Του Γιάννη Βάλβη*

Η κρίση του COVID-19 ήρθε σε μία συγκυρία που τα συστήματα Υγείας παγκοσμίως βρίσκονταν ήδη υπό πίεση. Η πληθυσμιακή αύξηση και η αύξηση του προσδόκιμου ζωής, από τη μία πλευρά, η έξαρση των χρόνιων ασθενειών και ο μετασχηματισμός “θανάσιμων” ασθενειών σε “χρόνιες” από την άλλη, προσδιόριζαν τις εκτιμήσεις για αύξηση των δαπανών υγείας για τα επόμενα χρόνια κατά 5% ετησίως.

Η προσπάθεια εξισορρόπησης των αυξανόμενων αναγκών με τη συνεπακόλουθη αύξηση του κόστους θέτουν τις προτεραιότητες των σύγχρονων Συστημάτων Υγείας: Εστίαση στον Ασθενή, Βελτίωση της Πρόσβασης, Μεγαλύτερη Ανθεκτικότητα, Έμφαση στην Πρόληψη. Ωστόσο, καθώς η προσπάθεια αυτή γίνεται με αργό ρυθμό, ο ψηφιακός μετασχηματισμός που βλέπουμε να συμβαίνει ίσως να αποτελεί τον καταλύτη για μία εκθετική επιτάχυνση.

*Ο Γιάννης Βάλβης είναι Consulting Partner και Life Sciences & Healthcare Leader στηnDeloitte Ελλάδος

Αν σκεφτούμε ως παράδειγμα τη χώρα μας, φαίνεται ότι έχουμε σημαντικό δρόμο να διανύσουμε. Με βάση τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα διαθέτει τη μεγαλύτερη αναλογία δαπανών σε δευτεροβάθμια περίθαλψη, ενώ ιδιαίτερα μικρό είναι το ποσοστό που αντιστοιχεί στη μακροχρόνια φροντίδα. Παράλληλα, παρότι η πρόσβαση στο Σύστημα Υγείας είναι καθολική, το ποσοστό κάλυψης των δαπανών από δημόσιους πόρους υπολείπεται του ευρωπαϊκού μέσου όρου, τόσο σε ό,τι αφορά τη δευτεροβάθμια περίθαλψη όσο και τις φαρμακευτικές δαπάνες. Οι επιδόσεις είναι παρόμοιες και ως προς την αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας: η χρήση υπηρεσιών “ηλεκτρονικής υγείας” αφορούσε, κατά μέσο όρο, στην Ευρώπη το 17%, όταν στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό έφθανε μόλις το 10%. Περισσότερο από 40% των Γενικών Ιατρών στην Ευρώπη χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά μέσα για την ανταλλαγή ιατρικών αρχείων, ενώ στη χώρα μας το ποσοστό αυτό μόλις που ξεπερνάει το 20%.

Ωστόσο, η νέα πραγματικότητα που έφερε ο COVID-19, επαναπροσδιορίζει τις ανάγκες των ασθενών, αλλά και των ιατρών. Η διαφύλαξη της υγείας αναδεικνύεται σε ύψιστη προτεραιότητα για όλους. Αυτό πιθανώς θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη πειθαρχία ως προς την τήρηση οδηγιών (ειδικά για τις πλέον ευάλωτες ομάδες, όπως τους πάσχοντες από χρόνια νοσήματα), αλλά και πιο συχνή και ειλικρινή επαφή με τους ιατρούς. Η συγκεκριμένη ανάγκη θα προκύψει και από την ανάγκη για την αποσυμφόρηση των δομών υγείας, ώστε να αντιμετωπιστεί η κρίση. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα και υπό το φόβο του COVID-19, καλούμαστε να εξοικειωθούμε με μία βασική αρχή: να πηγαίνουμε στο νοσοκομείο όποτε ιατρικώς απαιτείται και να διατηρούμε τακτική επαφή με τον προσωπικό μας ιατρό.

Αυτές, ακριβώς, οι συνθήκες μπορούν να λειτουργήσουν καταλυτικά, ώστε να γίνει πράξη και στη χώρα μας ο ψηφιακός μετασχηματισμός της υγείας με απλά εργαλεία όπως:

• Ο προγραμματισμός ραντεβού ηλεκτρονικά
• Η αξιοποίηση βάσεων δεδομένων και η αυτοματοποίηση διαδικασιών για καλύτερη & ταχύτερη εξυπηρέτηση των ασθενών εντός των νοσοκομείων
• Η αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης για τη λήψη καλύτερων και ταχύτερων αποφάσεων από το νοσηλευτικό προσωπικό, αλλά και τους ίδιους τους ασθενείς
• Οι online συνεδρίες με τους ιατρούς
• Ο ηλεκτρονικός φάκελος ασθενούς
• Η δικτύωση ομάδων ασθενών

