Οι σημερινές δυσκολίες είναι δεδομένες. Δεδομένες όμως είναι και οι παλιές νοοτροπίες που διαχρονικά κατέστησαν κλισέ χωρίς αντίκρισμα λέξεις όπως η «καινοτομία» και η «δημιουργικότητα». Οι βραβευθέντες του διαγωνισμού Innovation Project του ΣΦΕΕ μιλούν για τη συνταγή που τους οδήγησε σε καινοτόμες, υλοποιήσιμες ιδέες, εν προκειμένω στον χώρο της υγείας.
Οι σημερινές δυσκολίες είναι δεδομένες. Δεδομένες όμως είναι και οι παλιές νοοτροπίες που διαχρονικά κατέστησαν κλισέ χωρίς αντίκρισμα λέξεις όπως η «καινοτομία» και η «δημιουργικότητα». Οι βραβευθέντες του διαγωνισμού Innovation Project του ΣΦΕΕ μιλούν για τη συνταγή που τους οδήγησε σε καινοτόμες, υλοποιήσιμες ιδέες, εν προκειμένω στον χώρο της υγείας.
Ο Σύνδεσμος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος διοργάνωσε τον διαγωνισμό επιχειρηματικότητας και καινοτομίας στον χώρο της υγείας, Innovation Project. Από τις συνολικά 143 προτάσεις, διακρίθηκαν οι 10 (δείτε αναλυτικά http://www.sfee.gr/files/page/fact_sheet_A4.pdf ) και τελικά βραβεύτηκαν οι τρεις, κερδίζοντας χρηματικό έπαθλο αλλά και πρόγραμμα συμβουλευτικής υποστήριξης σε θέματα στρατηγικής, ανάπτυξης επιχειρήσεων, πρόσβασης σε κέντρα εκπαίδευσης, έρευνας και ανάπτυξης, όπως και δικτύωσης για μεταφορά τεχνογνωσίας και δεξιοτήτων.
Το πρώτο βραβείο (25.000€) δόθηκε στην ερευνητική ομάδα η οποία εμπνεύστηκε το ΜΙR.I.AM, ένα διαγνωστικό τεστ για 48 διαφορετικούς τύπους καρκίνου. Πρόκειται για μία απλή, φτηνή και γρήγορη πρωτοποριακή εξέταση αίματος που θα δείχνει πολλές και διαφορετικές μορφές καρκίνου με βάση τα microRNA (μικρές αλληλουχίες RNA οι οποίες μπορούν να κάνουν τα γονίδια να ενεργοποιηθούν ή να απενεργοποιηθούν). Στοχεύοντας στον εντοπισμό των microRNA στον ανθρώπινο οργανισμό, η ομάδα ΜirOculus δημιούργησε το πρωτότυπο μιας συσκευής η οποία μέσα σε μια ώρα και με ελάχιστο κόστος θα δείχνει όχι μόνο αν ένας ασθενής εμφανίζει καρκίνο αλλά και τον υπότυπο, καθώς και το στάδιο της νόσου του. Το κόστος της συσκευής που δημιούργησε η ομάδα είναι της τάξης των 500 δολαρίων, τη στιγμή που ένα αντίστοιχο μηχάνημα σήμερα κοστίζει τουλάχιστον 20.000 δολάρια. Τα αποτελέσματα που προκύπτουν από την εξέταση θα μπορούν να καταγράφονται από την κάμερα ενός smartphone και οι εικόνες θα αποστέλλονται σε λογισμικό cloud, ώστε να ολοκληρώνεται η ανάλυση που επιτρέπει τη διάγνωση.
Μέλος της ομάδας είναι η μεταδιδακτορική ερευνήτρια Μοριακής Βιολογίας στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών Φωτεινή Χριστοδούλου, η οποία μιλά για τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται τη σύνδεση της Ελλάδας με την τεχνολογία και την έρευνα.
Υπάρχουν λοιπόν περιθώρια στη σημερινή Ελλάδα για την ανάδειξη πραγματικά καινοτόμων ιδεών; Ή αποτελεί το εγχείρημα της ομάδας σας απλώς την εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα στη χώρα, σε ό,τι αφορά στον τομέα της έρευνας, της τεχνολογίας και της καινοτομίας;
«Η ανάδειξη της καινοτομίας θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην έξοδο από την ύφεση, αφού πυρήνας του οικονομικού μοντέλου του μέλλοντος πρόκειται να είναι η τεχνολογία.
