Τότε & τώρα, με αριθμούς

Του Δρος Παναγιώτη Ξυδώνα

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι αναφορικά με το ζήτημα του ελληνικού δημοσίου χρέους, αναπτύχθηκε η πλέον ανελέητη αντιμνημονιακή προπαγάνδα. Η κύρια και πιο στρεβλή ιδεοληψία που εγκαταστάθηκε, έχει να κάνει με το ότι οι Έλληνες υποβάλλονται σε θυσίες λόγω του μεγάλου και μη βιώσιμου χρέους και όχι εξαιτίας των τεράστιων υποκείμενων πρωτογενών ελλειμμάτων.

Κι όμως, τα δυσβάσταχτα δημοσιονομικά μέτρα των περασμένων ετών είχαν ως βασικό στόχο να καλυφθεί το τεράστιο πρωτογενές έλλειμμα, το οποίο το 2009 έφτασε το 14% του σημερινού ΑΕΠ, ήτοι τα 25 δισ. ευρώ. Το κενό αμβλύνθηκε με τις θυσίες του ελληνικού λαού, ενώ χάρη στην αναδιάρθρωση του 2012, η χώρα που το 2010 πλήρωσε για τόκους 14 δισ. ευρώ, το 2015 πληρώνει μόνο 5 δισ., ήτοι σχεδόν το ένα τρίτο.

Στο τέλος του 2014, οι τρεις βασικοί λόγοι που μας είχαν αναγκάσει να προσφύγουμε στον τριμερή μηχανισμό στήριξης και τη σύναψη των μνημονίων, είχαν πλέον αναστραφεί. Το δημοσιονομικό έλλειμμα των περασμένων ετών είχε γίνει πλεόνασμα, το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών είχε εξαλειφθεί και η χώρα, δημόσιο και επιχειρήσεις, επέστρεψαν στις αγορές.

Ένας έτερος παραλογικός ιδεασμός συνέχεται με το ότι οι χειρισμοί του 2012 στο δημόσιο χρέος ήταν δήθεν καταστροφικοί για τα ασφαλιστικά ταμεία, τα οποία υποτίθεται ότι απώλεσαν 25 δισ.

Η πραγματικότητα είναι ότι εξαιτίας του PSI και για λόγους καθαρά συμβατικούς λόγους, ένα κεφάλαιο ύψους 14 δισ. ευρώ μεταφέρθηκε από τα ταμεία στην κεντρική κυβέρνηση, προκειμένου να είναι ασφαλές το κούρεμα των ομολόγων των ταμείων της αλλοδαπής. Τα 14 δισ. ευρώ έχουν προφανώς περιέλθει στο δημόσιο, το οποίο είναι και ο χρηματοδότης των ταμείων.

Επισημαίνεται ότι, μόνο το 2012 το κράτος επιχορήγησε τα ταμεία με 17 δισ. ευρώ και συνολικά με 68 δισ. ευρώ την τριετία 2012-2015. Επιπλέον, εξαιτίας του PSI, το 2012 τα ταμεία έλαβαν 4,5 δισ. ευρώ, ήτοι ποσό ισοδύναμο με αποδόσεις 6 χρόνων (700 εκατ. ευρώ κατ’ έτος προσεγγιστικά) του χαρτοφυλακίου των 14 δισ. Έτσι, για παράδειγμα το ΙΚΑ, με τα κεφάλαια που έλαβε αγόρασε ομόλογα του ελληνικού δημοσίου σε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές, αποκαθιστώντας με τον τρόπο αυτό το χαρτοφυλάκιό του σε πολύ μεγάλο ποσοστό. Από την άλλη πλευρά, πλήθος ταμείων αρνήθηκαν να πράξουν ομοίως, ζημιώνοντας σημαντικά τους ασφαλισμένους τους.

Η στρατηγική επέμβασης του 2012 στο ελληνικό δημόσιο χρέος ισοδυναμούμε με συνολική μείωση κατά 180 δισ. ευρώ, ήτοι 100% του σημερινού ΑΕΠ, σε καθαρές παρούσες αξίες. Ειδικότερα, συνεπάγετο ονομαστικό κούρεμα ύψους 125 δισ. ευρώ, επιπλέον αναδιάρθρωση με μείωση επιτοκίων, μεγάλη περίοδο χάριτος, καθώς και μεγάλη επέκταση της περιόδου αποπληρωμής.

Η πρόσφατη ετήσια έκθεση του ESM για το 2014 σημειώνει ότι μόνον εξαιτίας των βελτιώσεων στους όρους του δανείου που έλαβε η χώρα από τον EFSF τον Φεβρουάριο του 2012, κερδίσαμε μείωση χρέους ίση με το 50% του ΑΕΠ 2013, ήτοι 100 δισ. σε παρούσες αξίες.

