Η κορωνίδα της είδησης ενός ανασχηματισμού. Ο βασιλιάς των δημοσιογραφικών κλισέ. Επί σειρά δεκαετιών η αναφορά στον «τσάρο» δίνει χρώμα στον δημόσιο λόγο κοσμώντας τον τιμονιέρη του πιο νευραλγικού τομέα μιας χώρας.
Η κορωνίδα της είδησης ενός ανασχηματισμού. Ο βασιλιάς των δημοσιογραφικών κλισέ. Επί σειρά δεκαετιών η αναφορά στον «τσάρο» δίνει χρώμα στον δημόσιο λόγο κοσμώντας τον τιμονιέρη του πιο νευραλγικού τομέα μιας χώρας.
Η χρήση του όρου κατά τη διοίκηση σε χώρες πέραν της Ρωσίας του Ιβάν του Τρομερού συναντάται πιθανότατα για πρώτη φορά στις ΗΠΑ το 1926 οπότε και το εμπορικό επιμελητήριο της Νέας Υόρκης όρισε έναν «τσάρο», σύμφωνα με τη σχετική αναφορά των New York Times, προκειμένου να εξυγιάνει τη βιομηχανία γάλακτος.
Έπειτα, στις δεκαετίες του 1930 και ιδίως του 1940 επί θητείας Ρούσβελτ, τα αμερικανικά ΜΜΕ διέδιδαν τον χαρακτηρισμό «τσάρος» για αξιωματούχους οι οποίοι τοποθετούνταν σε καίριους τομείς επιφορτισμένοι με υπερεξουσίες για την εκτέλεση δύσκολων πολιτικών και διοικητικών αποστολών.
Η παντοδυναμία με την οποία εξουσιοδοτούνταν οι συγκεκριμένοι αξιωματούχοι προκαλούσε διαχρονικά ποικίλες αντιδράσεις και διαμαρτυρίες περί «εξωθεσμικών» συμπεριφορών και διαδικασιών λήψης αποφάσεων.
Στην Ελλάδα η χρήση του όρου κρατά τη σκούφια της από τη θητεία του Γεράσιμου Αρσένη την περίοδο 1982-85, κατά ένα μέρος της οποίας ο ίδιος ήταν επικεφαλής και των δύο τότε υπουργείων Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.
«Οι image makers της πρώτης κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου επένδυαν στο πρόσωπο του Γεράσιμου. Θεωρούσαν ότι ήταν μία πολιτική προσωπικότητα που ‘έγραφε’. Ήταν ο πρώτος υπουργός που όλο το τότε επικοινωνιακό σύστημα ονόμασε ‘τσάρος’, χαρακτηρισμός που επιδίωκε να υποδηλώσει την αίσθηση παντοδυναμίας και πειθούς γύρω από το πρόσωπο ενός υπουργού που προσδοκούσε να τα αλλάξει όλα», αναφέρει χαρακτηριστικά ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ, μεταφέροντας το κλίμα της εποχής.
Πολιτικοί αναλυτές που έζησαν από κοντά εκείνη την περίοδο στέκονται στο «αργό και σταθερό ύφος αυθεντίας» με το οποίο εκφραζόταν ο πρώτος «τσάρος» της ελληνικής οικονομίας, στοιχείο που ταίριαζε στο αντίστοιχο προσωνύμιο. Όπως λένε, αρχικά ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε δώσει λευκή επιταγή στον τότε υπουργό ως προς τη διαχείριση των οικονομικών θεμάτων, γεγονός που τον εμπότιζε με την αντίστοιχη αυτοπεποίθηση.
«Στα καθ' ημάς, δυστυχώς, ο τίτλος του 'τσάρου' από τη δεκαετία του 1990 και μετά έως τη χρεοκοπία του 2009-2010 παρήγαγε όχι 'τσάρους' αλλά 'λόρδους'. Στο Λονδίνο γίνονταν και γίνονται λόρδοι στο τέλος, εδώ συνέβη το παράξενο: να έρχεται κανείς εξ αρχής ως, ή γίνεται καθ' οδόν, 'λόρδος' (με τα γνωστά αποτελέσματα). Ακόμη μένει να απαντηθεί αν από τους 'τσάρους' και τους 'λόρδους' έλειψαν τα 'good economics' ή τα 'politics', ή και τα δύο», σχολιάζει ο οικονομολόγος Χρήστος Ιωάννου, ο οποίος δίνει χωρίς να το θέλει ενδεχομένως μία πρώτη διδακτική συμβουλή στον νέο «τσάρο» της ελληνικής οικονομίας:
«Ο όρος -εκτός από ευφημισμός- ήταν και ολίγον ‘καταστροφικός’. Οι ανασχηματισμοί στα υπουργεία Οικονομίας, με ‘αποπομπές’ του επί πολυετίες υπουργού από την εκάστοτε κυβέρνηση, επιβεβαιώνουν τον ‘κανόνα’ της πολιτ(ευτ)ικής ‘κακοτυχίας’ των τεχνοκρατών που αναλαμβάνουν την πολιτική διοίκηση της ‘εθνικής’ οικονομίας. Εντέλει δεν ήταν και τόσο ‘τσάροι’. Όχι ότι οι μη τεχνοκράτες τα πήγαιναν καλύτερα. Αλλά από το σύνολο των υπουργών Οικονομίας, με τις διάφορες κατά καιρούς (μετ)ονομασίες, ελάχιστοι, μόνον ως εξαιρέσεις, ευδοκίμησαν στην πολιτ(ευτ)ική αρένα».