Του Γιώργου Αλεξάκη
[email protected]

Η Πράσινη Συμφωνία, η νέα αναπτυξιακή στρατηγική για την Ε.Ε., που έχει σκοπό μια κλιματικά ουδέτερη, δίκαιη και ευημερούσα κοινωνία, που θα διαθέτει μια σύγχρονη, αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων και ανταγωνιστική οικονομία, συμπεριλαμβάνει ως δομικό της στοιχείο την επιτυχή σύνδεση της ανανεώσιμης ενέργειας με την αγροτική ανάπτυξη.

Άλλωστε, με βάση τα δημόσια κείμενα της Κομισιόν, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία προβάλλει την ανάγκη ολιστικής προσέγγισης, στο πλαίσιο της οποίας όλες οι δράσεις και πολιτικές της Ε.Ε. θα πρέπει να συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της. Μάλιστα, στην ανακοίνωσή της η Επιτροπή εξήγγειλε σειρά πρωτοβουλιών για ένα σύνολο αλληλένδετων τομέων πολιτικής, όπως το κλίμα, το περιβάλλον, η ενέργεια, οι μεταφορές, η βιομηχανία, η γεωργία και η βιώσιμη χρηματοδότηση. Επιπλέον, το 40% των χρηματοδοτήσεων της νέας ΚΑΠ θα πρέπει να προωθεί δράσεις για το κλίμα.

Είναι προφανές, λοιπόν, ότι η προώθηση της ανανεώσιμης ενέργειας συνδέεται άμεσα με τη διασφάλιση της οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας στον αγροτικό και κτηνοτροφικό τομέα, κλάδοι που συχνά αποδεικνύονται ως ενεργοβόροι, όπως π.χ. στην περίπτωση των θερμοκηπίων.

Έτσι, το νέο ΕΣΠΑ αλλά και το Ταμείο Ανάκαμψης θέτουν ως προτεραιότητα την προώθηση των πράσινων μορφών ενέργειας σε οριζόντια εφαρμογή. Ειδικά στον αγροτικό και κτηνοτροφικό τομέα αφενός η εγκατάλειψη του παραδοσιακών καυσίμων και η «έξυπνη» χρήση των ενεργειακών πόρων κι αφετέρου η αξιοποίηση εφαρμογών κυκλικής οικονομίας αλλά και ανάπτυξη Ανανεώσιμων Πηγών είναι κεντρική στόχευση. Ήδη βέβαια υπάρχουν σχετικά παραδείγματα μιας νέας «ανάγνωσης» της σχέσης αγροτικής - κτηνοτροφικής παραγωγής με την ενέργεια.

Βιοαέριο

Έτσι με βάση τις καταγραφές έργων από το Invest EU, έργο στρατηγικής σημασίας για την ενεργειακή και περιβαλλοντική αναβάθμιση της Περιφέρειας της Κεντρικής Μακεδονίας αποτελεί η κατασκευή της μονάδας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από βιοαέριο στον Δήμο Ωραιοκάστρου, με τη μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων μέσω του ευρωπαϊκού χρηματοδοτικού εργαλείου Jessica.

Η συγκεκριμένη επένδυση, συνολικού ύψους 4,4 εκατ. ευρώ, αποτελεί πρωτοπόρο και καινοτόμο δραστηριότητα με υψηλή τεχνολογική εξάρτηση, η οποία μέχρι πρόσφατα είχε εξαιρετικά περιορισμένη εφαρμογή στην Ελλάδα. Η εν λόγω μονάδα θα τροφοδοτείται από απόβλητα βουστασίων και πτηνοτροφείων αντίστοιχα, απορροφώντας περίπου 100.000 τόνους αποβλήτων τον χρόνο, ενώ το παραγόμενο μίγμα από τη διαδικασία της χώνευσης θα διατίθεται σε καλλιεργητές της περιοχής ως λίπασμα.

Όπως αναφέρεται, η απαλλαγή του δήμου από το πρόβλημα διαχείρισης των οργανικών αποβλήτων, τα οποία αποβάλλονται σήμερα ανεξέλεγκτα στο περιβάλλον, αποτελεί κρίσιμης σημασίας έργο για την προστασία της υγείας των κατοίκων και την αναβάθμιση του περιβάλλοντος.