Τα παραπάνω δεν αποτελούν μακρινό σενάριο - το λεγόμενο “ψηφιακό disruption” ήδη συμβαίνει: 

• Ο ψηφιακός βοηθός Alexa της Amazon έχει τη δυνατότητα να υπενθυμίζει στους ασθενείς τη λήψη των φαρμάκων τους, ενώ παράλληλα δίνει οδηγίες καρδιοπνευμονικής ανάνηψης, σύμφωνα με το American Heart Association.
• Wearables καθοδηγούν ασθενείς στην υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών, όπως το περπάτημα, οι οποίες αποδεδειγμένα βοηθούν στη διαχείριση συγκεκριμένων παθήσεων (π.χ. διαβήτης).
• Προγράμματα machine learning αξιοποιούνται για την πραγματοποίηση διαγνώσεων, “διαβάζοντας” αποτελέσματα εξετάσεων. Η DeepMind, βρετανική εταιρεία με ειδικότητα το Artificial Intelligence και συνεργάτης της Google, έχει αναπτύξει σχετική εφαρμογή η οποία ειδοποιεί ιατρούς και νοσηλευτές ποιοι νοσηλευόμενοι παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο ως προς τη λειτουργία ζωτικών οργάνων, εξοικονομώντας πολύτιμο χρόνο για το προσωπικό.
• Ολοένα αυξανόμενος αριθμός εφαρμογών διευκολύνουν την άμεση online πρόσβαση ασθενών στους ιατρούς τους, βελτιώνοντας την εμπειρία όλων - έρευνες από ιατρούς που χρησιμοποιούν τέτοιου είδους πλατφόρμες καταδεικνύουν ότι περνούν έως και το 93% του χρόνου τους με ασθενείς, έναντι ποσοστού 61% που ισχύει για τον ευρύτερο πληθυσμό.

Βεβαίως, ο ψηφιακός μετασχηματισμός απαιτεί στρατηγικό σχεδιασμό, αλλά και προσεκτική υλοποίηση, ιδίως ως προς τη διαχείριση των δεδομένων και την ενσωμάτωση των κατάλληλων πρωτοκόλλων. Είναι αυτονόητο, επίσης, ότι τα παραπάνω προϋποθέτουν την επάρκεια των υποδομών σε προσωπικό και εξοπλισμό, αλλά και την ενίσχυση των αναγκών που έχουν προκύψει από την κρίση του CΟVID-19. 

Σε κάθε περίπτωση, τα οφέλη που προκύπτουν είναι πολλαπλά: 

• Για τους ασθενείς, ένα νέο επίπεδο εξυπηρέτησης και σχέσης με τον γιατρό και, εν τέλει, με την ίδια την ασθένεια.
• Για τους επαγγελματίες της υγείας, καλύτερες αποφάσεις μέσα από την αξιοποίηση της πληροφορίας, αλλά και περισσότερος χρόνος με τους ασθενείς.
• Για τα νοσοκομεία, ταχύτερη διεκπεραίωση των περιστατικών, αποσυμφόρηση μέσω μείωσης του χρόνου νοσηλείας, δυνατότητα για μια νέα ψηφιακή σχέση με τους ασθενείς.
• Για τις φαρμακευτικές εταιρείες, τη δυνατότητα να αναδείξουν τον ουσιαστικό ρόλο τους στην πορεία της θεραπείας πέρα από την εκάστοτε αγωγή.
• Για τους φορείς χρηματοδότησης -ταμεία, ασφαλιστικές εταιρείες, ασθενείς- μείωση κόστους, διαφάνεια και καλύτερη πληροφόρηση που μπορεί να αξιοποιηθεί στην αποτελεσματικότερη κατανομή πόρων. 

Πέρα από τα άμεσα οφέλη, η μετάβαση του Συστήματος Υγείας στην ψηφιακή εποχή θα προσφέρει τη δυνατότητα στη χώρα μας να επεκτείνει αυτό το σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και σε άλλους επιχειρηματικούς τομείς. Για το άμεσο μέλλον, η ασφάλεια και η φιλικότητα του συστήματος υγείας αποτελεί παράγοντα ιδιαίτερης σημασίας για τους περιστασιακούς ή μόνιμους επισκέπτες - τουρίστες, επαγγελματίες, επιχειρηματίες.

Η στιγμή είναι κατάλληλη και η ευκαιρία μοναδική, ώστε να επενδύσουμε περαιτέρω στην πρόσφατη θετική επίδοση του τομέα Υγείας και να αποκτήσουμε έναν, πιθανώς απροσδόκητο, σύμμαχο στην καθιέρωση μίας νέας ψηφιακής πραγματικότητας για όλους μας.