Της Λέττας Καλαμαρά
[email protected]

Στα 27,6 δισ. δολ. αναμένεται να ανέλθει η παγκόσμια αγορά έξυπνης γεωργίας μέχρι το 2020, ενώ στα χωράφια της Ε.Ε. υπολογίζονται να τοποθετηθούν μέχρι το 2025 περίπου 16 εκατομμύρια ΙοΤ. Στο μεταξύ, αισθητήρες ακριβείας και ΑgBots πιάνουν δουλειά στις καλλιέργειες, ενώ το δορυφορικό σύστημα «Κοπέρνικος» προετοιμάζεται για να συμβάλει και στον αγροτικό τομέα. Αναλυτικά, στα 27,6 δισ. δολ. μέχρι το 2020 αναμένεται να φτάσει η αξία της παγκόσμιας αγοράς για την «έξυπνη γεωργία», που περιλαμβάνει λύσεις τεχνολογίας και πρακτικές που χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση της γεωργικής παραγωγικότητας αλλά και την αντιμετώπιση ζητημάτων που σχετίζονται με τη ζήτηση τροφίμων. Ειδικότερα, η γεωργία ακριβείας αναμένεται να γίνει η πιο σημαντική γεωργική τάση στις ανεπτυγμένες χώρες. 

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Statista, ειδικά η αγοραία αξία της γεωργίας ακριβείας αναμένεται επίσης να αυξηθεί από 730 εκατ. δολ. το 2015 σε 2,42 δισ. δολ. μέχρι το 2020. Η έξυπνη γεωργία και η γεωργία ακριβείας ενσωματώνουν τεχνολογία και λύσεις του Ίντερνετ των πραγμάτων (IoT) για την επίτευξη βελτιωμένης λειτουργικής αποτελεσματικότητας, μεγιστοποίησης της απόδοσης και ελαχιστοποίησης της σπατάλης μέσω της συλλογής δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, της ανάλυσης δεδομένων και της ανάπτυξης μηχανισμών ελέγχου. 

Αισθητήρες, drones, λύσεις ρομποτικής, λύσεις Variable Rate Technology (VRT), εφαρμογές κινητής τηλεφωνίας προσαρμοσμένες στον αγροτικό τομέα, «έξυπνα» θερμοκήπια, φιλικά ενεργειακά συστήματα άρδευσης, συστήματα παρακολούθησης εδάφους, σπορά από αέρος, τρακτέρ χωρίς οδηγό είναι μερικές από τις βασικές τεχνολογίες της έξυπνης γεωργίας που ως στόχο έχουν τη βελτιστοποίηση της διαχείρισης των πόρων (γης και υδάτων), καθώς και της ελαχιστοποίησης του κόστους. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με τη Statista, ο αριθμός των μονάδων IoT στη γεωργία αναμένεται να αυξηθεί κατά τη διάρκεια των επόμενων ετών. Ήταν 7,8 εκατομμύρια μονάδες το 2017, και αναμένεται να φτάσει τα 16 εκατομμύρια μονάδες μέχρι το 2025.

Στο μεταξύ για τρίτη συνεχή χρονιά σημειώθηκε αύξηση της παγκόσμιας πείνας. Ο απόλυτος αριθμός υποσιτιζόμενων ατόμων, δηλαδή εκείνων που αντιμετωπίζουν χρόνια στέρηση τροφής, αυξήθηκε το 2017 σε σχεδόν 821 εκατομμύρια από περίπου 804 εκατομμύρια το 2016. Σύμφωνα με τα νέα στοιχεία της φετινής (2018) έκθεσης των Ηνωμένων Εθνών «Food Security and Nutrition in the World» εκτός από τις συγκρούσεις, οι αλλαγές στις κλιματολογικές συνθήκες, η μόλυνση του περιβάλλοντος, καθώς και τα ακραία καιρικά φαινόμενα αποτελούν επίσης σημαντικές αιτίες πίσω από την αύξηση της παγκόσμιας πείνας. 

Όπως τονίζει ο ΟΗΕ, ο αριθμός των ακραίων καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα, συμπεριλαμβανομένων της υπερβολικής θερμότητας, της ξηρασίας, των πλημμυρών και των καταιγίδων, έχει διπλασιαστεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και αποτελούν επίσης μία από τις κύριες αιτίες σοβαρών κρίσεων στον τομέα των τροφίμων. 