Σε κάθε περίπτωση, η παρέμβαση στο ελληνικό χρέος που έγινε το 2012 ήταν η μεγαλύτερη στη παγκόσμια ιστορία. Συνοδεύθηκε δε από δέσμευση των Ευρωπαίων εταίρων μας ότι θα επέρχετο και μια επιπλέον μελλοντική παρέμβαση, άμα τη επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων, προκειμένου να διασφαλίζεται η μακροχρόνια βιωσιμότητα του χρέους.

Δυστυχώς, εξαιτίας του απίστευτα μεγάλου εδάφους που χάθηκε κατά το 2015, η χώρα επέστρεψε στη δεινή θέση των πρωτογενών ελλειμμάτων, της εκ νέου ανάγκης ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και τελικά  της άνευ προηγουμένου επιβράδυνσης της οικονομίας.

Τώρα, έξι μήνες μετά από αναποτελεσματικές διαπραγματεύσεις, η ζημία για την ελληνική οικονομία σε όρους ΑΕΠ ανέρχεται σε 11 δισ. ευρώ, κυρίως εξαιτίας της επιβολής της τραπεζικής αργίας και των κεφαλαιακών ελέγχων.

Στα τέλη του 2014 η ΕΕ προέβλεπε για τη φετινή χρονιά ανάπτυξη 2,5%, ενώ στο τέλος του περασμένου Ιούνη, πριν την ανακοίνωση του δημοψηφίσματος, η πρόβλεψη αναθεωρήθηκε 0,5%. Πλέον, η εκτίμηση είναι ότι η Ελλάδα θα βιώσει και πάλι ύφεση της τάξεως του 4%.

Ακόμα, ενώ το 2014 ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ ανήρχετο στο 177,4%, οι συγκλίνουσες προβλέψεις των διεθνών οίκων για το 2015 και το 2016 είναι 192% και 212% αντίστοιχα. Επίσης, πριν από ένα χρόνο, το ΔΝΤ προέβλεπε ότι το ελληνικό δημόσιο χρέος για το 2017 θα προσέγγιζε το 152% του ΑΕΠ.

Πριν από το δημοψήφισμα, η εκτίμηση αναθεωρήθηκε στο 169,7% του ΑΕΠ, ενώ πλέον διαμορφώνεται στο 200%. Στη βάση αυτή, η χειροτέρευση της ελληνικής οικονομίας προκάλεσε αύξηση 50 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ την εκτίμηση για το χρέος, ήτοι 90 δισ. ευρώ.

Εξάλλου, η προηγούμενη κυβέρνηση είχε συμφωνήσει για μία πιστωτική γραμμή στήριξης της τάξης των 15 δισ. ευρώ, αναφορικά στο 2015. Ωστόσο, στις αρχές του περασμένου Ιούλη το ΔΝΤ εκτιμούσε ότι η Ελλάδα χρειάζεται ένα νέο δάνειο 60 δισ. ευρώ, μέχρι το τέλος του 2018.

Τώρα, το ύψος του νέου δανείου έχει αυξηθεί στα 85 δισ. ευρώ, ήτοι 25 δισ. ευρώ περισσότερα, για το ίδιο σχεδόν χρονικό διάστημα. Περαιτέρω, κατά το χρονικό διάστημα της διαπραγμάτευσης, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα απώλεσε 45 δισ. ευρώ, καθώς ενώ τον Νοέμβριο του 2014 το ύψος των καταθέσεων ήταν 165 δισ. ευρώ, τώρα προσεγγίζει τα 120 δισ. ευρώ.

Επίσης, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015, τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού υστέρησαν πάνω από 1,5 δισ. ευρώ, με την τρύπα στα φορολογικά έσοδα να υπερβαίνει τα 2 δισ. ευρώ.

Η υποκείμενη ανάγκη ρευστότητας είχε ως απότελεσμα μια άνευ προηγουμένου εσωτερική στάση πληρωμών από την πλευρά του δημοσίου. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015 οι κρατικές δαπάνες ήταν κατά 4 δισ. ευρώ χαμηλότερες του προβλεπομένου, ενώ τον μήνα Ιούνιο, η κυβέρνηση κατέβαλε μόνον μισθούς και συντάξεις. Για την εξυπηρέτηση της αυτής τακτικής, η κυβέρνηση δανείστηκε από κρατικούς φορείς πάνω από 10 δισ. ευρώ.

Επιπλέον, κατά το πρώτο πεντάμηνο του 2015, τα ληξιπρόθεσμα χρέη έφθασαν στα 5 δισ. ευρώ, με την τωρινή εκτίμηση να προσεγγίζει τα 7 δισ. ευρώ.

Σημειώνεται δε ότι τον περασμένο Φεβρουάριο, η κυβέρνηση είχε ήδη επιστρέψει στον EFSF τα 10,9 δισ. ευρώ του ΤΧΣ, τα οποία και προορίζοντο για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών.

O Παναγιώτης Ξυδώνας είναι Διδάκτωρ του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου.