Του Αντώνη Τσιμπλάκη
[email protected]
 
Περίοδος κοσμογονικών αλλαγών στη ναυτιλιακή βιομηχανία αναμένεται να είναι η 12ετία που ακολουθεί μέχρι το 2030. Η λεγόμενη 4η βιομηχανική επανάσταση, που ήδη επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητα των ανθρώπων στη στεριά, κάνει τα πρώτα, αλλά δυναμικά βήματα στη ναυτιλία.

Η περίοδος αυτή για ορισμένους εκπροσώπους του κλάδου είναι πιο σημαντική και από την «επανάσταση του ατμού» στη ναυτιλία κατά τον 19ο αιώνα, και το πέρασμα, τότε, από το ιστίο στο κάρβουνο. Εξέλιξη που έδωσε τεράστια ώθηση στη ναυτιλία, αύξησε τις ταχύτητες, μεγάλωσε τα πλοία, ενίσχυσε την ασφάλεια και άλλαξε τα δεδομένα στα πληρώματα.

Πλέον ο κόσμος επιστρέφει σε πιο πράσινες τεχνολογίες, ακόμα και στο ιστίο που άφησε τον 19ο αιώνα, προκειμένου να μειώσει τη ρύπανση του πλανήτη, ενώ οι δυνατότητες επικοινωνίας και οι αυτοματισμοί μειώνουν σιγά, αλλά σταθερά τον αριθμό των ναυτικών.

Παρόμοια είναι η εικόνα και στα ναυπηγεία αλλά και στα λιμάνια, αφού οι αυτοματισμοί έχουν μπει για τα καλά στη ζωή τους. Τα unmanned terminals στα λιμάνια πολλαπλασιάζονται διαρκώς, ενώ και στα ναυπηγεία η ζήτηση εργατών μειώνεται εξαιτίας της δυναμικής εισόδου των αυτοματισμών, της ρομποτικής και της επικοινωνίας στη βιομηχανία.

Τα «πράσινα» πλοία, τα αυτόνομα πλοία, τα έξυπνα πλοία, τα έξυπνα υλικά, η ψηφιοποίηση, η διασύνδεση, το Internet of things, η κυβερνοασφάλεια, το blockchain και η διάχυση της πληροφορίας, η τεχνητή νοημοσύνη, η ρομποτική, είναι οι επόμενες προκλήσεις για τη ναυτιλιακή βιομηχανία, που φαίνεται να μπαίνει σε μια μακρά περίοδο μετασχηματισμού, και τον ελληνικό εφοπλισμό που παραμένει εδώ και δεκαετίες στην πρώτη γραμμή και την πρωτοπορία.

Η ειδική έκδοση της «Ν» για τα Ποσειδώνια 2018 ζήτησε την άποψη οκτώ ανθρώπων της ναυτιλίας για τα θέματα αυτά που είναι στο στόμα όλων τα τελευταία δύο χρόνια.

Στον φάκελο «ο μετασχηματισμός της ναυτιλίας μέχρι το 2030» θα έχετε την ευκαιρία να πληροφορηθείτε αναλυτικά, με άρθρα τους, για τις απόψεις οκτώ ειδικών και την εικόνα που έχουν σχηματίσει για το μέλλον της ναυτιλιακής βιομηχανίας.

Χαρακτηριστική είναι η θέση που αναπτύσσει ο κ. Πάνος Ζαχαριάδης, τεχνικός διευθυντής της εταιρείας Atlantic Bulk Carriers. Ο κ. Ζαχαριάδης κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την ελληνική ναυτιλία, τονίζοντας ότι πρέπει να ενεργοποιηθεί προκειμένου να διατηρήσει την πρωτοκαθεδρία της.

Συγκεκριμένα ο κ. Ζαχαριάδης θέτει μια σειρά από ερωτήματα και στη συνέχεια προτρέπει τον κλάδο να ενεργοποιηθεί. «Μήπως στο μέλλον οι ναυλωτές θα πηγαίνουν στην Google και την Amazon για τη μεταφορά των φορτίων τους; Μήπως μεγάλοι ναυλωτές (π.χ. Cargill) ή όμιλοι ναυλωτών θα είναι οι μόνοι που θα δύνανται να επωμιστούν τα κέντρα διαχείρισης των αυτόνομων στόλων;» σημειώνει χαρακτηριστικά, ενώ θέτει τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων για την Ελλάδα.