Όπως τονίστηκε στην πρόσφατη έκθεση «European waters Assessment of status and pressures 2018» μέχρι πριν από 20-30 χρόνια πριν η διαχείριση των υδάτινων πόρων στην Ευρώπη αφορούσε την προστασία από πλημμύρες, διευκόλυνση της πλοήγησης και διασφάλιση ή αποστράγγιση των γεωργικών εκτάσεων και των αστικών περιοχών. Σήμερα, η διαχείριση των υδάτων περιλαμβάνει όλο και περισσότερο θέματα βιώσιμης ανάπτυξης με τη χρήση της τεχνολογίας, η οποία στοχεύει να εξασφαλίσει τη συντήρηση των οικοσυστημάτων με τη δημιουργία πράσινων υποδομών και αποκατάσταση σε τουλάχιστον 15% των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων στην Ευρώπη μέχρι το 2020. Η Ernst & Young κάνει λόγο για ψηφιακή αγροτική επανάσταση μέχρι το 2060, οπότε ένας γεωργός θα πρέπει να θρέψει περισσότερους από 265 ανθρώπους, σε σύγκριση με 155 ανθρώπους σήμερα και 26 ανθρώπους το 1960. 

«Σε αυτό το πλαίσιο, η γεωργία ακριβείας παίζει σημαντικό ρόλο. Μέσω της ευφυούς γεωργίας, θα είμαστε σε θέση να διαχειριζόμαστε τους φυσικούς πόρους πιο αποδοτικά και να ελαχιστοποιήσουμε τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Σε αυτό το πλαίσιο, η κατάρτιση και οι συμβουλευτικές υπηρεσίες καθώς και η ανταλλαγή γνώσης και τα οικονομικά κίνητρα θα πρέπει να ενισχυθούν», τόνισε πρόσφατα ο Niels Peter Norring, πρόεδρος της ομάδας εργασίας περιβάλλοντος της Copa Corega της Ένωσης Ευρωπαίων γεωργών. Υπάρχουν ήδη γεωργικά ρομπότ -ή AgBots- που αρχίζουν να εμφανίζονται σε αγροκτήματα και εκτελούν καθήκοντα που κυμαίνονται από φύτευση και άρδευση έως συγκομιδή και διαλογή. Ο εξοπλισμός σποράς ακριβείας συνδυάζει δεδομένα γεωμετρίας και αισθητήρων που αναλύουν την ποιότητα του εδάφους, την πυκνότητα, την υγρασία και τα επίπεδα θρεπτικών ουσιών κάνουν πιο αποτελεσματική τη διαδικασία σποράς. Η αυτόματη άρδευση με συστήματα SDI με εξελιγμένους αισθητήρες και δυνατότητα IoT, μπορούν να παρακολουθούν συνεχώς τα επίπεδα υγρασίας και την υγεία των φυτών για να παρεμβαίνουν οι αγρότες μόνο όταν είναι απαραίτητο. 

Η «έξυπνη» γεωργία αποτελεί ένα νέο εγχείρημα για την Bosch. Για τον τομέα της γεωργίας η εταιρεία παρουσίασε ένα σύστημα «Deepoing Connect Field Monitoring Basic», που αποτελείται από αισθητήρες και μια εφαρμογή (Αpp) για το κινητό. Οι αισθητήρες, οι οποίοι μπορούν να τοποθετηθούν εύκολα στο σημείο του χωραφιού που θα υποδείξει ο αγρότης ή ο γεωπόνος, μετρούν διάφορες παραμέτρους, όπως θερμοκρασία και υγρασία αέρα, καθώς και υγρασία εδάφους. Όλα τα δεδομένα συλλέγονται μέσω του Bosch cloud και στέλνονται στο κινητό του χρήστη, δίνοντάς του τη δυνατότητα να πάρει προληπτικά μέτρα απέναντι σε ακραία καιρικά φαινόμενα (παγετός ή καύσωνας), αλλά και να αναπτύξει βέλτιστες καλλιεργητικές πρακτικές. Κατ’ αυτό τον τρόπο ο αγρότης του σήμερα και του αύριο μειώνει τυχόν απώλειες και αυξάνει την ποιότητα της σοδειάς του, άρα και την κερδοφορία του. Η καινοτομία του συστήματος δεν είναι τόσο η τεχνολογία που φέρει, όσο το business model που είναι συνδρομητικό και εύκολο στην τοποθέτηση και χρήση - ο καλλιεργητής για να αποκτήσει τους αισθητήρες και την εφαρμογή, χρειάζεται απλά να κάνει μια ετήσια συνδρομή, την οποία μπορεί να διακόψει ανά πάσα στιγμή. Η ανάπτυξη τεχνολογίας για συλλογή καρπών από δέντρα ή λαχανικά έχει ανοίξει νέο δρόμο στους μηχανικούς. Τα συστήματα κάμερας μέσω drones που είναι διαθέσιμα καλύπτουν τα πάντα, από την τυπική φωτογραφική απεικόνιση έως την υπέρυθρη, υπεριώδη και ακόμη και υπερφυσική απεικόνιση. Πολλές από αυτές τις κάμερες μπορούν επίσης να εγγράψουν βίντεο και να συλλεχθούν σε βάση δεδομένων και στο cloud προς ανάλυση και αξιοποίηση. Η έξυπνη φάρμα μπορεί να έχει επίσης ενσωματωμένους αισθητήρες σε κάθε στάδιο των καλλιεργητικών διαδικασιών και σε κάθε εξοπλισμό. Οι αισθητήρες που είναι εγκατεστημένοι σε όλα τα χωράφια θα συλλέγουν δεδομένα σχετικά με το επίπεδο φωτισμού, τις συνθήκες του εδάφους, την άρδευση, την ποιότητα του αέρα και τον καιρό. 

