Ο Κωνσταντίνος Μίχαλος είναι πρόεδρος του ΕΒΕΑ και της ΚΕΕ

Η ενίσχυση της εξωστρέφειας αποτελεί βασική στρατηγική επιλογή στο πλαίσιο του στόχου για αλλαγή του παραγωγικού υποδείγματος της ελληνικής οικονομίας. Για τη διαμόρφωση συνθηκών ταχύτερης και διατηρήσιμης ανάπτυξης, μετά την κρίση. Τα τελευταία χρόνια, μέσα σε ένα αντίξοο οικονομικό περιβάλλον, έχουμε δει τις εξαγωγές προϊόντων να αυξάνονται σταθερά. Θα έλεγε κανείς ότι η εξωστρέφεια λειτούργησε, για πολλές ελληνικές επιχειρήσεις, ως αντίδοτο απέναντι στις συνέπειες της ύφεσης - κυρίως απέναντι στην κάθετη πτώση της εγχώριας ζήτησης. 

Οι θετικές εξαγωγικές επιδόσεις των τελευταίων ετών δείχνουν ότι υπάρχει μια σημαντική δυναμική. 

Ωστόσο, για την επίτευξη των στόχων εξωστρέφειας της χώρας, ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς. 

Υπάρχουν ακόμη σημαντικές διαρθρωτικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. 

Υπάρχουν ακόμη μεγάλα εσωτερικά και εξωτερικά εμπόδια που δυσχεραίνουν την προσπάθεια των ελληνικών επιχειρήσεων για εξωστρεφή ανάπτυξη. 

Τα βασικά σημεία προβληματισμού αναδεικνύονται ξεκάθαρα και από τα ευρήματα έρευνας που εκπόνησε το ΕΒΕΑ σε συνεργασία με την Ernst & Young «Η μεγέθυνση των ελληνικών επιχειρήσεων θα συμβάλει σημαντικά στην περαιτέρω ενίσχυση των εξαγωγών». Συγκεκριμένα: 

• Κατ’ αρχήν, είναι το γεγονός ότι δεν έχει αξιοποιηθεί επαρκώς η μείωση του κόστους εργασίας που καταγράφηκε την τελευταία δεκαετία, στο πλαίσιο των προγραμμάτων προσαρμογής. Κι αυτό σχετίζεται με το ότι την ίδια περίοδο είδαμε να υποχωρεί σημαντικά η παραγωγικότητα ανά εργαζόμενο, τόσο σε απόλυτους αριθμούς όσο και σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το γιατί συνέβη αυτό και το πώς μπορεί να αντιστραφεί, είναι αντικείμενο μιας άλλης, μεγάλης συζήτησης που πρέπει να γίνει. Είναι ένα θέμα που πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά, αν θέλουμε η προσπάθεια για οικονομική και κοινωνική ανάκαμψη της χώρας να έχει μέλλον. 
• Προβληματισμό προκαλεί επίσης το γεγονός ότι οι ελληνικές εξαγωγές παραμένουν σχετικά μειωμένου τεχνολογικού περιεχομένου και χαμηλής προστιθέμενης αξίας. Η χώρα μας παρουσιάζει συγκριτικό πλεονέκτημα σε παραδοσιακούς κλάδους της μεταποίησης, υπολείπεται όμως αισθητά σε σύνθετα προϊόντα με μεσαία και υψηλή τεχνολογική αξία και διαφοροποίηση. Το πρόβλημα αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα χαμηλά επίπεδα επενδύσεων για έρευνα και ανάπτυξη. Συνδέεται, επίσης, με την υστέρηση της χώρας στην προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων, που θα συνέβαλαν καθοριστικά στον εκσυγχρονισμό του παραγωγικού εξοπλισμού και στη μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας.
• Επιπλέον, όπως προκύπτει από τη μελέτη, το θεσμικό πλαίσιο, τα γραφειοκρατικά εμπόδια, το ασταθές μακροοικονομικό περιβάλλον, το φορολογικό καθεστώς, οι αδυναμίες του χρηματοπιστωτικού συστήματος και οι δυσκολίες σε σχέση με την επίλυση των συμβατικών διαφορών δυσχεραίνουν περαιτέρω την ενίσχυση της εξωστρέφειας. Όλα αυτά τα προβλήματα τα έχουμε αναδείξει, ως επιμελητηριακή κοινότητα, καταθέτοντας μάλιστα συγκεκριμένες προτάσεις για την επίλυσή τους. 