Βλέπω να γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια για την ανάδειξη καινοτόμων ιδεών σε μια χώρα που δοκιμάζεται κυρίως επειδή σπάνια επιβράβευσε την δημιουργικότητα και την αριστεία αξιοκρατικά. Αυτό φέρνει χαρά σ’ εμένα και τόσους νέους που αντί να παραλύσουν λόγω της κρίσης έγιναν υπερκινητικοί και επινόησαν βιώσιμες λύσεις καριέρας σε ένα περιβάλλον τόσο ρευστό.
Δεν μας λείπουν ούτε οι σπουδές, ούτε η κριτική σκέψη, ούτε η εξοικείωση με τις τεχνολογίες και η εξωστρέφεια. Μας λείπει λίγο θάρρος. Και η επιβράβευση στα πρώτα βήματα μιας νεοφυούς επιχείρησης δίνει τεράστια δύναμη και τόλμη στην εκτέλεση της καινοτόμου ιδέας.
Και είναι τόσες οι καλές ιδέες που ξεπηδούν από ανθρώπους που σκέφτονται ελληνικά. Αναφέρομαι σε ένα «κακό» κατά κάποιους ελληνικό στοιχείο που αφορά στην έντονη κριτική σκέψη και την έλλειψη σεβασμού σε δόγματα. Δυο απαραίτητα συστατικά στη χρυσή συνταγή που οδηγεί στην καινοτομία. Υπάρχουν λοιπόν τόσοι με άναρχη σκέψη ικανοί να καινοτομήσουν με ιδέες καλύτερες της ομάδας mirOculus».
Θεωρείτε ότι δικαιολογημένα οι νέοι επιστήμονες επιλέγουν ολοένα και περισσότερο να εργάζονται στο εξωτερικό και όχι στην Ελλάδα; Τι λείπει σήμερα σε έναν ερευνητή στην Ελλάδα;
«Είναι απαραίτητο να φύγουν οι νέοι επιστήμονες στο εξωτερικό, όπως και νέοι από άλλους κλάδους. Όχι για πάντα αλλά για διάστημα που θα προσφέρει εργασιακές και εκπαιδευτικές εμπειρίες αρκετές ώστε να νιώσουν αυτόνομοι και σίγουροι για τις ικανότητες τους. Έχοντας αναπτύξει και ένα δίκτυο που θα τους στηρίξει στο μέλλον εντός και εκτός Ελλάδας.
Πώς γίνεται να καινοτομήσεις αν δεν έχεις εκτεθεί σε όσο μεγαλύτερη ποικιλία τελευταίων τεχνολογιών, ιδεών, προβλημάτων, εγκαταστάσεων, ανθρώπων, κανόνων αγοράς; Και το πιο σημαντικό απ’ όλα: πώς γίνεται να υλοποιήσεις μια καινοτόμο ιδέα χωρίς να έχεις βρει μια dream team; Πολλές φορές οι ειδικοί που χρειαζόμαστε για την εκπλήρωση μιας ιδέας είναι άλλης εθνικότητας αλλά αυτό στην εποχή του internet δεν αποτελεί πια πρόβλημα. Τα γεωγραφικά σύνορα δεν νοείται να περιορίζουν τις ιδέες μας. Αντιθέτως στοίχημα πρέπει να αποτελεί να τα ξεπεράσουμε και να σκεφτόμαστε ιδέες με παγκόσμιες εφαρμογές.
Στην Ελλάδα γίνεται πολύ αξιόλογη έρευνα από κάποιες ερευνητικές ομάδες παρά την ανεπαρκή και γραφειοκρατική χρηματοδότηση. Αυτό που λείπει είναι η ύπαρξη technology transfer office σε κάθε ερευνητικό κέντρο έτσι ώστε να αναδεικνύονται οι προοπτικές μιας καινοτόμου ιδέας. Βοηθώντας τον ερευνητή στο επιχειρηματικό κομμάτι όπου συνήθως δεν έχει εμπειρία».
Υπάρχει προοπτική για την πρακτική αξιοποίηση της MIR.I.AM. Παρεμπιπτόντως, τι σημαίνουν τα αρχικά;
«Βεβαίως και υπάρχει. Η συσκευή MIR.I.AM “διαβάζει” τα μικρά RNA (miRNA/miR) του κάθε χρήστη και αντανακλά τη φυσιοπαθολογία του οργανισμού (εξού και MIR I AM- τα δικά μου μικρά RNA). Μια τέτοια τεχνολογία μπορεί να επιτρέψει τον έγκαιρο εντοπισμό του καρκίνου, κάτι που όπως όλοι γνωρίζουμε αυξάνει τις πιθανότητες διάσωσης του ασθενούς. Η ομάδα mirOculus είναι αποφασισμένη να συμβάλει δυναμικά στον αγώνα κατά του καρκίνου και διαθέτει την απαραίτητη τεχνογνωσία.
