Το ερώτημα είναι θεσμικά πρόωρο, ωστόσο, η περιφορά του κλιμακώνεται με σαφή αντίκτυπο στην πορεία της οικονομίας. Ποιοι παράγοντες θα κρίνουν την έκβαση των εξελίξεων. Τι θα σημαίνουν τυχόν πρόωρες εκλογές για την Ελλάδα αλλά και την Ευρωζώνη. Ποιες είναι εν τέλει οι επιπτώσεις των κομματικών υπολογισμών στην ποιότητα των θεσμών.
Το ερώτημα είναι θεσμικά πρόωρο, ωστόσο, η περιφορά του κλιμακώνεται με σαφή αντίκτυπο στην πορεία της οικονομίας. Ποιοι παράγοντες θα κρίνουν την έκβαση των εξελίξεων. Τι θα σημαίνουν τυχόν πρόωρες εκλογές για την Ελλάδα αλλά και την Ευρωζώνη. Ποιες είναι εν τέλει οι επιπτώσεις των κομματικών υπολογισμών στην ποιότητα των θεσμών.
Τα στραβοπάτημα με τον ΕΝΦΙΑ, η γεύση του ανασχηματισμού, η αίσθηση αποφυγής του κινδύνου για τη συμμετοχή της χώρας στο ευρώ και ασφαλώς η κόπωση της κοινής γνώμης από τα περιοριστικά μέτρα, για διαφορετικούς λόγους το καθ’ ένα, πιθανότατα κρύβονται πίσω από το άνοιγμα της ψαλίδας υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ στις δημοσκοπήσεις και εκ του αποτελέσματος ενισχύουν το κλίμα «εκλογολογίας» στην τελική ευθεία για την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας.
Έως τις χθεσινές ανακοινώσεις, κάποιες εκτιμήσεις -ένθερμα τις υιοθέτησε η αξιωματική αντιπολίτευση, η οποία ζητεί προσφυγή στις κάλπες- ήθελαν την κυβέρνηση να θέτει από μόνη της ζήτημα πρόωρων εκλογών, αφενός αν εντεινόταν περαιτέρω το κλίμα των τελευταίων ημερών, αφετέρου αν η ίδια έκρινε ότι οδεύει ούτως ή άλλως προς πολιτικό αδιέξοδο.
Πλέον, πάντοντε με την επιφύλαξη που οφείλει να τηρεί κανείς σε μία ψηφοφορία, η κυβέρνηση αναμένεται να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης και να πορευτεί μέχρι τέλους έως τη ψηφοφορία για την εκλογή του νέου ΠτΔ -την οποία ο ΣΥΡΙΖΑ έχει διαμηνύσει ότι με κάθε μέσο θα τορπιλίσει- προσδοκώντας παράλληλα σε θετικές εξελίξεις στον τομέα της οικονομίας.
Τον Φεβρουάριο, οπότε και θα κινηθεί η διαδικασία για την εκλογή του ΠτΔ, η σύνθεση της Βουλής θα έρθει αντιμέτωπη με μία απόφαση κομβική για τις εξελίξεις, τα κίνητρα της οποίας θα μπορούσαν να αναλυθούν στα εξής επίπεδα:
α) Ψήφος με κριτήριο το πρόσωπο του υποψήφιου ΠτΔ όπως επιβάλλει ο θεσμός;
β) Ψήφος με κριτήριο τη στήριξη της κυβέρνησης που υλοποιεί το ευρωπαϊκό πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής;
γ) Ψήφος με κριτήριο την προώθηση προς εφαρμογή της οικονομικής θεώρησης της αξιωματικής αντιπολίτευσης;
| Κοινοβουλευτική ομάδα | Έδρες |
|---|---|
| Ν.Δ. | 126 |
| ΣΥΡΙΖΑ | 71 |
| ΠΑ.ΣΟ.Κ. | 28 |
| ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ | 13 |
| ΛΑΪΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ - ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ | 16 |
| ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ | 10 |
| Κ.Κ.Ε. | 12 |
| ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ | 15 |
| ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ | 9 |
*Σύνθεση ΙΕ περιόδου
Δεδομένων της αυξημένης πλειοψηφίας η οποία απαιτείται για την εκλογή ΠτΔ και των συσχετισμών όπως διαμορφώνονται στο Κοινοβούλιο, το αποτέλεσμα μιας αντίστοιχης ψηφοφορίας θα κριθεί στην πράξη από μία κρίσιμη μάζα σχεδόν 35 βουλευτών που αντιστοιχούν κατά σειρά δυναμικότητας στους Ανεξάρτητους Δημοκρατικούς Βουλευτές, στη ΔΗΜΑΡ και στους Ανεξάρτητους (ασφαλώς, είναι πάντοτε ανοιχτό το ενδεχόμενο διαρροών από τις υπόλοιπες κοινοβουλευτικές ομάδες, προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση). Η σταδιακή μετακίνηση της ΔΗΜΑΡ από το μπλοκ των πολιτικών δυνάμεων που θεωρούν αναγκαίο κακό (διότι ως τέτοιο την προσεγγίζουν) την εφαρμογή του προγράμματος της τρόικας, στο λεγόμενο αντιμνημονιακό μπλοκ, εφόσον επιβεβαιωθεί στην πράξη, περιορίζει δραστικά τις πιθανότητες συγκέντρωσης των 180 ψήφων για την εκλογή ΠτΔ.
