Τα ξημερώματα της 26ης Απριλίου 1986, τεχνικοί του πυρηνικού σταθμού «Βλαντίμιρ Ιλιτς Λένιν», στο Τσέρνομπιλ της Ουκρανίας, αποπειράθηκαν να κάνουν ένα πείραμα για να ελέγξουν τα συστήματα ασφαλείας. Στο πλαίσιο αυτού του πειράματος έκλεισαν τα αυτόματα συστήματα ρύθμισης της ισχύος της τέταρτης μονάδας του σταθμού, καθώς και τα συστήματα ασφαλείας, αφήνοντας ωστόσο τον αντιδραστήρα να λειτουργεί με το 7% της ισχύος του.
Στη 1.20 το πρωί η αλυσιδωτή αντίδραση στον αντιδραστήρα της τέταρτης μονάδας προκάλεσε διαδοχικές εκρήξεις, οι οποίες τίναξαν στον αέρα το κάλυμμα του αντιδραστήρα. Τεράστιες ποσότητες ραδιενεργού υλικού εκλύθηκαν στην ατμόσφαιρα. Η σοβιετική κυβέρνηση αποπειράθηκε να συγκαλύψει το δυστύχημα, αλλά στις 28 Απριλίου σουηδικοί σταθμοί παρατήρησης άρχισαν να καταγράφουν υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας και απαίτησαν μια εξήγηση. Η σοβιετική κυβέρνηση τότε παραδέχθηκε ότι υπήρξε ένα «μικρό ατύχημα».
Πέντε ημέρες μετά την καταστροφή, οι ανώτατοι αξιωματούχοι στο Κίεβο, διαβεβαίωναν τους κατοίκους ότι δεν βρίσκονταν σε κίνδυνο και τα παιδιά κατέκλυσαν τους δρόμους της πόλης προκειμένου να λάβουν μέρος στην ετήσια παρέλαση της Πρωτομαγιάς.
Εναν μήνα μετά, το Τσέρνομπιλ απελευθέρωνε καθημερινά ραδιενέργεια. Χρειάστηκαν 7.000 τόνοι μετάλλου και 400.000 κυβικά μέτρα σιδηροπαγούς σκυροδέματος προκειμένου να θαφτούν οι εκατοντάδες τόνοι πυρηνικών καυσίμων και ραδιενεργών συντριμμιών μέσα σε μια σαρκοφάγο.
H ραδιενέργεια που εκλύθηκε στο Τσερνομπίλ είναι τουλάχιστον 200 φορές μεγαλύτερη από την ραδιενέργεια που εκλύθηκε στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι αθροιστικά. Γιατροί και άλλοι επιστήμονες ξεκίνησαν αλλόφρονες να διαγράφουν κύκλους στον χάρτη της Ευρώπης με το Τσέρνομπιλ στο κέντρο.
Στη Ρωσία, την Ουκρανία και τη Λευκορωσία, τουλάχιστον 400.000 άνθρωποι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, όμως έξι εκατομμύρια ζουν ακόμα στις μολυσμένες ζώνες. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περίπου 8,4 εκατομμύρια άνθρωποι στις τρεις αυτές χώρες έχουν εκτεθεί στη ραδιενέργεια και έχει μολυνθεί έκταση 150.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ίση με τη μισή έκταση της Ιταλίας.
Το κόστος του μεγαλύτερου πυρηνικού ατυχήματος στην Ιστορία ξεπέρασε τα 358 δισ. δολάρια, ενώ περίπου 33.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους μέχρι τώρα εξαιτίας των συνεπειών του.
Η καταστροφή του Τσερνομπίλ έχει επιφέρει μία μαζική αύξηση των καρκίνων, κυρίως του θυρεοειδούς, στις τρεις χώρες που επλήγησαν περισσότερο. Μεταξύ των 650.000 εργατών που μετείχαν στις εργασίες καθαρισμού γύρω από τον κεντρικό σταθμό του Τσέρνομπιλ, ο καρκίνος του θυρεοειδούς είναι τέσσερις με πέντε φορές πιο αυξημένος από τα φυσιολογικά επίπεδα. Η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Καρκίνου του Θυρεοειδούς εκτιμά ότι χιλιάδες παιδιά που έχουν εκτεθεί στη ραδιενέργεια θα εμφανίσουν καρκίνο του θυρεοειδούς στα επόμενα 30 χρόνια.
Χρόνια μετά, και τα παιδιά του Τσέρνομπιλ ζουν με το φόβο: της αρρώστιας. Με το φόβο ότι τα παιδιά τους δεν θα γεννηθούν ούτε υγιή ούτε αρτιμελή. Σαν ρώσικη ρουλέτα.
Η πλήρης καταμέτρηση των θυμάτων του Τσερνόμπιλ δεν μπορεί ποτέ να γίνει, επειδή η ραδιενέργεια διεισδύει αθόρυβα στο ανθρώπινο σώμα και θέλει τον χρόνο της προτού σκοτώσει τα θύματά της.
«H φωνή της Λιουντμίλα»
Το Σεπτέμβριο του 2003 στο 3ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκυμαντέρ - Ecocinema, στη Ρόδο, προβλήθηκε και η δουλειά του σουηδού σκηνοθέτη Γκούναρ Μπέργκνταλ «H φωνή της Λιουντμίλα».
Η Λιουντμίλα το 1986 ήταν 23 ετών, είχε μόλις αποφοιτήσει, μόλις παντρευτεί και περίμενε το πρώτο της παιδί. Κάποιο ανοιξιάτικο βράδυ ο σύζυγός της, ο οποίος ήταν ένας από τους πυροσβέστες στο Πρίπζατ, που είχε χτιστεί κοντά στο τεράστιο πυρηνικό σταθμό του Τσερνόμπιλ, βγήκε από το σπίτι και είπε στη γυναίκα του πως θα την ξυπνούσε όταν επέστρεφε. Δεν επέστρεψε όμως ποτέ. Τον είχαν μεταφέρει σε ένα στρατιωτικό νοσοκομείο της Μόσχας, επειδή είχε εκτεθεί θανάσιμα στη ραδιενέργεια. Υστερα από δύο εβδομάδες πέθανε. H Λιουντμίλα αποφάσισε να τον επισκεφθεί στο νοσοκομείο παρ' ότι γνώριζε πως ήταν πολύ επικίνδυνο, καθώς και απαγορευμένο. Τελικώς εκείνη έχασε και τον σύζυγό της και το παιδί τους. Σήμερα ζει με τις αναμνήσεις της στο Κίεβο.
* Ζωγραφιά παιδιού - θύματος της έκρηξης του Τσέρνομπιλ