Έχουμε ήδη κερδίσει 3 διαγωνισμούς καινοτομίας παγκοσμίως με τελευταίο τον διαγωνισμό που διοργάνωσε ο ΣΦΕΕ και ID-GC. Πρώτο μας μέλημα είναι να συγκεντρώσουμε ένα απαραίτητο κεφάλαιο που θα επιτρέψει τη συνέχεια της έρευνας και ανάπτυξης. Σε δεύτερη φάση κλινικές έρευνες θα αναδείξουν την κλινική αξιοπιστία της MIR.I.AM με προοπτική την είσοδό της στην παγκόσμια αγορά».
Το δεύτερο βραβείο (15.000€) δόθηκε στο λεγόμενο PNEUMO PROJECT. Η ιδέα αφορά σε ένα φορητό σπιρόμετρο – όργανο για τον έλεγχο της αναπνευστικής λειτουργίας – το οποίο λειτουργεί μαζί με το έξυπνο κινητό του χρήστη και πραγματοποιεί πλήρη σπιρομέτρηση και αποστολή των δεδομένων μέσω διαδικτύου στον θεράποντα ιατρό. Η ομάδα ερευνητών αποτελείται από τους Αντώνιο Κουρή, Χρήστο Μπεργελέ και Ιωάννα Καστανιώτη. Το Pneumo, το σπιρόμετρο δηλαδή όπως το ονόμασε η ομάδα, δεν χρειάζεται μπαταρίες και συνεργάζεται ασύρματα με το smartphone. Η χρήση του, σε συνδυασμό με την κατάλληλη εφαρμογή, θα επιτρέπει σε άτομα με αναπνευστικά προβλήματα όπως το άσθμα ή η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) να παρακολουθούν εύκολα την κατάσταση της υγείας τους και να ρυθμίζουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη φαρμακευτική αγωγή τους σε συνεργασία με τον γιατρό τους. Η πρόταση αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία, αφού αυτήν τη στιγμή δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο στην αγορά.
Ο επικεφαλής της ομάδας Αντώνιος Κουρής κλήθηκε να μοιραστεί την εμπειρία του από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και το ευρύτερο περιβάλλον στον τομέα της έρευνας.
«Η εκπαίδευση δεν οργανώνει τους ανθρώπους ώστε να δημιουργούν προϊόντα που έχουν αντίκρισμα στην αγορά. Οι θεωρητικές σπουδές είναι ιδιαίτερα εκτεταμένες κι έτσι λείπει το μικρό αλλά ουσιαστικό κομμάτι που συνδέει τη διαδικασία με αυτό που πρέπει τελικά κανείς να κάνει στην πράξη. Το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα είχε εστιάσει πολύ στο δημόσιο και όχι στην πραγματική επαγγελματική αποκατάσταση.
Το πανεπιστήμιο αντιδρά πολύ αργά σε αυτό το ζήτημα και όποια βήματα βλέπουμε να γίνονται έχουν να κάνουν με ατομικές προσπάθειες των φοιτητών. Γι’ αυτό και εμείς αντιμετωπίσαμε μεγάλη αμφισβήτηση μέχρι να κερδίσουμε τον διαγωνισμό και ακόμη και τώρα δυσκολευόμαστε πολύ να πείσουμε ότι θα τα καταφέρουμε σε μία κοινωνία που δεν έχει μάθει να δημιουργεί, να φτιάχνει πράγματα. Μάλιστα, δυσκολευόμαστε να επεκτείνουμε αυτήν την ομάδα, γιατί ενώ στην Ελλάδα περισσεύουν άνθρωποι με γνώσεις, τελικά λείπουν αυτοί που έχουν θάρρος και αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες.
Το αισιόδοξο είναι ότι οι ευκαιρίες που έχουμε σήμερα πριν από 5 χρόνια δεν υπήρχαν στην Ελλάδα. Υπάρχουν πολλές προσπάθειες οι οποίες προσφέρουν μικρά αλλά σημαντικά εφόδια και συγχρόνως ξεκινά κι εδώ σιγά σιγά η διαδικασία του mentoring. Επίσης εμφανίζονται συνεργατικοί χώροι, διατίθενται κεφάλαια και απλοποιούνται οι διαδικασίες ίδρυσης μιας εταιρείας.