Ως βασική παράμετρος για τη διαμόρφωση του αποτελέσματος προβάλλει η ερμηνεία του εκάστοτε βουλευτή για την επόμενη μέρα της προσωπικής του σταδιοδρομίας στη Βουλή. Εκείνοι που εκτιμούν ότι βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση σε σχέση με το κυρίαρχο λαϊκό αίσθημα θα προσεγγίσουν τη διαδικασία ως μία «ηρωική» μετάβαση σε μία νέα Βουλή με άλλους συσχετισμούς. Εκείνοι που τρέφουν αμφιβολίες για την επανεκλογή τους θα δουν τη ψηφοφορία ως μοναδικό μέσο παράτασης της θητείας τους. Σημειωτέον, θεωρητικά, σε αντίστοιχο προβληματισμό αναμένεται να εισέλθουν -θα πράξουν ανάλογα και με την περαιτέρω εξέλιξη των δημοσκοπήσεων- όχι απλώς μεμονωμένοι βουλευτές αλλά και κοινοβουλευτικές ομάδες κομμάτων που «μπαίνουν δεν μπαίνουν» στη Βουλή, όπως η ΔΗΜΑΡ αλλά και οι ΑΝΕΛ.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει στο μεταξύ η στάση που θα τηρήσουν οι «ρευστοί» βουλευτές στη διαδικασία της ψήφου εμπιστοσύνης, αν και δεν θα είναι απαραίτητα ενδεικτική των επιλογών στις οποίες θα προβούν τον Φεβρουάριο, καθώς μπορούν να υποστηρίξουν ότι το διακύβευμα είναι διαφορετικό στις δύο περιπτώσεις.
Σε κάθε περίπτωση, όσοι δεν συναινέσουν στο πρόσωπο που θα προταθεί, πόσο μάλλον όσοι έχουν αποφασίσει να μην επηρεαστούν καν από την επιλογή του υποψηφίου, εκ του αποτελέσματος θα ταυτιστούν με την πτώση αυτής της κυβέρνησης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Μία παράμετρος την οποία άλλωστε γνωρίζει καλά το Μέγαρο Μαξίμου και που μεταξύ άλλων λειτουργεί ως επιχείρημα για την επιλογή της απρόσκοπτης διεξαγωγής της ψηφοφορίας για τον ΠτΔ στη λογική: «ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα».