«Φυσικά τίθεται το ερώτημα εμείς (η ελληνική ναυτιλία) τι κάνουμε; Προς το παρόν τίποτα. Όταν όλες οι μεγάλες ναυτιλιακές χώρες έχουν ήδη εμπλακεί στις έρευνες, εμείς ούτε καν παρακολουθούμε τις εξελίξεις. Αρκούμεθα -οι περισσότεροι- να θεωρούμε το θέμα σχεδόν στα όρια της επιστημονικής φαντασίας τη στιγμή που αυτόνομα πλοία ήδη κτίζονται» υπογραμμίζει και καταλήγει: «Στο καλύτερο σενάριο αυτή είναι η μεγάλη ευκαιρία των ξένων να αποσπάσουν τα πρωτεία από την ελληνική ναυτιλία. Στο χειρότερο να την αφανίσουν έπειτα από 10.000 χρόνια συνεχούς παρουσίας. Ας μην τους το κάνουμε τόσο εύκολο. Ας εμπλακούμε στις εξελίξεις όσο υπάρχει ακόμα λίγος χρόνος».

Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά: «Οι αυτόνομες εφαρμογές πλοίων σε περιορισμένο ελεγχόμενο περιβάλλον θα αποτελέσουν ένα σημαντικό δοκιμαστικό περιβάλλον για πολλές από τις νέες τεχνολογίες, καθώς η βιομηχανία είναι πιθανό να μην τις υιοθετήσει χωρίς κάποιο αποδεικτικό στοιχείο όσον αφορά τη λειτουργικότητά τους και τη σχέση κόστους/οφέλους. Η μετάβαση σε αυτόνομα πλοία για θαλάσσιες μεταφορές ανοικτής θαλάσσης δεν φαίνεται να είναι στον κοντινό ορίζοντα», ενώ αναφορικά με άλλες τεχνολογίες που φαίνεται να κάνουν την εμφάνισή τους στη ναυτιλία τονίζει:

«Άλλες νέες τεχνολογίες στις οποίες μπορούμε να αναφερθούμε περιλαμβάνουν την παραγωγή προσθέτων ή την εκτύπωση 3D. Σε συνδυασμό με την αυξανόμενη αξιοπιστία και ανθεκτικότητα των συστημάτων και την πρόβλεψη / προληπτική συντήρηση θα μπορούσαν να εισαγάγουν μια βαθμιαία αλλαγή στη διαχείριση των αποθεμάτων των ανταλλακτικών και τη συντήρηση και λειτουργία των πλοίων».

Στα υλικά που θα χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των πλοίων εστιάζει ο Regional Business Development Manager South East Europe, Middle East & Africa DNV GL Γιώργος Τεριακίδης.

Τα ύφαλα των πλοίων θα συνεχίσουν να κατασκευάζονται με χάλυβα, πολύ απλά επειδή είναι φθηνός, στερεός και εύκολα ανακυκλώσιμος, ενώ καλύτερη επίστρωση και καλύτερα προγράμματα επιθεώρησης θα βελτιώσουν την προστασία ενάντια στη διάβρωση, σημειώνει ο κ. Τεριακίδης.

Όσον αφορά τα ευφυή συστήματα παρακολούθησης κατάστασης θα παρέχουν τις απαραίτητες τεχνολογίες για να παραταθεί ο μέσος όρος ζωής των χαλύβδινων σκελετών:

• Τα ενσωματωμένα συστήματα παρακολούθησης και τα συμβατικά συστήματα επιθεώρησης θα παράγουν Μεγάλα Δεδομένα (Big Data) για πλοία σε ενεργό υπηρεσία. Η αντιστοίχιση αυτών των δεδομένων θα υποστηρίξει συστήματα ευφυούς παρακολούθησης της κατάστασης.
• Οι τεχνικές επεξεργασίας της εικόνας θα χρησιμοποιηθούν για την αυτόματη ανίχνευση διάβρωσης και ρωγμών.
• Η Τεχνητή Νοημοσύνη θα προβλέψει με μεγαλύτερη ακρίβεια την τοποθεσία, την έκταση και τον τύπο της διάβρωσης.
• Η τεχνολογία Digital Twin (Ψηφιακού Διδύμου) θα επιτρέψει τον έλεγχο της κατάστασης του πλοίου ανά δεδομένη στιγμή.

