Η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην προσπάθεια ανάπτυξης πρωτοβουλιών που θα συμβάλουν στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης και παρά το έλλειμμα εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού που στελεχώνει Δήμους και Περιφέρειες της χώρας, υπάρχουν καλές πρακτικές και κυοφορούνται σημαντικές πρωτοβουλίες.

Ενδεικτικό είναι ότι έχουν αρχίσει στη χώρα μας να εκδίδουν Απολογισμούς Βιώσιμης Ανάπτυξης Δήμοι. Ένα καλό παράδειγμα είναι ο Δήμος Αγίου Δημητρίου που υιοθετεί τις κατευθυντήριες οδηγίες του GRI-G4, τις αρχές του Οικουμενικού Συμφώνου των Ηνωμένων Εθνών (UNGC) και κάνει αναφορά στον απολογισμό του στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών. Η δέσμευση για τη σύνταξη και δημοσιοποίηση εκθέσεων βιωσιμότητας από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι ένα σημαντικό βήμα προς τη δημιουργία ζωντανών και δραστήριων πόλεων τον 21ου αιώνα και μέσα από την πληροφόρηση και τις συμμετοχικές διαδικασίες (που απαιτούνται για τη σύνταξη του Απολογισμού Βιώσιμης Ανάπτυξης) ανοίγεται ένας ουσιαστικός διάλογος με τα ενδιαφερόμενα μέρη του Οργανισμού, ενισχύοντας τη διαφάνεια και αναδεικνύοντας τη λογοδοσία. 

Με το 2016 να είναι το εναρκτήριο έτος για τη θέσπιση στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης, ο Δήμος Αγίου Δημητρίου προχώρησε στην έκδοση του πρώτου Απολογισμού Βιωσιμότητας, ολοκληρώνοντας μάλιστα με συνέπεια τις επόμενες ημέρες και την έκδοση του δεύτερου απολογισμού του. 

Η σύνταξη του Απολογισμού Βιώσιμης Ανάπτυξης 2016, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, καθιστά τον Δήμο Αγ. Δημητρίου την πρώτη πόλη στην Ελλάδα, αλλά ταυτόχρονα και πρωτοπόρο σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς ελάχιστες πόλεις έχουν προχωρήσει σε παρόμοια πρωτοβουλία αποσκοπώντας στην πλήρη και ολοκληρωμένη ενημέρωση των ενδιαφερόμενων μερών του Δήμου σχετικά με την υιοθέτηση, την εφαρμογή και την επίδοση των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης στις λειτουργίες του.

Η αρχή έγινε με την υιοθέτηση των 10 αρχών του Οικουμενικού Συμφώνου των Ηνωμένων Εθνών (UΝ Global Compact), βάσει των οποίων ο Δήμος Αγ. Δημητρίου δεσμεύτηκε να λειτουργεί κατά της διαφθοράς, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, την εργασία και το περιβάλλον. Ταυτόχρονα, ο Δήμος αποφάσισε στρατηγικά να εναρμονίσει τις δράσεις, τα έργα και τις πρωτοβουλίες του με τους 17 Στόχους για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του ΟΗΕ (SDGs) και στη συνέχεια απευθύνθηκε σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη (όπως πολίτες, εργαζόμενους δήμου, συνεργάτες, προμηθευτές, φορείς, συλλόγους κ.λπ.) με στόχο να διαπιστωθούν και να συναποφασιστούν τα ουσιαστικά θέματα που χρήζουν προτεραιότητας, ακολουθώντας τις παραμέτρους των κατευθυντήριων οδηγιών του GRI (Global Reporting Initiative. 