Έτερη καθοριστική παράμετρο για την έκβαση των εξελίξεων αποτελεί η στάση των εταίρων και δανειστών της χώρας το αμέσως επόμενο διάστημα. Από τη μία πλευρά, θα περίμενε κανείς σε αυτήν τη φάση να διευκολύνουν αυτήν την κυβέρνηση η οποία προφανώς αποτελεί πιο θετικά διακείμενο συνομιλητή σε σχέση με τον σημερινό ΣΥΡΙΖΑ, υποστηρίζοντας καταρχήν την εφαρμογή του προγράμματος στην Ελλάδα. Από την άλλη πλευρά, δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται η αποφασιστικότητα της Ευρωζώνης και του ΔΝΤ αναφορικά με το συγκεκριμένο μείγμα πολιτικής για την ευρωπαϊκή έξοδο από την κρίση, γεγονός το οποίο ενδέχεται να τους απελευθερώνει από το «άγχος» της στενής ενασχόλησης με τα εσωτερικά πολιτικά θέματα της Ελλάδας. Ποιος δεν έχει άλλωστε ακουστά το σενάριο της «αριστερής παρένθεσης» το οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει παραδειγματικά και για την υπόλοιπη Ευρώπη;
Δύο μόνο στοιχεία είναι απολύτως δεδομένα: Πρώτον, για ακόμη μία φορά, η εκμετάλλευση του θεσμού του ΠτΔ για την επίτευξη πολιτικών στόχων. Σημειωτέον, η φιλοσοφία του Συντάγματος επιτάσσει την αυξημένη πλειοψηφία προκειμένου να αποτρέπει την ταύτιση της εκτελεστικής εξουσίας με το πρόσωπο του ΠτΔ. Δεύτερον, ο αντίκτυπος της «εκλογολογίας» στην οικονομία, η οποία αν μην τι άλλο απαιτεί σταθερό έδαφος με εύλογο χρονικό ορίζοντα. Σημειωτέον, υπό το φως της πολιτικής αστάθειας, ήδη σφυροκοπήθηκαν τα ελληνικά ομολόγα.
Δύο έμπειροι αναλυτές καταθέτουν στο naftemporiki.gr τη δική τους οπτική στις πολιτικές εξελίξεις. Ο Νίκος Μαραντζίδης δίνει περισσότερες πιθανότητες η χώρα να οδηγηθεί σε πρόωρες εκλογές, αν και διατηρεί τις δέουσες επιφυλάξεις. Ο ίδιος στέκεται στο πολιτικό παιχνίδι με τους θεσμούς και δηλώνει αδύναμος να εξάγει ασφαλή συμπεράσματα γύρω από την κρίσιμη παράμετρο της στάσης των εταίρων και δανειστών. Η Joan Hoey υπογραμμίζει την αρχική πρόβλεψη του The Economist Intelligence Unit για πρόωρη διάλυση του κυβερνητικού συνασπισμού στην Ελλάδα, αλλά εκτιμά ότι υπάρχει χρόνος για τη μεσολάβηση καλών νέων από την οικονομία, ικανών να ανατρέψουν τα δεδομένα. Η ίδια περιγράφει πώς αντιλαμβάνεται τα σενάρια και τις πρακτικές επιπτώσεις τους.
Νίκος Μαραντζίδης
αναπλ. Καθηγητής
Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Θεσσαλονίκη
- Πιθανότατα οδηγούμαστε σε εθνικές εκλογές κατά την εκλογή ΠτΔ, αν δεν μπορέσει η κοινοβουλευτική πλειοψηφία να συγκεντρώσει τις 180 ψήφους που απαιτούνται. Ας είμαστε υπομονετικοί, αλλά αυτήν τη στιγμή προβάλλει προβληματικό το σενάριο να συγκεντρωθούν τα κουκιά για την εκλογή ΠτΔ.
- Η πρωτοβουλία για τη ψήφο εμπιστοσύνης συνδέεται προφανώς με το γεγονός ότι υπάρχει μία υποβόσκουσα ή και ανοιχτή αμφισβήτηση σε βάρος της κυβέρνησης. Η κίνηση αυτή είναι εύλογη, καθώς συσπειρώνει τις κοινοβουλευτικές ομάδες των κυβερνώντων κομμάτων και πετάει το γάντι στους διαφωνούντες.
- Η φθίνουσα εικόνα της κυβέρνησης το τελευταίο διάστημα έχει αντίκτυπο στη ψυχολογία -όχι μόνο των ψηφοφόρων και των πολιτών αλλά- των ίδιων των βουλευτών της κυβέρνησης του συνασπισμού, οι οποίοι βλέπουν ότι αυτή η κυβέρνηση δυσκολεύεται να σταθεί. Βεβαίως, πολλούς από εκείνους, η δυσκολία επανεκλογής τούς κάνει να βλέπουν την εκλογή ΠτΔ ως μία ανάσα χρόνου, μία παράταση.
