Του Αντώνη Τσιμπλάκη
[email protected]

Μια μεγάλη στροφή προς την Ανατολική Μεσόγειο προετοιμάζεται να κάνει η παγκόσμια βιομηχανία κρουαζιέρας, τα επόμενα δύο με τέσσερα χρόνια, και το εγχείρημα θα τρέξει πρώτη η Celestyal Cruises, η οποία σταδιακά το 2019 και το 2020 θα «ενώσει» με τις κρουαζιέρες που έχει προγραμματίσει, την Ελλάδα, την Αίγυπτο, την Τουρκία, την Κύπρο και το Ισραήλ.

Στην περιοχή, η οποία παραδοσιακά είναι η δεύτερη δημοφιλέστερη στον κόσμο μετά την Καραϊβική, τα πλοία, ανάλογα με την εταιρεία, είτε δεν αυξήθηκαν αναλογικά με τη μεγέθυνση του παγκόσμιου στόλου, είτε μειώθηκαν σταδιακά. Αιτίες, από τη μια οι προσδοκίες για κάθετη ανάπτυξη της κρουαζιέρας στην Ασία, με πρωταγωνιστή την Κίνα, και από την άλλη οι εμπόλεμες συρράξεις και οι τρομοκρατικές επιθέσεις που σημάδευσαν την περιοχή τα τελευταία χρόνια.

Οι εξελίξεις αυτές «έδιωξαν» τις μεγάλες εταιρείες από την περιοχή, αλλά τώρα φαίνεται ότι αναμένουν την Celestyal να κάνει μια επιτυχημένη αρχή, προκειμένου να επιστρέψουν πιο μαζικά στις αρχές της δεκαετίας του 2020.

Συγκεκριμένα, η Celestyal Cruises είναι η μόνη εταιρεία που έχει ανακοινώσει διευρυμένο πρόγραμμα δρομολογίων για το 2019 και νέα δρομολόγιά της για το 2020 ανακοίνωσε η Celestyal Cruises. Στα προγράμματα αυτά εκτός από τους ελληνικούς προορισμούς εντάσσει την Κωνσταντινούπολη, την Αλεξάνδρεια, το Πορτ Σάιντ στην Αίγυπτο, το Άσντοντ στο Ισραήλ, το Κουσάντασι (Έφεσος), αλλά και τη Λεμεσό της Κύπρου.

Οι φετινές εκτιμήσεις 
Τη φετινή καλοκαιρινή σεζόν ως βάση για home port το λιμάνι του Πειραιά θα χρησιμοποιήσουν δύο εταιρείες. Η πρώτη είναι η Celestyal Cruises με δύο πλοία, αλλά και η Pullmantur με ένα πλοίο, ενώ περιστασιακά επιβίβαση - αποβίβαση επιβατών θα κάνουν και άλλες εταιρείες.

Συνολικά πάντως το 2018 αναμένεται αύξηση επιβατών στην κρουαζιέρα στη χώρα μας. Μετά τη μεγάλη πτώση του 2017 σε σχέση με το 2016, που διαμορφώθηκε στο 11% σε ό,τι αφορά τις αφίξεις επιβατών και στο 20,5% σε ό,τι αφορά τις επισκέψεις κρουαζιερόπλοιων, η φετινή χρονιά είναι ευκαιρία ανάκαμψης, ενώ εφόσον δεν υπάρξουν μεγάλες ανατροπές στο τοπίο της Ανατολικής Μεσογείου η αύξηση αυτή θα μεγιστοποιηθεί από το 2019 και μετά. 

Η αποτύπωση του κλάδου 
Το λιμάνι του Πειραιά θα κληθεί να αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο σε περίπτωση που οι προσδοκίες ευδοκιμήσουν και η χώρα μας αναδειχθεί σε κόμβο κρουαζιέρας στην Ανατολική Μεσόγειο. Μετά το μεγάλο λιμάνι το Ηράκλειο διαθέτει το δεύτερο, μετά τον Πειραιά, λιμάνι στην Ελλάδα με καλές προοπτικές για την ανάπτυξη του home port στην κρουαζιέρα.

Σύμφωνα με μελέτη που έγινε για λογαριασμό της διαΝΕΟσις, για την κρουαζιέρα στη χώρα μας ο Πειραιάς διαθέτει τη μεγαλύτερη δυναμική όσον αφορά την προσέλκυση κίνησης home-porting. Στη δεύτερη θέση βρίσκεται το Ηράκλειο, το οποίο στο πρόσφατο παρελθόν εξυπηρετούσε κίνηση home-porting έχοντας συνεργασίες με τις μεγαλύτερες εταιρείες της βιομηχανίας κρουαζιέρας.
Στην τρίτη θέση βρίσκεται το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, το οποίο όμως σήμερα αντιμετωπίζει σοβαρά ζητήματα σε ό,τι αφορά τις λιμενικές υποδομές και ειδικότερα τους περιορισμούς που επιβάλλουν ο συνολικός αριθμός διαθέσιμων κρηπιδωμάτων για κρουαζιερόπλοια (χωρητικότητα λιμένα) και το μικρό βάθος του λιμένα, το οποίο δεν επιτρέπει την αποδοτική εξυπηρέτηση των μεγάλων κρουαζιερόπλοιων.

