Την ίδρυση Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Πληροφοριών έως το 2020, ως αντίβαρο απέναντι στην αμερικανική NSA, προτείνει με συνέντευξή της στο naftemporiki.gr η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και επίτροπος Δικαιοσύνης και Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, Βίβιαν Ρέντινγκ.
Την ίδρυση Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Πληροφοριών έως το 2020, ως αντίβαρο απέναντι στην αμερικανική NSA, προτείνει με συνέντευξή της στο naftemporiki.gr η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και επίτροπος Δικαιοσύνης και Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, Βίβιαν Ρέντινγκ.
Σε ιδιαίτερα αυστηρό τόνο, η κ. Ρέντινγκ σχολιάζει τις αποκαλύψεις περί υποκλοπών τηλεφωνικών επικοινωνιών -ακόμη και πολιτικών ηγετών- στην Ευρώπη και τονίζει ότι η Ε.Ε. επανεξετάζει το πλαίσιο ανταλλαγής δεδομένων με τις ΗΠΑ, διαμηνύοντας: «Από τη στιγμή που ένα ενιαίο και συνεκτικό σύνολο κανόνων προστασίας των δεδομένων υφίσταται στην Ευρώπη, θα περιμένουμε το ίδιο και από τις ΗΠΑ». Μάλιστα, η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μιλάει για την ανάγκη ενίσχυσης της συνεργασίας των μυστικών υπηρεσιών ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ε.Ε.
Ποια είναι πρακτικά τα περιθώρια αντίδρασης της Ε.Ε. μετά τις αποκαλύψεις περί υποκλοπών τηλεφωνικών επικοινωνιών, ακόμη και εκείνων της Ανγκελα Μέρκελ; Σε ποιες κινήσεις προβαίνει η Κομισιόν;
«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθετεί μια διττή προσέγγιση: Πρώτον, έχουμε θέσει σε ισχύ μια διαδικασία -μια διατλαντική ομάδα εργασίας- που θα ρίξει περισσότερο φως ως προς τα προγράμματα τα οποία χρησιμοποιούνται, τα δεδομένα που συλλέγονται και τα διορθωτικά μέτρα που είναι διαθέσιμα για τους πολίτες. Επίσης, επανεξετάζουμε τις υφιστάμενες αποφάσεις αναφορικά με την κοινή χρήση δεδομένων, όπως τα μητρώα ονομάτων επιβατών και το Πρόγραμμα Παρακολούθησης της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας, γνωστό ως SWIFT και Safe Harbour. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί να διαπιστώσει εάν εγγυώνται υψηλή προστασία των δεδομένων και εάν αυτά γίνονται σεβαστά από τις ΗΠΑ.
Δεύτερον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη καταθέσει την απάντησή μας στους φόβους που σχετίζονται με την παρακολούθηση: μια μεταρρύθμιση των κανόνων προστασίας δεδομένων της Ε.Ε. Η Κομισιόν την εισηγήθηκε τον Ιανουάριο του 2012, αρκετά πριν έρθουν στο φως οι αποκαλύψεις περί κατασκοπείας. Διότι αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι ότι με βάση τον αμερικανικό (σ.σ.: νόμο) Patriot Act, οι αρχές των ΗΠΑ ζητούν από αμερικανικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη να παραδίδουν δεδομένα των πολιτών της Ενωσης. Οι εταιρείες έρχονται αντιμέτωπες με το δίλημμα εάν θα συμμορφωθούν με το ευρωπαϊκό ή με το αμερικανικό δίκαιο. Δεν το σκέφτονται δεύτερη φορά. Επιλέγουν την αμερικανική νομοθεσία. Σε τελική ανάλυση τίθεται ένα ζήτημα εξουσίας. Και στερεότητας νομοθεσίας. Χρειάζεται να διασφαλίσουμε ότι οι εταιρείες συνειδητοποιούν πως η ευρωπαϊκή νομοθεσία είναι ισχυρή και ότι μπορεί να αντιμετωπίσουν αυστηρές κυρώσεις σε περίπτωση που αποφασίσουν να την παραβιάσουν.
Η μεταρρύθμιση προστασίας των δεδομένων κάνει τη διαφορά και αυτό συμβαίνει κυρίως με τρεις τρόπους. Πρώτον, εξασφαλίζει ότι μη ευρωπαϊκές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Ε.Ε. -αμερικανικές, ινδικές και οποιεσδήποτε άλλες- θα πρέπει να σέβονται το κοινοτικό δίκαιο προστασίας των δεδομένων, δεύτερον, θεσπίζει αυστηρές κυρώσεις που μπορούν να ανέρχονται στο 2% του ετήσιου παγκόσμιου κύκλου εργασιών της εταιρείας και, τρίτον, παρέχει νομική σαφήνεια ως προς τις μεταφορές δεδομένων».