Στην Ελλάδα δεν μας έχουν μάθει να σκεφτόμαστε. Συναντά κανείς νέους ανθρώπους με πολύ «σκληρά» μυαλά. Επιπλέον, λείπει η υποστήριξη από θεσμικούς παράγοντες. Θα κέρδιζαν πολλά, αν εμπιστεύονταν και υποστήριζαν πρωτοβουλίες όπως η δική μας. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι το budget μιας μεγάλης βιομηχανίας για χριστουγεννιάτικα δώρα ισούται με το budget της ομάδας μας για έναν χρόνο... Σημειωτέον, στατιστικά, οι περισσότερες εταιρείες πετυχαίνουν στον χώρο καταγωγής των ιδρυτών τους».
Το 3ο έπαθλο (10.000€) δόθηκε στο PNEUMOGENESIS, δηλαδή στη χρήση βλαστικών κυττάρων για τη θεραπεία ανίατων πνευμονικών παθήσεων. Σκοπός είναι η μελέτη, η προώθηση και η χρήση των πολυδύναμων βλαστικών κυττάρων (stem cells), τα οποία απομονώνονται με τη διαδικασία της λιποαναρρόφησης από τον ίδιο τον ασθενή, για τη θεραπεία ανίατων παθήσεων με έμφαση στα νοσήματα του αναπνευστικού. Όπως έχουν δείξει μέχρι στιγμής οι μελέτες της ομάδας, τα κύτταρα αυτά μπορούν να προσφέρουν βελτίωση σε ασθενείς με σοβαρές πνευμονικές νόσους, όπως η ιδιοπαθής πνευμονική ίνωση, στην οποία ο ιστός βαθιά μέσα στους πνεύμονες γίνεται ουλώδης και παχυσμένος, με αποτέλεσμα ο οργανισμός να δυσκολεύεται στην επαρκή πρόσληψη οξυγόνου. Η νόσος αυτή μεταφράζεται ουσιαστικά σήμερα σε καταδίκη για τον ασθενή, αφού η μέση επιβίωση μετά τη διάγνωση είναι τρία -πέντε έτη. Η συγκεκριμένη μέθοδος μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμη και για άλλες αναπνευστικές νόσους - «μάστιγες» του πληθυσμού, όπως η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια που πλήττει το 8%-10% του πληθυσμού, αλλά και για γενετικές νόσους όπως η κυστική ίνωση.
Επικεφαλής της ομάδας είναι ο καθηγητής Πνευμονολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Δημοσθένης Μπούρος, ο οποίο μιλά για την ανάγκη διευκολύνσεων στην ερευνητική δραστηριότητα.
«Η βράβευσή μας προσδίδει ιδιαίτερη τιμή στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης. Αντικατοπτρίζει το πνεύμα αριστείαςστην Ιατρική μας Σχολή και, παράλληλα, την εξωστρέφεια στην καινοτομία και τηνεπιχειρηματικότητα που τόσο έχει ανάγκη, όχι μόνον η ακριτική περιοχή της Θράκης, αλλά ολόκληρη χώρα. Προσδοκούμε η Αλεξανδρούπολη να αποτελέσει κέντρο αριστείας διεθνούς ενδιαφέροντος για τη θεραπεία των σοβαρών νοσημάτων του αναπνευστικού συστήματος με πρωτοποριακές μεθόδους της αναγεννητικής ιατρικής, όπως είναι αυτή για την οποία βραβεύτηκε η ερευνητική μας ομάδα.
Ελπίζουμε στην σημερινή Ελλάδα της κρίσης, που επηρρεάζει ειδικότερα την έρευνα, Υγεία και την Παιδεία, θα συνεχισθούν να αναδεικνύονται και να βραβεύονται καινοτόμες ιδέες, κάτι που θα συμβάλλει καθοριστικά στην ανάσχεση της φυγής από την χώρα των αρίστων και στην ανάκαμψη της χώρας.
Πιστεύουμε ότι η πρόταξη της επιχορήγησης της ερευνητικής δραστηριότητας καθώς και η διοικητική και γραφειοκρατική διευκόλυνση θα συμβάλλει αποφασιστικά στον σκοπό αυτό».
BAΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ - [email protected]