Με το σύστημα ευφυούς γεωργίας gaiasense δραστηριοποιείται στον χώρο της έξυπνης γεωργίας η Neuropublic. Πρόκειται για ένα σύστημα που επιτρέπει την παροχή έγκυρων και εμπεριστατωμένων συμβουλών στους αγρότες σχετικά με την άρδευση, τη λίπανση και τη φυτοπροστασία των καλλιεργειών τους, μέσω του συνδυασμού των νέων τεχνολογιών με την επιστημονική γνώση, την εμπειρία των γεωργικών συμβούλων, καθώς και την αξιοποίηση πληροφοριών και δεδομένων που συλλέγονται από διάφορες πηγές. Με την αξιοποίηση των σταθμών του δικτύου, οι αγρότες μπορούν να έχουν εικόνα της καλλιέργειάς τους από απόσταση και να ενημερώνονται έγκαιρα για τις καλλιεργητικές εργασίες που πρέπει να πραγματοποιήσουν. Περισσότεροι από 200 τέτοιοι σταθμοί βρίσκονται αυτήν τη στιγμή εγκατεστημένοι σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας και υποστηρίζουν τις πλέον σημαντικές καλλιέργειες της χώρας, όπως ελιά, σταφύλι (επιτραπέζιο και οινοποιήσιμο), ροδάκινο (επιτραπέζιο και συμπύρηνο), βαμβάκι, κ.ο.κ., αποτελώντας τη μεγαλύτερη εγκατάσταση Διαδικτύου των Πραγμάτων (Internet of Things) στην Ελλάδα. Όπως τονίζεται, «τα σωρευτικά οικονομικά οφέλη για τους παραγωγούς από τη μείωση των εισροών και την αύξηση της παραγωγικότητας μετά από τα 2 πρώτα χρόνια πιλοτικής εφαρμογής του gaiasense κυμαίνονται ανάλογα με την καλλιέργεια μεταξύ 18% και 36%. Το gaiasense είναι ένα σύστημα ευφυούς γεωργίας, που αποτελεί ολοκληρωμένη και χαμηλού κόστους συμβουλευτική υπηρεσία, η οποία δεν απαιτεί επένδυση από τον Έλληνα παραγωγό, καθώς λαμβάνει υπ’ όψιν τα δομικά χαρακτηριστικά του ελληνικού γεωργικού τομέα: τον μικρό κατακερματισμένο κλήρο και τη χαμηλή επενδυτική ικανότητα των παραγωγών. Ως τέτοια, μπορεί να αποτελεί ενδιαφέρουσα λύση και για χώρες με παρεμφερή γεωργικό τομέα όπως η Ιταλία».

