Η πανδημία του ιού Covid-19, που δοκιμάζει τις αντοχές των συστημάτων υγείας σε όλες τις χώρες του κόσμου, ταυτόχρονα αποτελεί ένα σοκ για την οικονομική δραστηριότητα, η οποία προκειμένου να συνεχιστεί θα πρέπει να αξιοποιηθεί η νέα τεχνολογία και να κατανοηθούν οι αλλαγές της 4ης βιομηχανικής επανάστασης που έρχονται βίαια, κυρίως μέσω του νέου μοντέλου εκπαίδευσης και εργασίας.
Στη χώρα μας, από 16 Μαρτίου ενεργοποιήθηκε εξ αποστάσεως εκπαίδευση για μαθητές της Γ’ Λυκείου, με κάθε εκπαιδευτικό να προσαρμόζει το μάθημα στην «εικονική τάξη» στην οποία συνδέονται οι μαθητές. Η τεχνολογία δίνει δυνατότητα κοινής χρήσης εκπαιδευτικού υλικού, παρουσιάσεων και σχολιασμού, καθώς και αλληλεπίδρασης εκπαιδευτικού - μαθητών.
Ταυτόχρονα, στον χώρο των επιχειρήσεων μπήκε σε εφαρμογή σχέδιο smart working, ενώ διακόπηκαν τα επαγγελματικά ταξίδια, τα meetings μεταφέρθηκαν σε ψηφιακό περιβάλλον, μέσω skype και άλλων πλατφορμών, καθώς η εξ αποστάσεως εργασία επεκτάθηκε γρήγορα τόσο σε μεγάλους οργανισμούς όσο και σε μικρές επιχειρήσεις. Βέβαια, ορισμένες μικρομεσαίες επιχειρήσεις βρέθηκαν μπροστά στην πρόκληση να επενδύσουν σε ψηφιακά εργαλεία, στον βαθμό που δεν διέθεταν ήδη τον απαραίτητο εξοπλισμό, όπως υπολογιστές, εφαρμογές απομακρυσμένης σύνδεσης, κινητά τηλέφωνα και μια σειρά άλλων τεχνολογιών. Σημειώνεται ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις χρησιμοποιούν ήδη τέτοια εργαλεία για ομάδα στελεχών τους κι η μετάβαση δεν αποδείχθηκε δύσκολη άσκηση.
Για παράδειγμα από 16 Μαρτίου ο όμιλος ΟΤΕ εφάρμοσε πρόγραμμα εξ αποστάσεως εργασίας, διαθέτοντας την τεχνογνωσία και τις διαδικασίες που απαιτούνται. Σε μια προσπάθεια να προστατέψει τους εργαζόμενούς του και συμβάλλοντας στην εθνική προσπάθεια για επιβράδυνση της εξάπλωσης του Covid19, έθεσε στόχο τουλάχιστον 13.000 υπαλλήλους, ήτοι το 80% των εργαζομένων, από ένα σύνολο 16.000 ανθρώπων που εργάζονται για τον όμιλο, σταδιακά να εργαστούν απομακρυσμένα, ανάλογα με το έργο που επιτελούν.
Αυτή η πρακτική εντάσσεται στο πλαίσιο σχεδίων επιχειρησιακής συνέχειας που εκπονούν οι επιχειρήσεις σε όλο το φάσμα της αγοράς. Στο επίκεντρο τέθηκε επίσης η ανάλυση κινδύνων και η επεξεργασία σεναρίων ενώ οι εταιρείες ανθρώπινου δυναμικού και οι HR managers άρχισαν τις εντατικές, τακτικές ενημερώσεις προς τους εργαζομένους.
Συμβουλές για ελαχιστοποίηση της διαταραχής κατά τη διάρκεια της πανδημίας ανακοίνωσαν εταιρείες ανθρώπινου δυναμικού δίνοντας έμφαση στη σημασία της συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την ελαχιστοποίηση των συνεπειών της πανδημικής κρίσης.