Αυτό επισημαίνει στον ιστότοπο της Κομισόν Invest EU και ο κ. Ανανίας Αρενίκης, μέτοχος της εταιρείας Βορειοελλαδική Αειφορία ΑΒΕΕ, στην οποία ανήκει η μονάδα του Δήμου Ωραιοκάστρου. Όπως υπογραμμίζει, η αξιοποίηση και αδρανοποίηση αποβλήτων, σε συνδυασμό με την αειφόρο παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και τη δυνατότητα κατοχύρωσης λογικού κέρδους, είναι παράγοντες που κάνουν τις επενδύσεις στο βιοαέριο ιδιαιτέρως επιθυμητές όχι μόνο για τους επιχειρηματίες αλλά και για το κοινωνικό σύνολο. Ο κ. Αρενίκης δίνει μεγάλη σημασία στην αποδοχή της συγκεκριμένης επένδυσης από την τοπική κοινωνία. Όπως υποστηρίζει, η σχέση της εταιρείας του με τον Δήμο Ωραιοκάστρου είναι άψογη, ενώ οι κάτοικοι και οι επαγγελματίες της περιοχής έχουν αντιληφθεί πλήρως τα οφέλη που προκύπτουν από την απορρύπανση της περιοχής. «Όταν πλησιάσαμε στην αρχή τις κτηνοτροφικές και πτηνοτροφικές μονάδες για να ζητήσουμε τα απόβλητα δεν είχαν αντιρρήσεις να τα παίρνουμε, αλλά τώρα πια έχουμε προσφορές να μας τα φέρνουν στην πόρτα» λέει χαρακτηριστικά ο επιχειρηματίας.

Παν μέτρον άριστον

Βέβαια υπάρχουν και προϋποθέσεις σε αυτό, ειδικά στις περιπτώσεις παραγωγής βιοενέργειας.

Είναι ενδεικτικό ότι το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο σε έκθεσή του με τίτλο «Ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές για βιώσιμη αγροτική ανάπτυξη (05/2018)» εξετάζοντας το θέμα της βιοενέργειας που είναι η ανανεώσιμη ενέργεια που συνδέεται σαφέστερα με τις αγροτικές περιοχές, έκανε λόγο για ευκαιρίες, αλλά και κινδύνους. 

Όπως ανέφερε, οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή της προέρχονται, σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, από αγροτικές περιοχές. Η καλλιέργεια και η παραγωγή γεωργικής και δασικής βιομάζας παρέχει ευκαιρίες, αφενός για τη διαφοροποίηση του γεωργικού εισοδήματος, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και επιχειρηματικών ευκαιριών και αφετέρου για την παροχή νέων υπηρεσιών στην ύπαιθρο.

Όπως αναφέρεται στην έκθεση, όταν η στερεή βιομάζα, το βιοαέριο ή το βιομεθάνιο αντικαθιστούν τα συμβατικά ορυκτά καύσιμα, έχουν τη δυνατότητα να μειώσουν τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Ο βαθμός στον οποίο τις μειώνουν ποικίλλει αναλόγως του συστήματος παραγωγής της γεωργικής ή δασικής βιομάζας, καθώς και του συστήματος παραγωγής του βιοαερίου και του βιομεθανίου.

Ωστόσο, η βιοενέργεια συνεπάγεται επίσης περιβαλλοντικούς και κοινωνικοοικονομικούς κινδύνους για τις αγροτικές περιοχές. Παραδείγματος χάριν, η αλλαγή της χρήσης της γης, η εντατικοποίηση της διαχείρισης των δασών ή η εντατική καλλιέργεια ενεργειακών φυτών μπορεί να οδηγήσουν σε μείωση της βιοποικιλότητας, υποβάθμιση του εδάφους ή σε λειψυδρία και ρύπανση των υδάτων.

Η καύση βιομάζας ξύλου μπορεί επίσης να έχει ως αποτέλεσμα υψηλότερες εκπομπές ορισμένων επιβλαβών ατμοσφαιρικών ρύπων, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη συζητήσεις σχετικά με το αν η βιομάζα ξύλου έχει πράγματι ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα.

Βέβαια από το 2018 έχει κυλήσει αρκετό νερό στ’ αυλάκι και πλέον με την έλευση της πανδημίας τα ζητήματα της βιωσιμότητας έχουν μπει ακόμη πιο εμφατικά στη συζήτηση. 