Η διακυβέρνηση & οικονομική βιωσιμότητα, το περιβάλλον, η κοινωνία, οι βιώσιμες υποδομές και οι εργαζόμενοι αποτελούν το πλαίσιο δραστηριοποίησης, καταγραφής επιδόσεων και αναφοράς των πεπραγμένων σχετικά με τη βιώσιμη ανάπτυξη του Δήμου Αγίου Δημητρίου. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η δήμαρχος, Μαρία Ανδρούτσου, «η βιώσιμη ανάπτυξη είναι ο δρόμος που έχουμε επιλέξει να πορευτούμε, αδιάκοπα προσηλωμένοι στην επίτευξη των στόχων μας και την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου διαβίωσης στην πόλη του Αγ. Δημητρίου.

Η Περιφέρεια Κρήτης ως First Mover στην ενσωμάτωση των ΣΒΑ

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.), οι Περιφέρειες των κρατών - μελών αντιπροσωπεύουν ελαφρώς περισσότερο από το ήμισυ των συνολικών δημόσιων επενδύσεων, ασκούν ένα ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων με αυτονομία και αποτελούν ουσιαστικούς εταίρους για την ευαισθητοποίηση, το σχεδιασμό, την εφαρμογή και την παρακολούθηση των ΣΒΑ. 

Με τη βοήθεια των κ.κ. Δημήτρη Ξενάκη, αν. καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Κρήτης, διευθυντή Κέντρου Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Κωνσταντίνου Μανασάκη, οικονομολόγου, επίκ. καθηγητή του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Κρήτης και Ελένης Χατζηγιάννη, δρ Περιβαλλοντικής Βιολογίας-Θαλάσσιας Οικολογίας, διευθύντρια Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού Περιφέρειας Κρήτης, αναδεικνύουμε σημαντικά σημεία των αρμοδιοτήτων των Περιφερειών που συνδέονται με πολλούς ΣΒΑ: εκπαίδευση, υγεία, ύδρευση και αποχέτευση, διαχείριση αποβλήτων, δημόσιες συγκοινωνίες, στέγαση, πρόληψη των κινδύνων καταστροφών, ρύπανση, προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. 

Η σχετικότητα των 17 ΣΒΑ με τις Περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι πολλαπλή:

• Οι ΣΒΑ προσφέρουν κοινούς όρους για την περιγραφή και την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης σε επίπεδο Περιφέρειας.
• Η υιοθέτηση των ΣΒΑ συνεπάγεται τη χρησιμοποίηση ενός κοινού παγκόσμιου πλαισίου για τις περιφερειακές δημόσιες πολιτικές.
• Οι ΣΒΑ παρέχουν ευκαιρίες για νέες εταιρικές σχέσεις προς την ανάπτυξη νέων λύσεων για μια σειρά περιφερειακών θεμάτων.

Στο πλαίσιο αυτό, η επίτευξη των ΣΒΑ στην Ε.Ε. θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις πρωτοβουλίες και την πρακτική των περιφερειών. Αυτό ισχύει διότι οι περιφέρειες βρίσκονται κοντά στο επίπεδο όπου οι δράσεις παράγουν μετρήσιμα αποτελέσματα, με μια πιο διαφανή, ευέλικτη και χωρίς αποκλεισμούς διαδικασία.

Πολιτική για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης στις Περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Για τον εντοπισμό και την ιεράρχηση των ΣΒΑ στην πολιτική μιας Περιφέρειας, πρέπει να απαντηθούν κάποια βασικά ερωτήματα όπως:

• Ποιοι από τους 17 ΣΒΑ και 169 υποστόχους είναι οι πιο σημαντικοί για μια Περιφέρεια, απαιτώντας την ισχυρή δέσμευσή της και τις σχετικές πρωτοβουλίες; 
• Πώς μπορεί μια Περιφέρεια να δώσει προτεραιότητα στις επιλογές της;
• Πώς μπορεί μια Περιφέρεια να ενσωματώσει τους ΣΒΑ στα πλαίσια της πολιτικής της, ιδίως όσον αφορά την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη ή / και το περιβάλλον;
• Ποιες είναι οι τρέχουσες ελλείψεις στοιχείων και δεδομένων που εμποδίζουν την κατανόηση του πού βρίσκεται μια Περιφέρεια έναντι των ΣΒΑ, σε σχέση με τον εθνικό μέσο όρο και με άλλες περιφέρειες της Ε.Ε.;
• Πώς μπορούν να συμμετέχουν οι ενδιαφερόμενοι φορείς για να προωθήσουν μια ολιστική και συνεκτική προσέγγιση για την επίτευξη των ΣΒΑ, ενισχύοντας τις συνέργειες μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών φορέων, μη κερδοσκοπικών οργανισμών και επενδυτών;

Διαβούλευση και συνεργασία στην Περιφέρεια Κρήτης για την ενσωμάτωση των ΣΒΑ 

Η Περιφέρεια Κρήτης έχει αναγνωρίσει τη σημαντική δυνατότητα συμβολής των ΣΒΑ στη δημιουργία ενός δυναμικού πλαισίου εφαρμογής των αναπτυξιακών της πολιτικών υπό το πρίσμα της βιωσιμότητας.

Παράλληλα, έχει αναγνωρίσει τη σημασία της διαβούλευσης, εντός και εκτός Περιφέρεια Κρήτης, και της συνεργασίας, για τη μεταφορά εμπειριών και καλών πρακτικών από άλλες Περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως προϋπόθεση για την επίτευξη των 17 ΣΒΑ στην Κρήτη.

Σε αυτή την κατεύθυνση, η Περιφέρεια Κρήτης και το Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Κρήτης, συνεργάζονται με στόχο την ενσωμάτωση των ΣΒΑ στην πολιτική της Περιφέρειας Κρήτης. Η συνεργασία δομείται σε τρεις άξονες:

• Ποιοι από τους 17 Στόχους και 169 Υποστόχους είναι οι πιο σημαντικοί με βάση το αναπτυξιακό προφίλ της Περιφέρειας. 
• Πώς θα δώσει η περιφέρεια προτεραιότητα στις επιλογές της.
• Πώς θα ενσωματώσει τους Στόχους και Υποστόχους στις πολιτικές της.

Στο πλαίσιο της συνεργασίας και της διαβούλευσης, στις 23 Απριλίου 2019, η Περιφέρεια Κρήτης, σε συνεργασία με την Ένωση Περιφερειών Ελλάδος (ΕΝΠΕ) και τη Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης, πραγματοποίησε στο Επιμελητήριο Ηρακλείου ημερίδα με τίτλο «Οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ και η Eνσωμάτωσή τους στις Περιφερειακές Στρατηγικές». 

Όπως αναγνωρίστηκε από τους εκπροσώπους των παρευρισκόμενων φορέων, η Περιφέρεια Κρήτης είναι First Mover μεταξύ όλων των Περιφερειών στην Ελλάδα και λειτουργεί ως παράδειγμα καλής πρακτικής. Ο διευθυντής του  Κέντρου Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης και αν. καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης, Δημήτρης Ξενάκης, παρουσίασε τον Οδικό Χάρτη της Περιφέρειας Κρήτης, ως αναπτυξιακή πρόταση και για τις άλλες ελληνικές περιφέρειες, υπογραμμίζοντας τις δυνατότητες αξιοποίησης και ενδυνάμωσης των κύριων αναπτυξιακών πυλώνων για μια «Βιώσιμη Κρήτη 2030».

Ο ίδιος πρόσθεσε ότι «η συμπληρωματική σχέση μεταξύ της βιώσιμης ανάπτυξης και  της υπεύθυνης επιχειρηματικότητας αποτελεί τρέχον ζήτημα υψηλής προτεραιότητας για τους πολίτες, τη δημόσια διοίκηση και τις επιχειρήσεις, καθώς οι νέες πολιτικές της Περιφέρειας για τη λεγόμενη “Βιώσιμη Κρήτη 2030” διαμορφώνουν ένα περιβάλλον φιλικό για επενδύσεις στη λογική της πράσινης, της γαλάζιας και της κυκλικής οικονομίας, επενδύσεις οι οποίες επίσης συμβάλλουν στην επίτευξη της Ατζέντας 2030 του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών».