Στην επιτάχυνση των διαδικασιών σε όλα τα επίπεδα στέκεται ο Technology & Innovation Manager, South Europe Marine & Offshore, Business Development του Llloyd’s Register Πάνος Μήτρου.

«Παράλληλα και ίσως και σε σχέση με την απεξάρτηση από τον άνθρακα η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση καλά κρατεί, διαχείριση δεδομένων, blockchains, Internet of Things, artificial intelligence, Vessel Traffic Systems συνηγορούν σε μια νέα εποχή στις θαλάσσιες μεταφορές, όπου χρονοβόρες διαδικασίες θα επιταχυνθούν σε ασύλληπτο βαθμό και για πρώτη φορά το πλωτό μέσο θα απαλλαγεί από την αιτία των περισσοτέρων ατυχημάτων, τον ανθρώπινο παράγοντα» αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Μήτρου και τονίζει ότι σε συνδυασμό με συστήματα παρακολούθησης της θαλάσσιας κυκλοφορίας θα είναι εφικτή η πλεύση με βέλτιστες συνθήκες και άφιξη στην ακριβή στιγμή που ο λιμένας ή το terminal μπορούν να προχωρήσουν άμεσα σε εργασίες φορτοεκφόρτωσης».
 

«Στην πραγματικότητα, η μετάβαση του συστήματος από τη διαδικασία που βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο χαρτί του σήμερα, στον επιθυμητό παράδεισο του blockchain, όπου τα πράγματα θα συμβαίνουν στιγμιαία και το κόστος θα οδηγείται προς τα κάτω είναι σίγουρο, αν και θα αποδειχθεί ένα πολύ δύσκολο έργο» αναφέρει μεταξύ άλλων ο κ. Κοτζιάς.

Εστιάζοντας στο επάγγελμα του ναυλομεσίτη, και το κατά ποσό θα επηρεαστεί από την «εισβολή» της τεχνολογίας, επισημαίνει ότι «όσο και να βολεύει η ψηφιοποίηση της δουλειάς μας και η λειτουργία πλατφόρμας για ναυλώσεις και για αγοραπωλησίες πλοίων, αυτό, ακόμα και αν είναι τέλεια σχεδιασμένη και περιλαμβάνει τεχνητή νοημοσύνη και να σκέφτεται και να πράττει ως ένας άνθρωπος, δεν θα μπορέσει να αντικαταστήσει ποτέ επάξια αυτό που ο μεσίτης είναι εδώ να προσφέρει. 

Και αυτό είναι το διαπροσωπικό που θέλει να αισθάνεται ο Principal μας, να νιώθει ότι έχει έναν σύμμαχο δίπλα του να τον προστατεύει και να τον συμβουλεύει και να απορροφάει επικίνδυνους “κραδασμούς”, ένα buffer cushion! Σημαντική λοιπόν είναι η δουλειά του μεσίτη να εντοπίζει καλές δουλειές, να τις κοινοποιεί στον πελάτη του, να φροντίζει να γίνονται αυτές οι δουλειές με τον καλύτερο τρόπο, και με την εμπειρία του να είναι εκεί πάντα δίπλα στον πελάτη του με τις γνώσεις, το ήθος, την εμπειρία, και τη συμβουλή από την αρχή μέχρι το τέλος σε κάθε deal. 

Ένα deal για τον μεσίτη δεν τελειώνει με το κλείσιμο της δουλειάς. Τότε ουσιαστικά αρχίζει η σκληρή καθημερινή δουλειά της παρακολούθησης και του daily Monitoring της κάθε δουλειάς ότι όλα πάνε καλά. Και όταν δεν πάνε καλά τότε η χρησιμότητά μας είναι ακόμα πιο άμεση και αναγκαία».