Βόσκηση σε… φωτοβολταϊκά

Για την Enel Green Power Hellas, πάντως, υπάρχει άλλο ένα πεδίο σύζευξης των ΑΠΕ με τον πρωτογενή τομέα. Ο λόγος για το πρόγραμμα «Διαχείριση Βλάστησης», που στοχεύει στο να εμποδίσει την ανάπτυξη των αγριόχορτων σε ύψος που θα μείωνε την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση της ηλιακής ενέργειας. 

«Στην Ελλάδα, τα φωτοβολταϊκά μας έργα βρίσκονται σε περιοχές όπου η ανάπτυξη της βλάστησης είναι συνεχής και πρέπει να γίνεται διαχείριση από τις ομάδες Λειτουργίας & Συντήρησης (O&M). Το ύψος των φυτών ποικίλλει από εποχή σε εποχή και από έτος σε έτος, και εξαρτάται πλήρως από τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Αυτό σημαίνει ότι οι απαιτήσεις για τη διαχείριση της βλάστησης αλλάζουν και, ως αποτέλεσμα, διαφοροποιείται και το λειτουργικό κόστος» αναφέρει η εταιρεία. Έτσι, έχει υιοθετήσει τη βόσκηση προβάτων μέσα σε φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις ως λύση στο πρόβλημα. Ο κ. Γιώργος Κουτρουμπέζης, υπεύθυνος Τεχνολογίας Φωτοβολταϊκών, στο Τμήμα Λειτουργίας και Συντήρησης της Enel Green Power στην Ελλάδα, λέει χαρακτηριστικά: «Χρησιμοποιούμε τα φωτοβολταϊκά έργα ως ιδανική λύση για την έλλειψη εκτάσεων για τη βοσκή των ζώων. Επιπλέον, είναι μια απόλυτα βιώσιμη λύση που ελαχιστοποιεί το κόστος της περιοδικής κοπής των χόρτων, μεγιστοποιώντας παράλληλα τη χρήση φυσικής ανάπτυξης της βλάστησης προς όφελος της τοπικής κοινότητας».

Στο πεδίο της αξιοποίησης πράσινων δράσεων στη γεωργία κινείται ο όμιλος ΕΝΤΕΚΑ, ο οποίος δραστηριοποιείται στον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Όπως ανακοίνωσε πρόσφατα η εταιρεία, ακολουθώντας τις πιο σύγχρονες προδιαγραφές και με σεβασμό στο οικοσύστημα, ξεκίνησε να λειτουργεί ένα πρότυπο υδροπονικό θερμοκήπιο παραγωγής πράσινων λαχανικών και μυρωδικών. Το εμπορικό σήμα των προϊόντων είναι «Μαγικός Κήπος».

Μάλιστα οι ενεργειακές ανάγκες του θερμοκηπίου καλύπτονται προσωρινά με βιομάζα για τη θέρμανση τον χειμώνα και με συστήματα τεχνητού δροσισμού το καλοκαίρι για ψύξη. Αυτό, όμως, που σχεδιάζει η εταιρεία είναι η εγκατάσταση μονάδας συμπαραγωγής (ΣΗΘΥΑ) για την αυτόνομη πλέον κάλυψη των ενεργειακών αναγκών.

Το φυσικό αέριο

Όμως και το λεγόμενο «μεταβατικό» καύσιμο, το φυσικό αέριο, αξιοποιείται από την αγροτική παραγωγή σε μια προσπάθεια μείωσης των εκπομπών. Έτσι, όπως αναφέρει η ΕΔΑ ΘΕΣΣ με αφορμή τη σύνδεση με το δίκτυό της, της εταιρίας υδροπονικού θερμοκηπίου «AGRODER», που θα ολοκληρωθεί εντός του α’ τριμήνου του 2021, στις γεωργικές δραστηριότητες το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται σε μονάδες όπως υδατοκαλλιέργειες, ξηραντήρια καπνού, ξηραντήρια καρπών και θερμοκήπια. Η χρήση του για τη θέρμανση των θερμοκηπίων δίνει τη δυνατότητα εμπλουτισμού του αέρα με το διοξείδιο του άνθρακα των καυσαερίων, τα οποία λόγω της καθαρότητάς τους άφοβα διοχετεύονται στον χώρο. Παράλληλα, τα συστήματα συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας υψηλής αποδοτικότητας με καύση φυσικού αερίου χρησιμοποιούνται για την παραγωγή και πώληση ηλεκτρικής ενέργειας, ελαχιστοποιώντας έτσι το κόστος θέρμανσης.