Καραντίνα μακράς διαρκείας
Ως φαινόμενο, ο Covid-19, από την πρώτη στιγμή της φάσης διασποράς του τρόμαξε τους διεθνείς αναλυτές, που διαπιστώνουν ότι, σε αντίθεση με τις περισσότερες άλλες παρόμοιες ασθένειες, μέσω της ταχείας εξάπλωσής του και τα θανατηφόρα κρούσματα δημιουργεί μεγάλους κινδύνους για την κοινωνία, οδηγώντας στη λήψη τολμηρών μέτρων κατ’ οίκον απομόνωσης του πληθυσμού, ώστε να εμποδιστεί η διάδοση. Σε επίπεδο οικονομίας, όλες οι χώρες προκειμένου να αποτρέψουν την απώλεια ζωών ακολούθησαν το παράδειγμα της Κίνας και «κλείδωσαν» τις επιχειρήσεις.
Καθώς όμως η καραντίνα μακράς διάρκειας αποδείχθηκε η μόνη λύση, οι κυβερνήσεις αλλά και οι επιχειρήσεις αναζητούν τεχνολογικές λύσεις για να διατηρήσουν τις οικονομίες σε λειτουργία, έστω και εν μέρει. Η κινεζική κυβέρνηση έσπευσε να αναπτύξει τεχνητή νοημοσύνη και ρομπότ στον αγώνα της ενάντια στην επιδημία. Η χρήση τέτοιων τεχνολογιών διαδόθηκε σε πολύ λίγο χρόνο σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης και οι καλές πρακτικές ακολουθήθηκαν πολύ γρήγορα από άλλες χώρες του κόσμου.
Μερικά παραδείγματα αποτελούν οι ρομποτικοί καθαριστές που ψεκάζουν απολυμαντικό σε απομονωμένους θαλάμους, ρομποτικοί βοηθοί που ενισχύουν τη φροντίδα στο σπίτι, τηλεφωνητές ρομπότ που δίνουν συμβουλές για την καραντίνα στο σπίτι και οι υπέρυθροι αισθητήρες που λειτουργούν με τεχνητή νοημοσύνη για να ανιχνεύουν τις θερμοκρασίες του σώματος στα μέτωπα των μετακινούμενων επιβατών. Επίσης, τα αυτόνομα ρομπότ καθαρισμού δημόσιων χώρων έχουν αντικαταστήσει καθαριστικά που χειρίζονται άνθρωποι περιορίζοντας την έκθεση των τελευταίων στον ιό και μειώνοντας τα ποσοστά μόλυνσης όντας σε θέση να εργάζονται ασταμάτητα για περισσότερο από τρεις ώρες.
Τα ρομπότ επικοινωνίας βασίζονται εν πολλοίς σε μεγάλα δεδομένα και μπορούν να ελέγξουν πληροφορίες όπως προσωπική ταυτότητα, τοποθεσία και κατάσταση υγείας. Στη συνέχεια, μπορούν να κατηγοριοποιήσουν τις πληροφορίες και να παράγουν ημερήσιες αναφορές, γεγονός που -τουλάχιστον στην Κίνα- βοήθησε στην παρακολούθηση της εξάπλωσης του ιού. Όλες αυτές τις εργασίες σε μια προηγούμενη κατάσταση θα τις έκαναν άνθρωποι. Και το ίδιο ισχύει και σε μια σειρά από κλάδους της βιομηχανίας, που προσαρμόζονται βίαια σε ένα νέο μοντέλο λειτουργίας.