Οι επιχειρησιακές ανάγκες στο πλαίσιο καταπολέμησης της τρομοκρατίας δικαιολογούν, κατά τη γνώμη σας, σε κάποιο βαθμό τη διενέργεια παρακολουθήσεων από τις κρατικές μυστικές υπηρεσίες; Πού βρίσκονται τα όρια στη δράση τους;
«Για εμάς τους Ευρωπαίους, η εθνική ασφάλεια και η προστασία των δεδομένων δεν είναι εχθροί. Πρόκειται για τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Τα μέτρα που λαμβάνονται με γνώμονα την ασφάλεια έχουν στόχο να προστατεύουν και να αυξάνουν την ελευθερία. Το μήνυμα είναι σαφές: το γεγονός ότι εφαρμόζονται ορισμένα προγράμματα που φέρονται να σχετίζονται με την εθνική ασφάλεια δεν συνεπάγεται ότι παρακάμπτονται όλα τα άλλα θεμελιώδη δικαιώματα. Πρέπει να επιτευχθεί μια ισορροπία ανάμεσα στον πολιτικά επιδιωκόμενο στόχο και στον αντίκτυπο επί των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ιδίως όσον αφορά στο δικαίωμα στην ιδιωτικότητα. Είναι θέμα αναλογικότητας. Χρειαζόμαστε κανόνες που θα επιτρέπουν τόσο στις αρχές επιβολής του νόμου όσο και στις εταιρείες να κάνουν τη δουλειά τους. Αλλά χρειαζόμαστε επίσης δικλίδες για την ελαχιστοποίηση της παρείσδυσης. Πιστεύω ότι η μεταρρύθμιση της προστασίας των δεδομένων και η διαπραγμάτευση με τις ΗΠΑ για μια συμφωνία προστασίας των δεδομένων στον τομέα της επιβολής του νόμου προσεγγίζουν τη σωστή ισορροπία. Οι πολίτες θα έχουν την αυτοπεποίθηση ότι προστατεύονται τα δικαιώματα της ιδιωτικής τους ζωής. Και οι αρχές επιβολής του νόμου θα μπορούν να παίρνουν γρήγορα τα δεδομένα που χρειάζονται για την καταπολέμηση του εγκλήματος και της τρομοκρατίας. Ο σεβασμός των δικαιωμάτων της ιδιωτικής ζωής και η διασφάλιση της εθνικής ασφάλειας πρέπει να πηγαίνουν χέρι χέρι».
Πόσο εύκολα μπορεί πλέον να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη ανάμεσα στην Ε.Ε. και τις ΗΠΑ;
«Κατά τη γνώμη μου, ο καλύτερος τρόπος αποκατάστασης της εμπιστοσύνης είναι η χέρι χέρι συνεργασία με στόχο τη διασφάλιση ισχυρών στάνταρντ προστασίας των δεδομένων και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Υπάρχουν δύο πράγματα που πρέπει να γίνουν. Πρώτον, οι ΗΠΑ θα πρέπει να είναι πιο φιλόδοξες όσον αφορά στις διαπραγματεύσεις με την Κομισιόν για μια συμφωνία προστασίας των δεδομένων στον τομέα επιβολής του νόμου. Είναι αυτό για το οποίο διαπραγματευόμαστε εδώ και δύο χρόνια. Υπήρξαν περισσότεροι από 15 γύρους διαπραγματεύσεων. Ομως, τα δύο θεμελιώδη ζητήματα δεν έχουν επιλυθεί ακόμη: από τη μια πλευρά, μια ουσιαστική συμφωνία θα πρέπει να διασφαλίζει πλήρως την ίση μεταχείριση τόσο των Ευρωπαίων όσο και των Αμερικανών πολιτών. Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να χορηγηθούν στους Ευρωπαίους πολίτες συγκεκριμένα και εκτελέσιμα δικαιώματα, όπως η δυνατότητα δικαστικής προσφυγής. Πρόκειται για ένα δικαίωμα που απολαμβάνει ήδη κάθε Αμερικανός στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο με τους Ευρωπαίους στην Αμερική. Αυτές οι διαπραγματεύσεις πρέπει να ολοκληρωθούν σύντομα, ώστε να αποκτήσουν οι πολίτες αυτοπεποίθηση -αυτοπεποίθηση ότι προστατεύονται τα δικαιώματά τους. Αυτό θα συμβάλει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης.