Το σημαντικότερο, ωστόσο, «αγκάθι» στην προσπάθεια για αύξηση της εξωστρέφειας είναι ο κατακερματισμός της παραγωγικής βάσης της ελληνικής οικονομίας. Είναι το γεγονός ότι οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις της χώρας, που αντιπροσωπεύουν το 97% σχεδόν του συνόλου, συνεχίζουν να υστερούν σημαντικά σε όρους παραγωγικότητας έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Αδυνατούν να αποκτήσουν ικανή κρίσιμη μάζα και τις δεξιότητες που χρειάζονται, για να επιδιώξουν την εξωστρεφή τους ανάπτυξη. 

Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα οι ελληνικές εξαγωγές στηρίζονται σε λίγες μεγάλες επιχειρήσεις: 273 επιχειρήσεις πραγματοποιούν το 50% των εξαγωγών, ενώ οι πέντε μεγαλύτερες εξ αυτών καλύπτουν το 25,9% των εξαγωγών.

Το κλειδί, επομένως, για την ουσιαστική βελτίωση των εξαγωγικών επιδόσεων -αλλά και ευρύτερα για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας- είναι η μεγέθυνση και η ενδυνάμωση πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων της χώρας. 

Η επίτευξη μεγαλύτερων μεγεθών για τις ελληνικές επιχειρήσεις θα ενισχύσει την παραγωγικότητά τους μέσα από οικονομίες κλίμακας. Θα τους επιτρέψει να επενδύσουν στην έρευνα και την τεχνολογία και να προσελκύσουν εξειδικευμένο προσωπικό. Θα ενισχύσει τη διαπραγματευτική τους θέση. Το scale up θα δημιουργήσει μια θετική αμφίδρομη σχέση μεταξύ μεγέθους και εξωστρέφειας.

Βεβαίως, η επιτυχία μιας τέτοιας προσπάθειας, από την πλευρά των επιχειρήσεων, εξαρτάται και από τις ευρύτερες συνθήκες άσκησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Αυτό σημαίνει αποκατάσταση της χρηματοπιστωτικής κανονικότητας και απελευθέρωση κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα, μείωση των φορολογικών και ασφαλιστικών βαρών, μείωση του ενεργειακού κόστους στη μεταποίηση, αλλά και επιτάχυνση κρίσιμων έργων εθνικής υποδομής, όπως ολοκλήρωση οδικών αξόνων και σιδηροδρομικού δικτύου, υποδομές logistics κτλ.  

Περιθώρια υπάρχουν σημαντικά, τόσο για τη διεύρυνση της εξαγωγικής βάσης της ελληνικής οικονομίας όσο και για την αύξηση της προστιθέμενης αξίας των ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών. 

Πρέπει να τα αξιοποιήσουμε έγκαιρα, στοχευμένα και αποτελεσματικά. 

Οι ελληνικές επιχειρήσεις, μέσα στην καρδιά της κρίσης, έδειξαν ότι έχουν ικανότητες και επιμονή. Έδειξαν ότι μπορούν να αξιοποιήσουν κάθε θετική παρέμβαση, κάθε μέτρο προς τη σωστή κατεύθυνση, ώστε να ενισχύσουν τη θέση τους στις διεθνείς αγορές. Τώρα, θα πρέπει να διαμορφωθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε να μπορέσουν να κάνουν το μεγάλο άλμα μπροστά.