Πώς άνοιξε ο δρόμος για συμφωνία; Πώς αντιδρά η Σαουδική Αραβία και πώς το Ισραήλ; Υπάρχουν προοπτικές μονιμότερης λύσης για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα;
Η επίτευξη προσωρινής συμφωνίας τα ξημερώματα της Κυριακής στην Γενεύη μεταξύ των έξι μεγάλων δυνάμεων και του Ιράν για τον περιορισμό του πυρηνικού προγράμματος του τελευταίου αποτέλεσε σημαντική διπλωματική επιτυχία ύστερα από 10 χρόνια άκαρπων και αδιέξοδων διαπραγματεύσεων.
Σύμφωνα με αποκαλύψεις του πρακτορείου Associated Press, υπήρξε και μάλιστα σημαντικό.
Οι Η.Π.Α. είχαν απευθείας μυστικές επαφές με το Ιράν, πολύ καιρό μάλιστα πριν από την υπογραφή της ενδιάμεσης συμφωνίας. Εκτιμάται ότι έγιναν τουλάχιστον πέντε συναντήσεις τον τελευταίο χρόνο σε άκρα μυστικότητα και εν γνώσει ελάχιστων ατόμων.
Οι υψηλού επιπέδου μυστικές συναντήσεις ξεκίνησαν με εντολή του προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, από τον Μάρτιο, όταν ακόμη πρόεδρος του Ιράν ήταν ο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, προκειμένου να βρεθεί σημείο σύγκλισης.
Οι υπόλοιπες τέσσερις συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν ύστερα από την εκλογή του Χασάν Ρουχανί και έθεσαν τα θεμέλια για την επίτευξη της ενδιάμεσης συμφωνίας, όπως αναφέρουν ανώτεροι αμερικανοί αξιωματούχοι.
Ύστερα από την τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ των κ.κ. Ομπάμα και Ρουχανί στα τέλη Σεπτεμβρίου, οι ΗΠΑ ενημέρωσαν τις υπόλοιπες μεγάλες δυνάμεις για τις εν λόγω μυστικές επαφές.
Επικεφαλής των μυστικών αποστολών, από πλευράς ΗΠΑ, ήταν ο αναπληρωτής υπουργός εξωτερικών Γουίλιαμ Μπερνς.
Το Ριάντ υποδέχτηκε την συμφωνία με μια «χλιαρή» ανακοίνωση στήριξης. Κατ’ ουσίαν όμως οι Σαουδάραβες νιώθουν προδομένοι από την σύμμαχό τους Ουάσιγκτον, καθώς ανέμεναν αυστηρότερους περιορισμούς στο πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.
Βλέπουν τον περιφερειακό τους ανταγωνιστή να εξέρχεται σταδιακά από την απομόνωση και να του επιτρέπεται ο εμπλουτισμός ουρανίου (όχι πάντως σε ποσοστό μεγαλύτερο του 5%).
Έχουν μάλιστα απειλήσει κατά καιρούς ότι, εάν το Ιράν αποκτήσει πυρηνικά όπλα, θα προβούν σε ανάλογη ενέργεια χωρίς χρονοτριβή.
Σύμφωνα με δημοσίευμα του διαδικτυακού BBC, το οποίο επικαλείται ως πηγή ανώτερο αξιωματούχο του ΝΑΤΟ, η Σαουδική Αραβία φαίνεται να έχει προχωρήσει σε παραγγελία πυρηνικών όπλων από το Πακιστάν, τα οποία είναι έτοιμα προς παράδοση ανά πάσα στιγμή, εάν και εφ’ όσον κάτι τέτοιο κριθεί αναγκαίο.
Τον Οκτώβριο ο Άμος Γιάντλιν, πρώην αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών του ισραηλινού στρατού, δήλωσε σε συνέδριο στη Σουηδία ότι «εάν το Ιράν αποκτήσει ατομική βόμβα, οι Σαουδάραβες δεν θα περιμένουν ούτε ένα μήνα. Έχουν ήδη πληρώσει για τη βόμβα και θα πάνε απλώς στο Πακιστάν ώστε να πάρουν ό,τι χρειάζεται».
Το Ισραήλ χαρακτήρισε την ενδιάμεση συμφωνία «ιστορικό λάθος» και δήλωσε ότι δεν το δεσμεύει. Ο ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών, Άβιγκντορ Λίμπερμαν, απάντησε ερωτώμενος εάν μία στρατιωτική επιχείρηση είναι πιθανή ότι όλες «οι επιλογές είναι στο τραπέζι».
Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου ανακοίνωσε ότι θα στείλει στην Ουάσιγκτον ομάδα με επικεφαλής τον σύμβουλο του επί της εθνικής ασφαλείας Γιόσι Κοέν, προκειμένου να συζητήσει με τις ΗΠΑ για τα σχέδια τελικής συμφωνίας με το Ιράν.
Κατά τον κ. Νετανιάχου, ανεκτή είναι μόνο μία τελική συμφωνία, η οποία πρέπει να έχει ένα και μόνο αποτέλεσμα: την εξάλειψη των πυρηνικών δυνατοτήτων του Ιράν.
Υποστηρίζεται ότι το Ισραήλ θα έλθει σε συνεννόηση με το εβραϊκό λόμπι του αμερικανικού Κογκρέσου το επόμενο διάστημα, προκειμένου να ναυαγήσει η ενδιάμεση συμφωνία μέσω ψήφισης νέων κυρώσεων.
Όπως το έθεσε ο ιρανός πρόεδρος Χασάν Ρουχανί «η πρώτη πόρτα άνοιξε στις διαπραγματεύσεις στη Γενεύη για τα πυρηνικά, αλλά πρέπει να ανοίξουν και άλλες πόρτες. Ο δρόμος μέχρις εκεί είναι μακρύς».
Ο εύθραυστος χαρακτήρας της ενδιάμεσης συμφωνίας φάνηκε την επαύριο της υπογραφής, καθώς οι δύο πλευρές την ερμήνευσαν με τελείως διαφορετικό τρόπο.
Οι δύο πρόεδροι έχουν να αντιμετωπίσουν στο εσωτερικό τους σημαντικές προκλήσεις.
Ο μεν κ. Ομπάμα έχει να αντιμετωπίσει ένα Κογκρέσο όπου οι Ρεπουμπλικανοί αλλά και αρκετοί Δημοκρατικοί απειλούν να ψηφίσουν νέες κυρώσεις τον επόμενο μήνα εναντίον του Ιράν, εξέλιξη η οποία θα ωθούσε μαθηματικά σε αποτυχία την ενδιάμεση συμφωνία.
Ο δε κ. Ρουχανί προσπαθεί να διαχειριστεί τις λεπτές ισορροπίες με τους σκληροπυρηνικούς εντός του ιρανικού καθεστώτος, οι οποίοι αντιτίθενται σφοδρά σε οποιαδήποτε υποχώρηση για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας έναντι των ΗΠΑ.