- Η κοινή γνώμη εμφανίζεται για πρώτη φορά διχασμένη ως προς την επιθυμία για τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών. Έως τώρα μία σαφής πλειοψηφία τασσόταν κατά τη συγκεκριμένης εκδοχής, ανεξαρτήτως της κομματικής επιλογής της. Σε αυτό συντελεί και το γεγονός ότι το 2009 έσπασε το ταμπού των εκλογών με αφορμή τον ΠτΔ, λόγω της στάσης της -τότε- αξιωματικής αντιπολίτευσης.
- Από τη μία πλευρά, οι επιλογές των εταίρων της χώρας έχουν έναν ρεαλισμό και εν προκειμένω σίγουρα λαμβάνουν υπόψη τη διαμόρφωση των πολιτικών εξελίξεων στην Ελλάδα. Από την άλλη πλευρά, οι ίδιοι έχουν δείξει ότι είναι απολύτως σαφείς ως προς τους στόχους και τις υποχρεώσεις του προγράμματος. Είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς με σιγουριά για τη στάση που θα τηρήσουν το αμέσως επόμενο διάστημα.
- Είναι βέβαιο ότι οι εταίροι επικοινωνούν καλύτερα με την υπάρχουσα κυβέρνηση. Ωστόσο, ας θυμηθούμε την περίοδο κατά την οποία αξιωματική αντιπολίτευση ήταν η ΝΔ και τασσόταν επίσης κατά του Μνημονίου. Όταν ανήλθε στη διακυβέρνηση βρέθηκε μία κοινή φόρμα επικοινωνίας μεταξύ των δύο πλευρών. Αναμφίβολα, αυτήν τη στιγμή ο ΣΥΡΙΖΑ δείχνει να βρίσκεται σε πολύ μακρινή απόσταση από τις ηγεσίες της Ευρώπης. Τι ακριβώς θα γίνει σε μία αντίστοιχη περίπτωση; Θα πρέπει να το δούμε.
- Η θεωρία των «καλών νέων» τα οποία θα βοηθούσαν σε αυτήν τη φάση την κυβέρνηση είναι λίγο σχετική. Συχνά οι κυβερνητικοί κύκλοι προσδιορίζονται από ένα ευρύτερο κλίμα κι έτσι τα «καλά νέα» μπορεί να εκλαμβάνονται ως κακά ή απλώς ουδέτερα. Το ερώτημα είναι αν η κυβέρνηση μπορεί να βρει -όχι καλά νέα αλλά- τα εργαλεία εκείνα που θα αλλάξουν τη διάθεση της κοινής γνώμης. Δύσκολη η απάντηση. Σίγουρα, πάντως, αν η κυβέρνηση καταφέρει να εκλέξει ΠτΔ, θα πρόκειται για μία πολύ μεγάλη επιτυχία για εκείνη, η οποία θα λειτουργήσει ως η αρχή μιας πορείας αντιστροφής του κλίματος.
- Για άλλη μία φορά ο θεσμός γίνεται κουρελόχαρτο. Η φιλοσοφία του Συντάγματος γύρω από την εκλογή του ΠτΔ προβλέπει την προσφυγή σε εθνικές εκλογές μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και επειδή δεν μπορεί να διαμορφωθεί μία συναίνεση στο πρόσωπο. Ξεχνάμε επίσης ότι όποιος παίρνει αυτόν τον ολισθηρό δρόμο στη συνέχεια το πληρώνει. Άραγε ποιος μπορεί σήμερα από το ΠΑΣΟΚ να επικαλεστεί τη θεσμική βαρύτητα της διαδικασίας; Η πρώτη απάντηση θα είναι «μα κι εσείς το κάνατε».
- Μία από τις παθογένειες της ελληνικής πολιτικής είναι ότι προβαίνει σε πολλούς τακτικισμούς. Υπάρχουν πραγματικά μαέστροι της τακτικής, αλλά στο τέλος χάνεται το τελικό διακύβευμα. Οι Αγγλοσάξωνες διαχωρίζουν τα politics από το policy. Στην Ελλάδα είμαστε πλήρεις από politics, αλλά υστερούμε σε policy.
