Λένε πολλοί πως η διάδοση του ισλαμικού ριζοσπαστισμού αποτελεί συνέπεια των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή και των επιπτώσεων που έχουν αυτές στους μουσουλμάνους όλου του κόσμου, ιδιαίτερα σε όσους ζουν στις δυτικές κοινωνίες.
Αν είναι έτσι όμως τα πράγματα γιατί οι νεαροί, «αναγεννημένοι» μουσουλμάνοι δεύτερης γενιάς του δυτικού κόσμου δεν πηγαίνουν στο Ιράκ, αλλά προτιμούν το τζιχάντ του Αφγανιστάν, του Κασμίρ, της Τσετσενίας, διερωτάται ο γάλλος ισλαμολόγος Ολιβιέ Ρουά.
Στην πραγματικότητα, η διάδοση των νέων μορφών ισλαμικού φονταμενταλισμού, ή «σαλαφισμού», απορρέει από την αναδιάρθρωση των ταυτοτήτων των μουσουλμάνων με θρησκευτικούς όρους.
Η νεο-φονταμενταλιστική άποψη απορρίπτει τις πολιτιστικές διαστάσεις της θρησκείας και τις αντικαθιστά με έναν κώδικα ισλαμικής συμπεριφοράς που ταιριάζει σε οποιαδήποτε κατάσταση, από τις ερήμους του Αφγανιστάν ως τις αμερικανικές πανεπιστημιουπόλεις.
Κατά συνέπεια, ο πρώτος στόχος δεν είναι τόσο η Δύση, όσο το «διαστρεβλωμένο» ισλάμ. Στόχος των Ταλιμπάν, για παράδειγμα, δεν ήταν η Δύση, αλλά η παραδοσιακή αφγανική κουλτούρα. Ο «σαλαφισμός» αποτελεί έτσι ένα εργαλείο για το ξερίζωμα της παραδοσιακής μουσουλμανικής κουλτούρας, και την αντικατάστασή της από μια οικουμενική θρησκευτική ταυτότητα που θα είναι απαλλαγμένη από δυτικά στοιχεία. Η παγκοσμιοποίηση, που έχει ακυρώσει τις διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στη θρησκεία, τον πολιτισμό και τη χώρα διαμονής, βοηθά στην επίτευξη αυτού του σκοπού.
Το ισλάμ, όπως το κηρύσσουν οι Ταλιμπάν, οι ουαχαμπίτες της Σαουδικής Αραβίας ή οι ριζοσπάστες του Οσάμα μπιν Λάντεν, διάκειται εχθρικά προς κάθε παραδοσιακή κουλτούρα, ακόμη κι αν έχει μουσουλμανική προέλευση. Η άνθηση του «φονταμενταλισμού» στη Δύση, είτε έχει ισλαμικό είτε ακόμη και χριστιανικό χαρακτήρα, δεν εκφράζει μια σύγκρουση πολιτισμών, γιατί έχει ήδη αφαιρέσει από τους πολιτισμούς και τις κουλτούρες το νόημα και το περιεχόμενό τους.
Αυτό το είδος φονταμενταλισμού δεν απευθύνεται σε κοινότητες, αλλά σε άτομα που αναζητούν σε μια φανταστική «ούμα» (μια οικουμενική κοινότητα πιστών Μουσουλμάνων) την ευκαιρία να οικοδομήσουν μια καινούργια ταυτότητα.
Οι νεο-φονταμενταλιστές, τονίζει ο Ολιβιέ Ρουά, κατορθώνουν να προσδώσουν ισλαμικό περιεχόμενο στην παγκόσμια αγορά. Οταν ενδίδουν στον καταναλωτισμό, προωθούν τη Μέκκα-κόλα αντί για τις γεύσεις της μαροκινής κουζίνας. Η «ούμα» που οραματίζονται δεν βασίζεται σε μια εδαφική οντότητα, αλλά βρίσκει την εικονική της ύπαρξη στο Iντερνετ. Αυτός ο νεο-φονταμενταλισμός όταν γίνεται βίαιος, στρέφεται εναντίον των «συνήθων υπόπτων»: του ιμπεριαλισμού, του καπιταλισμού και της «κυρίαρχης ιδεολογίας». Η αλ-Κάιντα στη Δύση έχει καλύψει ένα χώρο όπου δέσποζε ο αντι-ιμπεριαλισμός και άλλα τέτοια κινήματα.
Πηγή: Financial Times, ΑΠΕ