Αρχαιολογικός χώρος ο όρμος του Αγίου Παντελεήμονα Αστακού

Ο γραφικός ορμίσκος του Αγίου Παντελεήμονα, στην Αιτωλοακαρνανία, αποτελούσε ασφαλές λιμάνι της αρχαίας πόλης του Αστακού. Η οχυρωμένη Ακρόπολη στην κορυφή του λόφου, πολύ κοντά στον όρμο, σχετιζόταν με την αρχαία πόλη Μάραθο ή λειτουργούσε ως καταφύγιο για  πειρατικές επιδρομές. Όποια και να ήταν η χρήση της θέσης στην αρχαιότητα, το σίγουρο είναι ότι τα μνημεία της περιοχής, αρχαία και νεότερα, βρίσκονται μέσα σε ένα πανέμορφο φυσικό τοπίο, αρκετά αλώβητο, παρά τη γειτνίασή του με το Πλατυγιάλι, που μετατράπηκε σε ναυτιλιακή βιομηχανική περιοχή.

Ο όρμος του Αγίου Παντελεήμονα - ονομασία που απέκτησε από το ομώνυμο μεταβυζαντινό εκκλησάκι το οποίο βρίσκεται κοντά στην Ακρόπολη - απασχόλησε τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ), τα οποία έδωσαν ομόφωνα το «πράσινο φως» στην κήρυξη της περιοχής ως αρχαιολογικού χώρου. Οι λόγοι ήταν σαφείς: Πρώτα απ’ όλα, ο κυκλικός οχυρωμένος περίβολος, μήκους περίπου 365 μ., που χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 3ου αι. π. Χ., σώζεται σε εξαιρετικά καλή κατάσταση. Χτισμένος με το ψευδοϊσόδομο τραπεζιόσχημο σύστημα δόμησης, που απαντάται συχνά στην Αιτωλοακαρνανία, ο περίβολος, που κατά διαστήματα διατηρείται σχεδόν στο αρχικό του ύψος (περίπου 2,20 μ.), έχει ενισχυθεί με τουλάχιστον έξι πύργους.

Επιπλέον, εκτός από μια φυσική πηγή νερού, έχουν εντοπιστεί κατάλοιπα οικίας του 5ου αι. π. Χ. στα βορειοδυτικά του λόφου, όπου πιθανότατα εκτεινόταν η αρχαία πόλη μέχρι και τη θάλασσα. Εξάλλου, στη θέση του αρχαίου λιμένα, ορατά είναι τα ίχνη από τις ρωμαϊκές θέρμες, καθώς και ό,τι έχει απομείνει από προβλήτα της νεότερης εποχής, ενώ την ιδιαίτερη εικόνα του τοπίου συμπληρώνουν οι αποθήκες βελανιδιού που χτίστηκαν τον 19ο αιώνα, όταν οι εμπορικές δραστηριότητες σχετίζονταν με τον συγκεκριμένο καρπό (βυρσοδεψεία). Τέλος, στον νέο αρχαιολογικό χώρο ενσωματώνεται τμήμα του ενάλιου όρμου για την προστασία αρχαιοτήτων,  που πιθανόν βρίσκονται μέσα στο νερό.