικιακή κατανάλωση έχει γίνει καθεστώς, όπως και η στροφή στην υγιεινή διατροφή. Η σημασία της διατήρησης μιας υγιεινής διατροφής θα ενισχυθεί από αυτήν την κρίση και μαζί με αυτήν η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών. Τα θρεπτικά συστατικά είναι σημαντική παράμετρος στην επιλογή των καταναλωτών, αλλά η προέλευση και ιχνηλασιμότητα είναι τα κριτήρια για αύξηση της ζήτησης. Οι καταναλωτές θέλουν να γνωρίζουν από πού προέρχεται το προϊόν, πώς και πού παρήχθη, αλλά και τι καλλιεργητικές πρακτικές ακολούθησαν οι καλλιεργητές του. Λόγω της πανδημίας η κατάλληλη υγιεινή συσκευασία καθίσταται όλο και πιο σημαντική καθώς μειώθηκε η ζήτηση για μη τυποποιημένα και συσκευασμένα φρούτα και λαχανικά». Για τα χειμερινά φρούτα και λαχανικά το 2021 θα είναι μια εξίσου δυνατή χρονιά σε όρους εξωστρέφειας. Ωστόσο τα θερινά προϊόντα βρίσκονται υπό τον παρονομαστή του τουρισμού. «Το πώς θα εξελιχθεί το φετινό τουριστικό ρεύμα θα επηρεάσει την πορεία των θερινών φρούτων και λαχανικών, καθώς από αυτό θα εξαρτηθεί η απορροφητικότητα των ποσοτήτων για την εγχώρια κατανάλωση» αναφέρει ο ίδιος.