Η βιώσιμη ανάπτυξη και η υπεύθυνη επιχειρηματικότητα είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Ο ρόλος της επιχειρηματικότητας, σε ένα πλαίσιο περιφερειακής πολιτικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη, βασίζεται στο τρίπτυχο τοπικότητα-υπευθυνότητα-βιωσιμότητα και κρίνεται σημαντικός καθώς, ειδικά για την περίπτωση της Κρήτης, στη βάση αυτή μεγιστοποιούνται οι επιχειρηματικές ευκαιρίες στο πεδίο της αγροδιατροφής και του βιώσιμου τουρισμού, συμπλήρωσε ο Κωνσταντίνος Μανασάκης, οικονομολόγος, επίκ. καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Tα οφέλη από την ενσωμάτωση των ΣΒΑ 

Τα διαβλεπόμενα οφέλη της ενσωμάτωσης των ΣΒΑ στην πολιτική της Περιφέρειας Κρήτης είναι τα εξής:

• Ανάδειξη πολιτικών περιφερειακής ανάπτυξης, προσαρμοσμένων στις τοπικές συνθήκες, με μακροχρόνιο θετικό αντίκτυπο. 
• Συμβολή στην καλύτερη στόχευση και κατανομή πόρων στις πιο ευάλωτες ομάδες ή / και στις υστερούσες περιοχές, με κριτήριο τη βιώσιμη ανάπτυξή τους.
• Συμβολή στη βελτίωση της συμμετοχής των τοπικών και περιφερειακών αρχών για μεγαλύτερη υπευθυνότητα και λογοδοσία.
• Η επίτευξη των παραπάνω βοηθά στον τελικό στόχο, τη δημιουργία ενός μακροπρόθεσμου περιφερειακού στρατηγικού σχεδιασμού στη βάση της βιώσιμης ανάπτυξης.

Εξάλλου, η Περιφέρεια Κρήτης αναπτύσσει ήδη δραστηριότητες προς την ενσωμάτωση των ΣΒΑ στην στρατηγική της μέσω της υλοποίησης δεκάδων ευρωπαϊκών έργων βασισμένων στους κύριους πυλώνες της γαλάζιας, πράσινης και κυκλικής οικονομίας. Τα ευρωπαϊκά αυτά έργα, που αφορούν τα κυριότερα χρηματοδοτικά πλαίσια (H2020, Interreg MED, Interreg EU, Interreg Ελλάδα-Κύπρος, ADRION, LIFE κ.α.) εστιάζουν σε θέματα κυκλικής οικονομίας και αλυσίδων αξίας, βιώσιμου τουρισμού, προστασίας οικοσυστημάτων και προστατευόμενων περιοχών, εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, κλιματικής αλλαγής, χαμηλής οικονομίας άνθρακα, παράκτιου και θαλασσίου περιβάλλοντος, αγροδιατροφής και τοπικών προϊόντων κτλ.

Με την ενίσχυση των συνεργειών του τετραπλού έλικα, δηλαδή μεταξύ του δημοσίου τομέα, των ερευνητικών / ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, κοινωνίας πολιτών και του επιχειρηματικού κλάδου της Κρήτης ωθεί την καινοτομία και την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων για την ενίσχυση της τοπικής οικονομία. Παράλληλα, μέσω της δυναμικής ευρωπαϊκής παρουσίας της Περιφέρειας Κρήτης στα ευρωπαϊκά fora, η Κρήτη βρίσκεται προς την ορθή κατεύθυνση για την επίτευξη των στόχων της Ατζέντας 2030, για τη βιώσιμη ανάπτυξη.