Ο ιδρυτής της κινεζικής εταιρείας Baidu, Robin Li, σε επιστολή προς τους εργαζόμενούς του τον Φεβρουάριο είχε πει ότι τα μεγάλα δεδομένα και η τεχνητή νοημοσύνη δεν συμβάλλουν μόνο στην αύξηση της αποτελεσματικότητας της διαχείρισης της κρίσης στις πόλεις και στην ενίσχυση των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης κατά τη διάρκεια έκτακτων αναγκών, όπως η τρέχουσα, αλλά μπορούν επίσης να ενισχύσουν όλες τις βιομηχανικές λειτουργίες.
Νέες δεξιότητες
Οι εξελίξεις αυτές μεταφράζονται σε αλλαγές στο είδος των δεξιοτήτων που απαιτούνται και στον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται η εργασία.
Πρόκειται ουσιαστικά για ένα παράδειγμα της επίδρασης των τεχνολογιών στο πλαίσιο της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Κι αυτό που μαθαίνουμε από την επιδημία του κορονοϊού είναι ότι η 4η βιομηχανική επανάσταση έχει φτάσει, διασυνδέοντας τον φυσικό, τον ψηφιακό και τον βιολογικό κόσμο.
Η τεχνητή νοημοσύνη ειδικότερα, στηρίζεται σε θεμελιώδεις μαθηματικές αρχές όπως η υπολογιστική στατιστική και η γραμμική άλγεβρα, τομείς των μαθηματικών που έχουν αντιμετωπιστεί με φόβο - ιδιαίτερα όσον αφορά τις απώλειες θέσεων εργασίας. Σε μια έκθεση του 2018, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ προέβλεψε ότι η 4η βιομηχανική επανάσταση θα δημιουργήσει τεράστιες απώλειες θέσεων εργασίας, αλλά ταυτόχρονα θα ανοίξει τον δρόμο για νέα επαγγέλματα, ειδικά σε τομείς όπως η ανάλυση δεδομένων, η επιστήμη των υπολογιστών και η μηχανική. Η πρόβλεψη ανέφερε ότι η ζήτηση για επαγγελματίες που έχουν έναν συνδυασμό ψηφιακών και επιστημονικών, τεχνολογικών, μηχανικών και μαθηματικών δεξιοτήτων με παραδοσιακές γνώσεις θα αυξηθεί γεωμετρικά και αυτό είναι κάτι που το διαπιστώνουμε ήδη. Εκτιμάται ότι έως το 2022 θα έχουν εξαφανιστεί πάνω από 75 εκατ. θέσεις εργασίας και θα αντικατασταθούν από 133 εκατ. νέες θέσεις σε επαγγέλματα νέας γενιάς.
Η έλλειψη ταλέντου στην Ελλάδα και παγκοσμίως, 2009-2019
Θα πρέπει δε να σημειωθεί ότι η Ελλάδα υστερεί σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες στο τρίπτυχο ανάπτυξη - ενεργοποίηση - αντιστοίχιση δεξιοτήτων, όπως προκύπτει από τον Ευρωπαϊκό Δείκτη Δεξιοτήτων (European Skills Index) του Cedefop. Επίσης, σύμφωνα με έρευνα της ManpowerGroup που δημοσιεύτηκε στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός 21-24 Ιανουαρίου 2020, η Παγκόσμια Έλλειψη Ταλέντου έχει σχεδόν διπλασιαστεί κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας.
Το 54% των επιχειρήσεων αναφέρει ελλείψεις των απαιτούμενων δεξιοτήτων, ενώ οι εργοδότες σε 36 από τις 44 χώρες που διεξήχθη η έρευνα αναφέρουν πως η δυσκολία προσέλκυσης εξειδικευμένων ταλέντων έχει αυξηθεί σε σχέση με το 2018. Η Ελλάδα, με ποσοστό 77%, είναι μεταξύ των 4 χωρών στις οποίες οι εργοδότες αναφέρουν τη μεγαλύτερη δυσκολία εύρεσης εργαζομένων με τις κατάλληλες δεξιότητες. Προηγούνται οι Ιαπωνία (88%), Ρουμανία (86%) και Ταϊβάν (77%).