Επένδυση ύψους 500.000 ευρώ απέσπασε από τη Marathon Venture Capital η νεοεισερχόμενη στοn χώρο της έξυπνης γεωργίας Αugmenta, πρωτοπόρος εταιρεία σε τεχνολογία νέας γενιάς για πλήρως αυτοματοποιημένη λίπανση αγρών. Η επένδυση πρόκειται να αξιοποιηθεί για την ολοκλήρωση της ανάπτυξης του προϊόντος, καθώς επίσης θα βοηθήσει την εταιρεία να ανταποκριθεί στη ζήτηση από αγρότες και συνεταιρισμούς σε Ευρώπη και Αμερική. Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, η τεχνολογία της Augmenta πετυχαίνει 12% αύξηση παραγωγής, 13% λιγότερη χρήση χημικών και 15% βελτίωση των επιπέδων πρωτεΐνης. Μια σειρά από δοκιμές έχουν ήδη ολοκληρωθεί επιτυχώς σε διάφορα είδη φυτών, όπως για παράδειγμα σε δημητριακά σε συνεργασία με την Barilla. Η Augmenta συμμετέχει στο MassChallenge Texas και το πρόγραμμα NVIDIA Inception, το οποίο συνεργάζεται με καινοτόμες startups που αξιοποιούν τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης.

Πρόγραμμα «Κοπέρνικος» και Smart AKIS

Με εργαλείο τη διαστημική τεχνολογία του «Κοπέρνικος», η ευρωπαϊκή γεωργική πολιτική τροφοδοτείται με δεδομένα που επιτρέπουν ασφαλέστερες προβλέψεις για την απόδοση των αγροτικών καλλιεργειών, τον εντοπισμό «προβληματικών» περιοχών και μια γενική εικόνα της εξέλιξης των κυριότερων καλλιεργειών. Το «Κοπέρνικος» παρέχει χάρτες υψηλής ακρίβειας για εκτάσεις γης, αγροτικές εκτάσεις υψηλής φυσικής αξίας, καθώς και στοιχεία για το κατακερματισμένο τοπίο μεταξύ φυσικών και ημιφυσικών εκτάσεων. Αυτές οι πληροφορίες καθιστούν τις ευρωπαϊκές πολιτικές αποτελεσματικότερες σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Επιπλέον, η χρήση του προγράμματος για την παρακολούθηση αγροτεμαχίων που λαμβάνουν επιδοτήσεις από την Κοινή Γεωργική Πολιτική, ανοίγει τον δρόμο για την, εν καιρώ, αντικατάσταση των επιτόπιων ελέγχων, εξοικονομώντας σημαντικά κονδύλια προς όφελος της γεωργίας.

Το Smart AKIS είναι το Θεματικό Δίκτυο Έξυπνης Γεωργίας που προωθείται από το EIP-AGRI και χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 της Ε.Ε. Το έργο Smart-AKIS αποτελείται από 13 εταίρους από 8 χώρες, που αντιπροσωπεύουν τον ακαδημαϊκό κόσμο και την έρευνα, γεωργικές ενώσεις και συνεταιρισμούς, εταιρείες συμβουλευτικών υπηρεσιών και της βιομηχανίας γεωργικών μηχανημάτων. 200 λύσεις Έξυπνης Γεωργίας παρουσιάζονται και αξιολογούνται στην Πλατφόρμα Έξυπνης Γεωργίας. Περιλαμβάνει 50 και πλέον λύσεις Έξυπνης Γεωργίας υιοθετημένες από τους γεωργούς και τους επαγγελματίες, 760 ενδιαφερόμενους φορείς συμμετέχοντες σε 14 περιφερειακές και μία διακρατική ημερίδα Καινοτομίας, 35 συνεργατικά έργα καινοτομίας παραγόμενα από τις περιφερειακές ημερίδες, 10 διαδραστικά συνεργατικά έργα καινοτομίας παραγόμενα από τις περιφερειακές ημερίδες, 50 συνδέσμους με Επιχειρησιακές Ομάδες, 700 χρήστες της Πλατφόρμας Έξυπνης Γεωργίας. Εκτός του Smart-AKIS που εστιάζει στην Έξυπνη Γεωργία, υπάρχουν 10 ακόμα τρέχοντα Θεματικά Δίκτυα χρηματοδοτούμενα από τον Ορίζοντα 2020: η έξυπνη γαλακτοπαραγωγή 4D4F, Βιομάζα απ’ τη γεωργία και τη δασοκομία (AGRIFORVALOR), Διαμεσολάβηση καινοτομίας στη γεωργία (AGRISPIN), Φρούτα (EUFRUIT), Γαλακτοπαραγωγή (EURODAIRY), Διαχείριση νερού σε υδρολιπαινόμενες καλλιέργειες (FERTINNOWA), Πτηνοτροφία (Hennovation), Γεωργία υψηλής φυσικής αξίας (HNV-LINK), Βιολογική γεωργία (OK-NET ARABLE), Αμπελουργία - οινοποίηση (WINETWORK).