Στην τέταρτη θέση βρίσκεται το λιμάνι της Ρόδου, το οποίο εμφανίζει σχετική υστέρηση όσον αφορά τις λιμενικές υποδομές, αλλά λαμβάνει υψηλές αξιολογήσεις στην πλειονότητα των άλλων κριτηρίων. Στην πέμπτη θέση βρίσκεται το Λαύριο, το οποίο εξυπηρετεί ήδη σημαντική διακίνηση επιβατών home-porting για τα δεδομένα του λιμένα, ενώ στην 6η θέση της αξιολόγησης βρίσκεται η Κέρκυρα, το λιμάνι της οποίας, ενώ διαθέτει επαρκείς λιμενικές υποδομές, εντούτοις ο προορισμός υστερεί σε ζητήματα που συνδέονται με τις αεροπορικές μεταφορές και το μέγεθος της τοπικής οικονομίας.

Εκτός όμως από τις απαραίτητες υποδομές που χρειάζεται να γίνουν στα ελληνικά λιμάνια, την εξασφάλιση της διασύνδεσης και την πιθανή συμμετοχή εταιρειών στα τέρμιναλς, στρατηγικής σημασίας για την ανάπτυξη του κλάδου είναι και η αποκρυπτογράφηση της ταυτότητας των επιβατών κρουαζιέρας αλλά και των εταιρειών.

Η βιομηχανία της κρουαζιέρας χαρακτηρίζεται από τάσεις συγκέντρωσης, καθώς ένας μικρός αριθμός ομίλων εταιρειών στην ουσία κατέχει την πλειονότητα της παγκόσμιας χωρητικότητας. Το επίπεδο συγκέντρωσης διαφέρει ανά περιοχή: η αγορά της Βόρειας Αμερικής χαρακτηρίζεται από υψηλότερα επίπεδα συγκέντρωσης σε σχέση με τις υπόλοιπες αγορές, με τις τρεις μεγαλύτερες εταιρείες να μοιράζονται το 89,7% αυτής. Στην αγορά της Μεσογείου τα επίπεδα συγκέντρωσης είναι λιγότερο υψηλά, καθώς δραστηριοποιούνται 46 διαφορετικά σχήματα, τα οποία ανήκουν στις τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου (Costa, MSC, Norwegian, Royal Caribbean), εκμεταλλευόμενα το 51,3% της υφιστάμενης χωρητικότητας.

Αλλαγές στις συγκεκριμένες δομές δεν είναι πιθανό να παρατηρηθούν στο άμεσο μέλλον. Αυτό οφείλεται σε δύο κυρίως λόγους:

• Η είσοδος στην αγορά απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε κεφάλαιο, ιδιαίτερα τη στιγμή που οι περισσότερες από τις υφιστάμενες εταιρείες κρουαζιέρας αποτελούν μέλη ομίλων οι οποίοι είναι ήδη εισηγμένοι στο χρηματιστήριο, με πρόσβαση σε σημαντικές πηγές κεφαλαίων.
• Η ομαδοποίηση των προσφερόμενων υπηρεσιών και δραστηριοτήτων από τις υφιστάμενες εταιρείες κρουαζιέρας καθιστά δύσκολο για τους νεο-εισερχόμενους να αποκτήσουν μερίδιο αγοράς.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της κρουαζιέρας αποτελεί η διαφοροποίηση του προσφερόμενου προϊόντος από τις εταιρείες, σε μία προσπάθεια να καλύψουν όσο το δυνατό μεγαλύτερο τμήμα των χαρακτηριστικών της ζήτησης. Οι εταιρείες κρουαζιέρας εξειδικεύονται σε τμήματα της ζήτησης και σε επιβάτες με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προκειμένου να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα αλλά και μία διακριτή ταυτότητα στον κλάδο.

Το κινεζικό σχέδιο 
Στο μεγάλο λιμάνι καταστρώνουν τα δικά τους σχέδια για την ανάπτυξη της κρουαζιέρας στη χώρα. Βασικό ρόλο στον σχεδιασμό αυτό διαδραματίζει η απευθείας αεροπορική σύνδεση τόσο με ΗΠΑ όσο και με Ασία.

Στον σχεδιασμό του ΟΛΠ προβλέπεται η συνεργασία με μια σειρά λιμένων, τουλάχιστον σε πρώτη φάση, προκειμένου να διαμορφωθεί ένα ολοκληρωμένο προϊόν για την προσέλκυση πλοίων και επιβατών.