Δεύτερον, από τη στιγμή που ένα ενιαίο και συνεκτικό σύνολο κανόνων προστασίας των δεδομένων υφίσταται στην Ευρώπη θα περιμένουμε το ίδιο και από τις ΗΠΑ. Αυτή είναι μια προϋπόθεση για μια σταθερή βάση ροών προσωπικών δεδομένων μεταξύ της Ε.Ε. και των ΗΠΑ. Με απλά λόγια: ένα καθεστώς διαλειτουργικότητας και ένα σύστημα αυτορρύθμισης δεν είναι αρκετά. Το υπάρχον σύστημα έχει επικριθεί από την ευρωπαϊκή βιομηχανία και έχει αμφισβητηθεί από τους Ευρωπαίους πολίτες: λένε ότι είναι κάτι περισσότερο από μπάλωμα, το οποίο παρέχει ένα πέπλο νομιμότητας για τις επιχειρήσεις των ΗΠΑ που το χρησιμοποιούν. Οι ροές δεδομένων μεταξύ της Ε.Ε. και των ΗΠΑ πρέπει να βασίζονται σε μια στέρεη νομική βάση, η οποία θα ισχύει και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Η μεταρρύθμιση της Ε.Ε. περί προστασίας των δεδομένων θα αποτελέσει το θεμέλιο για την ευρωπαϊκή πλευρά μιας στέρεης γέφυρας δεδομένων που θα συνδέει τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Αναμένουμε από τις ΗΠΑ να χτίσουν γρήγορα την άλλη πλευρά της γέφυρας».
Την Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν απασχολήσει επίσης παραβιάσεις προσωπικών δεδομένων πολιτών μέσω της χρήσης διαδικτύου. Ποια βήματα γίνονται στο συγκεκριμένο τομέα;
«Πριν από σχεδόν δύο χρόνια, η Κομισιόν πρότεινε τον εκσυγχρονισμό των ήδη ισχυρών κανόνων προστασίας δεδομένων στην Ευρώπη -μια μεταρρύθμιση η οποία θα πρέπει τώρα να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και από τα κράτη-μέλη του Συμβουλίου. Ο νέος νόμος θα αφορά πλέον σε έναν κανονισμό, μια ενιαία νομοθεσία για το σύνολο της Ευρώπης, και όχι απλώς μία οδηγία -συνονθύλευμα 28 εθνικών κανόνων που καθιστά τη ζωή των επιχειρήσεων πολύπλοκη και δαπανηρή. Οι εταιρείες θα έχουν να κάνουν πλέον με έναν και όχι με 28 νόμους. Τα οφέλη υπολογίζονται σε 2,3 δισ. ευρώ ετησίως. Οταν μη ευρωπαϊκές εταιρείες θα παρέχουν υπηρεσίες στους Ευρωπαίους καταναλωτές, θα πρέπει να εφαρμόζουν τους ίδιους κανόνες και να τηρούν το ίδιο επίπεδο προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρότεινε να ενισχυθεί η πρότασή μας, με τη διασφάλιση ότι τα πρόστιμα θα μπορούν να ανέρχονται στο 5% του ετήσιου παγκόσμιου κύκλου εργασιών της εταιρείας. Εναπόκειται πλέον στα κράτη-μέλη να αποδείξουν αν είναι έτοιμα να συμβαδίσουν με τις φιλοδοξίες του Κοινοβουλίου και να επιβάλουν πρόστιμα σε όσους διαχειρίζονται με ανεύθυνο τρόπο δεδομένα των πολιτών.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έστειλαν ένα σημαντικό μήνυμα στη Σύνοδο Κορυφής της περασμένης εβδομάδας: έπειτα από τα σκάνδαλα κατασκοπείας, η προστασία των δεδομένων αποτελεί προτεραιότητα για την Ευρώπη. Οι ηγέτες δεσμεύτηκαν για την έγκαιρη υιοθέτηση ενός ισχυρού πλαισίου προστασίας δεδομένων. Είναι θετικό το γεγονός ότι ο Ελληνας πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς και ο υπουργός Χαράλαμπος Αθανασίου βρίσκονται ανάμεσα στους ένθερμους υποστηρικτές μιας ταχείας επίτευξης συμφωνίας για κοινούς ισχυρούς κανόνες προστασίας των δεδομένων -όπως πρότεινε η Κομισιόν και στήριξε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την περασμένη Δευτέρα. Η υιοθέτηση αυτών των κανόνων θα συνιστά μια διακήρυξη ανεξαρτησίας της Ευρώπης».
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο πρότεινε έναν κώδικα δεοντολογίας για τις υπηρεσίες πληροφοριών. Το βρίσκετε καλή ιδέα;
«Αυτό που χρειαζόμαστε είναι η ενδυνάμωση της Ευρώπης στο συγκεκριμένο τομέα, ώστε να εξασφαλίσουμε ισότιμες συνθήκες με τους Αμερικανούς εταίρους μας. Θα ευχόμουν, λοιπόν, να αξιοποιηθεί αυτή η ευκαιρία ώστε να διαπραγματευτούμε μια συμφωνία για την ισχυρότερη συνεργασία των μυστικών υπηρεσιών ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ε.Ε., έτσι ώστε να είμαστε σε θέση να μιλάμε με μια ισχυρή κοινή φωνή στις ΗΠΑ. Η NSA χρειάζεται ένα αντίβαρο. Επομένως, η πρότασή μου σε μακροπρόθεσμη βάση θα ήταν να δημιουργήσουμε μία Ευρωπαϊκή Μυστική Υπηρεσία έως το 2020».
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ - [email protected]