Ανάλογη είναι και η θέση του προέδρου των πλοιάρχων Μανώλη Τσικαλάκη, ο οποίος τονίζει: «Η τεχνολογία των πλοίων αλλάζει συνεχώς, οι ναυτικοί είναι υποχρεωμένοι να εξελίσσονται σύμφωνα με αυτήν, ακούγονται και γράφονται πολλά, ελάχιστοι μπορούν να προβλέψουν τις εξελίξεις στον μελλοντικό τρόπο κατασκευής και πλοήγησης των υπερσύγχρονων ή ακόμη και με ηλιακή ενέργεια πλοίων». 

Σαφέστατα λοιπόν, συνεχίζει, και ο ρόλος του ανθρώπινου δυναμικού στο ενδεχόμενο ύπαρξης μη επανδρωμένων πλοίων θα αλλάξει, «δεν πιστεύω όμως ότι ο ρόλος του ναυτικού μπορεί να απαξιωθεί ή να μηδενιστεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην υφίσταται επί του πλοίου» υπογραμμίζει χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της ΠΕΠΕΝ και καταλήγει: «Μην ξεχνάμε ότι πάρα πολλές διαδικασίες διεκπεραιώνονται από ανθρώπους στα λιμάνια, τις εταιρείες και τις υπηρεσίες κάθε κράτους, μην ξεχνάμε τον αστάθμητο παράγοντα των καιρικών φαινομένων και βεβαίως πολλά άλλα βασικά θέματα τεχνικής φύσεως, όπως η πλοήγηση, ο ελλιμενισμός, οι φορτοεκφορτώσεις και άλλα πολλά».
 
Κυβερνοασφάλεια 
Η «είσοδος» της υψηλής τεχνολογίας στη ναυτιλία δημιουργεί ταυτόχρονα και νέα θέματα ασφάλειας, αυτή τη φορά του cyber security ή κυβερνοασφάλειας. Η εμπειρία από άλλες βιομηχανίες που ψηφιοποιήθηκαν αρκετά νωρίτερα, αναφέρει ο κ. Πάνος Μωραΐτης, CEO του ASPIDA, «δείχνει ότι απαιτείται συνεχής παρακολούθηση των καίριων συστημάτων οποιασδήποτε κρίσιμης υποδομής, ώστε να υπάρχει εντοπισμός μίας απειλής σε πραγματικό χρόνο». 

Οι εξελίξεις σύμφωνα με τον κ. Μωραΐτη έχουν γίνει ευρέως γνωστές και ως managed security και έχουν υιοθετηθεί από όλους τους μεγάλους οργανισμούς που είτε διατηρούν εσωτερικά ένα 24ωρο τμήμα με σκοπό την παρακολούθηση πληροφοριών (SIEM - Security Information and Event Management) είτε παραχωρούν σε άλλες εταιρείες αυτό το έργο.

Ναυτιλιακά καύσιμα
Διαφορετικό θα είναι το τοπίο σε λίγα χρόνια και για τα ναυτιλιακά καύσιμα. Σύμφωνα με τον δρ. Νικόλαο Λιάπη, η σπουδή του ΙΜΟ να ακολουθήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση στην αυστηρή και άμεση εφαρμογή της Sulphur Cap 2020 δημιουργεί μια σειρά από σοβαρά θέματα που φαίνεται πως θα επηρεάσουν σημαντικά τη ναυτιλιακή βιομηχανία και την οικονομία γύρω από αυτήν. Στο σύντομο χρονικό διάστημα που απομένει απαιτούνται συντονισμένες ενέργειες και κινητοποίηση ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι συνέπειες και η ναυτιλία να προσαρμοσθεί ομαλά στις νέες απαιτήσεις. Κι αυτό που διαφαίνεται έντονα, καταλήγει ο κ. Λιάπης, «είναι πως μια σειρά από καύσιμα και τεχνολογίες θα υποκαταστήσουν εν μέρει τη χρήση του μαζούτ, του καύσιμου που κυριάρχησε απόλυτα για μια ολόκληρη εποχή».