Οι προορισμοί με τους οποίους εξετάζεται συνεργασία είναι η Ρόδος, το Ηράκλειο, η Μύκονος, η Σαντορίνη, το Κατάκολο, η Κέρκυρα, ενώ προορισμοί με προοπτικές είναι η Χίος, η Πάτμος, η Νάξος, τα Χανιά. 
 
Τα λιμάνια 
Η ανάπτυξη της κρουαζιέρας, στους νησιωτικούς κυρίως προορισμούς, περνάει μέσα από την ανταλλαγή τεχνογνωσίας, που διαθέτει ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιά αλλά και από τις αναγκαίες επενδύσεις σε υποδομές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα δίνει η ετήσια έκθεση της Πανελλήνιας Ένωσης Πλοιάρχων Ε.Ν.

 Για το λιμάνι του Ηρακλείου οι πλοίαρχοι επισημαίνουν ότι στη δεύτερη προβλήτα δυτικά θα πρέπει να γίνει αντικατάσταση ελαστικών προσκρουστήρων και τοποθέτηση επιπλέον για πλαγιοδέτηση. Επίσης ζητούν να γίνει επισκευή ράμπας καθώς υπάρχουν στρεβλωμένες προεξέχουσες μεταλλικές ράγες, ενώ στη θέση 1 ανατολική βλέπουν αναγκαία την τοποθέτηση προσκρουστήρων

Για τη Μήλο ζητήματα είναι η έλλειψη φωτοσήμανσης προβλήτας, ο ανεπαρκής φωτισμός προβλήτα με αποτέλεσμα να μη διακρίνεται η θέση του σε σχέση με τα φώτα της πόλης, η κακή ποιότητα πυθμένα σε σχέση με τη διείσδυση της άγκυρας και συγκράτησης του πλοίου ασφαλώς. Επίσης η ύπαρξη σκαφών, τουριστικών πλοίων που εμποδίζουν την προσέγγιση κατά τη θερινή περίοδο.  Ζητούν παράλληλα την επέκταση του προβλήτα για την ταυτόχρονη εξυπηρέτηση τουλάχιστον τριών πλοίων και την τοποθέτηση προσκρουστήρων.

Στη Μύκονο στο νέο λιμάνι ζητούμενο είναι η τοποθέτηση - επισκευή προσκρουστήρων, η  ενίσχυση φωτισμού προβλητών, η ενίσχυση κόκκινου φανού μεταξύ θέσεων Νο 6 και Νο 7, ο χρωματισμός πυργίσκου κόκκινου φανού, η επισκευή όλων των θέσεων (σιδηροδοκών-επικάλυψη αυτών).

Στη Νάξο κρίνεται αναγκαία η εκβάθυνση την περιοχής μέχρι την είσοδο της μαρίνας, η τοποθέτηση - επισκευή προσκρουστήρων, η διαπλάτυνση - επιμήκυνση προβλήτας για την υποδοχή μεγαλύτερου πλοίου, η φωτοσήμανση υφάλου ΦΡΟΥΡΟΣ έξωθεν του λιμένος, η αύξηση της εμβέλειας του φανού αμαρίδες, η ανύψωση εστίας κόκκινου φανού κυματοθραύστη καθώς τις βραδινές ώρες είναι δυσδιάκριτος λόγω ταύτισής του με τα φώτα της πόλης η αύξηση της φωτοβολίας του.

Για το λιμάνι της Ρόδου οι Έλληνες πλοίαρχοι που ταξιδεύουν καθημερινά στα ελληνικά νησιά και γνωρίζουν σαν την παλάμη τους τις ιδιαιτερότητές τους, αναφέρουν ότι χρειάζεται η τοποθέτηση προσκρουτήρων. Συντήρηση προβλητών με άσφαλτο - τσιμέντο, απομάκρυνση παλαιών προσκρουστήρων από τον βυθό εντός του λιμένος. Τονίζουν επίσης ότι το λιμάνι είναι μη προστατευμένο από εξωτερικούς κυματισμούς και αποθαλασσίας με βόρειους, βορειοανατολικούς, ανατολικούς, νοτιοανατολικούς ανέμους με αποτέλεσμα την υψηλή υπερπήδηση.

Για τη Σαντορίνη, εξαιτίας της απουσίας λιμανιού που θα φιλοξενήσει κρουαζιερόπλοια, θεωρείται κρίσιμη η αποκατάσταση των ναυτόδετων.

Στη Χίο θεωρείται, μεταξύ άλλων,  απαραίτητη η αύξηση φωτοβολίας φανών (πράσινο-κόκκινο) εισόδου στο λιμάνι διότι δεν είναι ορατοί λόγω του φωτισμού της παραλιακής ζώνης (καταστήματα-οικίες). Επίσης η αύξηση λειτουργικών βαθών λιμένα στα 8,5 μέτρα και συντήρηση αυτών.