Joan Hoey
Αναλύτρια - Συντάκτρια, Ελλάδα
The Economist Intelligence Unit
Λονδίνο
- Διατηρούμε την αρχική μας πρόβλεψη ότι ο δικομματικός κυβερνητικός συνασπισμός στην Ελλάδα θα διαλυθεί πρόωρα και η χώρα θα οδηγηθεί σε νέες εκλογές, με πιθανότερο σταθμό την εκλογή του ΠτΔ. Ωστόσο, η πιθανότητα να αποφευχθεί αυτό το ενδεχόμενο αυξάνεται στον βαθμό που τους επόμενους μήνες θα υπάρχουν θετικές ειδήσεις γύρω από την οικονομική ανάπτυξη, την απασχόληση και την αναδιάρθρωση του χρέους.
- Σημαντικό παράγοντα αποτελεί το γεγονός ότι δεν καταγράφεται οχλοβοή υπέρ των πρόωρων εκλογών από έναν λαό ο οποίος έχει κουραστεί με την πολιτική και τους πολιτικούς. Μέσα από τις δημοσκοπήσεις προκύπτει ότι είναι μικρή η διαφορά ανάμεσα σε εκείνους που επιθυμούν και σε εκείνους που δεν επιθυμούν πρόωρες εκλογές.
- Μετά την παρατεταμένη οικονομική ύφεση και εν μέσω έντονης κοινωνικής δυσαρέσκειας, αν διεξάγονταν σήμερα εκλογές, ο αριστερός ΣΥΡΙΖΑ θα κέρδιζε την κεντροδεξιά ΝΔ σε γενικές γραμμές με ένα εύρος από 2,5 έως 8 μονάδες. Ωστόσο, αυτό το προβάδισμα μπορεί να υποχωρήσει σε έναν βαθμό, αν η κυβέρνηση τηρήσει τις υποσχέσεις για περικοπές φόρων και ελάφρυνση του χρέους.
- Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι τα επίπεδα υποστήριξης του ΣΥΡΙΖΑ, όπως προκύπτει από τις δημοσκοπήσεις, έχουν μειωθεί σε σύγκριση με τις επιδόσεις στις γενικές εκλογές 2012 και στις ευρωεκλογές 2014. Αυτό σημαίνει ότι αποτυγχάνει να πείσει αρκετούς ψηφοφόρους πως αποτελεί ένα αξιόπιστο εναλλακτικό κόμμα διακυβέρνησης. Η ομιλία του ηγέτη του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα στη Θεσσαλονίκη είναι αδύνατο να έχει πείσει τους σκεπτικιστές -βρίσκονται ακόμη και ανάμεσα σε εκείνους οι οποίοι αντιτίθενται στον κυβερνητικό συνασπισμό- για την ικανότητα του κόμματος να κυβερνήσει και να διαχειριστεί την οικονομία.
- Αν γίνονταν σήμερα εκλογές και ο ΣΥΡΙΖΑ ερχόταν πρώτο κόμμα, θα δυσκολευόταν να σχηματίσει κυβέρνηση λόγω της σαφούς έλλειψης κυβερνητικών εταίρων. Αν όμως η ΝΔ κατάφερνε να προπορευτεί του ΣΥΡΙΖΑ έστω και οριακά, μία άλλη κυβέρνηση με κορμό τη ΝΔ θα ήταν το πιο πιθανό σενάριο.
- Στην περίπτωση που θα σχημάτιζε νέα κυβέρνηση η ΝΔ, θα σημειώνονταν μικρές αλλαγές σε όρους οικονομικής πολιτικής, αν και αναμένουμε κοσμογονικές αλλαγές στην «ιδιοκτησία» και τον συντονισμό του μεταρρυθμιστικού προγράμματος.
- Στην περίπτωση που θα σχημάτιζε κυβέρνηση ο ΣΥΡΙΖΑ, που δεν αποτελεί το βασικό μας σενάριο, θα ήταν εκτεταμένες οι συνέπειες στην περαιτέρω εφαρμογή του ελληνικού προγράμματος, εν μέσω τρομακτικής αβεβαιότητας η οποία πιθανότατα θα κατέληγε σε μία άμεση δυσμενή αντίδραση της αγοράς, που θα εκφραζόταν σε μία άνοδο των αποδόσεων του δημόσιου χρέους της Ελλάδας και σε πιθανές αρνητικές επιπτώσεις για το ευρώ. Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος μία κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ να εγκαταλείψει την Ευρωζώνη, αν και δεν είναι το βασικό μας σενάριο.