Στις 16 Σεπτεμβρίου συμπληρώνονται 109 χρόνια από τότε που ο ατμήλατος σιδηρόδρομος παραχώρησε τη θέση του στα ηλεκτροκίνητα βαγόνια. Για ένα από τα μεγαλύτερα έργα ανάπτυξης της χώρας μας την εποχή εκείνη, μπορεί να ενημερωθεί το κοινό στο «Μουσείο Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων» το οποίο στεγάζεται στον σταθμό των ΗΣΑΠ στον Πειραιά.
Στις 16 Σεπτεμβρίου συμπληρώνονται 109 χρόνια από τότε που ο ατμήλατος σιδηρόδρομος παραχώρησε τη θέση του στα ηλεκτροκίνητα βαγόνια. Για ένα από τα μεγαλύτερα έργα ανάπτυξης της χώρας μας την εποχή εκείνη, μπορεί να ενημερωθεί το κοινό στο «Μουσείο Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων» το οποίο στεγάζεται στον σταθμό των ΗΣΑΠ στον Πειραιά.
Γ. Ξενόπουλος : «Το θέαμα είναι σπάνιον και ενδιαφέρον»
Για τον ηλεκτροκίνητο σιδηρόδρομο, ο οποίος άρχισε να λειτούργει στις 16 Σεπτεμβρίου του 1904, ο Γρηγόρης Ξενόπουλος είχε γράψει σε χρονογράφημά του με τίτλο «Παράξενη Ζωή. Δια τον φόβον των Αθηναίων», στην εφημερίδα «Αθήναι»: «Ανύποπτοι οι κεχηναίοι, οι κύπτοντες αυτάς τας ημέρας από το κιγκλίδωμα του παρά την Ομόνοιαν σιδηροδρομικού σταθμού, παρίστανται εις μίαν στιγμήν του Αθηναϊκού πολιτισμού, παράδοξον και χαρακτηριστικήν.
Δύο αμαξοστοιχίαι συναντώνται κάτω εις το υπόγειον. Η μία είναι η παλαιά, η ατμήλατος. Η άλλη είναι η νέα, η ηλεκτρική. Κι όταν η μία έρχεται, η άλλη φεύγει. Δια μίαν στιγμήν ο ατμός συμπίπτει με τον ηλεκτρισμόν. Δια μίαν στιγμήν αποχαιρετώνται. Εις μίαν στιγμήν αποχωρίζονται. Δια τον φόβον των Αθηναίων, η Εταιρεία διατηρεί ακόμη και τας δύο αμαξοστοιχίας. Η μία είναι δια τους συντηρητικούς, δια τους μισονεϊστάς, δια τους δειλούς και τους φιλησύχους. Η άλλη είναι δια τους νεωτεριστάς και τους τολμηρούς, δια τους έχοντας την γενναιότητα ν’ αψηφούν τους κινδύνους του νέου. Δια μίαν στιγμήν αποχαιρετώνται. Εις μίαν στιγμήν αποχωρίζονται.
Το θέαμα είναι σπάνιον και ενδιαφέρον. Οφείλεται εις μερικάς περιπτώσεις, και βέβαια δεν θα διαρκέση πολύ. Ολίγας ημέρας ακόμη, και το ένα ρεύμα απορροφά το άλλο, η μία αμαξοστοιχία χωνεύει την άλλην, ο ηλεκτρισμός νικά τον ατμόν. Και οι κύπτοντες από το κιγκλίδωμα του σταθμού, θα βλέπουν εις το εξής μίαν δύναμιν, ένα σύστημα, μόνον ένα Θεόν. Η πάλη μεταξύ του παλαιού και του νέου, του ερχομένου και του απερχομένου, του παρελθόντος και του μέλλοντος, δεν θα φαίνεται πλέον εντοπισμένη εκεί κάτω, εις το ίδιον σημείον, εις την ιδίαν στιγμήν. Και θα είναι ανάγκη να την αναζητήση η φαντασία εις τα διάφορα σημεία τόπου και χρόνου, εις όλην την επιφάνειαν αυτής της χώρας και εις όλην της την ιστορίαν όπου παρόμοιοι αγώνες, μεταξύ παλαιών και νέων, λανθάνοντες ή απτοί, νοητοί ή ορατοί, εσημείωσαν κατά τα τελευταία έτη την θριαμβευτικήν πορείαν προς την πρόοδον και τον πολιτισμόν…».
Με αφετηρία, ένα όραμα πριν από 23 χρόνια
Η δημιουργία του Μουσείου Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων ήταν ένα όραμα του Μανώλη Φωτόπουλου (υπαλλήλου των Η.Σ.Α.Π.), από το 1990. Ο ίδιος ξεκίνησε, αμέσως μετά την συνταξιοδότησή του, το 1995, την υλοποίησή του. Στην αρχή με κάποιο καπέλο και ένα φανάρι άρχισε ν’ αναζητά οτιδήποτε που θα μπορούσε να συμβάλει στο όραμά του σε αποθήκες, σε μάντρες, σε παλαιοπωλεία, ακόμη και σε σκουπίδια από καθαρισμούς αποθηκών και άλλων φορέων (δήμων, μηχανουργείων κ.λπ.). Μ’ αυτό τον τρόπο, άρχισαν να συγκεντρώνονται παλιές στολές, φωτογραφίες, βιβλία, αποκόμματα εφημερίδων και περιοδικών ενώ και η εταιρεία ξεκίνησε να αναζητά οτιδήποτε θα ήταν χρήσιμο για το μελλοντικό Μουσείο όπως βαγόνια, ράγες, βοηθητικές άμαξες και άλλα μεγάλα αντικείμενα τροχαίου υλικού και ελέγχου.
Όταν πλέον οι προμήθειες υλικών παρουσίασαν ικανό αριθμό για την έκθεσή τους, άρχισε η αναζήτηση του κατάλληλου χώρου. Τελικά, μετά από πολλές και μεγάλες προσπάθειες, βρέθηκε και παραχωρήθηκε ο χώρος που βρίσκεται σήμερα το Μουσείο αυτό εντός του Σταθμού Πειραιώς. Τον Νοέμβριο του 2005 κόπηκε η κορδέλα των εγκαινίων του Μουσείου, το οποίο είχε πλέον στη συλλογή του περισσότερα από 1250 αντικείμενα (στην έκθεση και την αποθήκη) καθώς και αρκετά βιβλία, έντυπα και φωτογραφίες τα οποία θα αποτελέσουν την βάση για μια μελλοντική επέκταση με παράλληλη δημιουργία βιβλιοθήκης.
Πληροφορίες
Το Μουσείο Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων, που δημιούργησαν πριν από 18 χρόνια οι συνταξιούχοι των ΕΗΣ-ΗΣΑΠ, βρίσκεται μέσα στον σταθμό των ΗΣΑΠ στον Πειραιά και είναι ανοικτό από Δευτέρα έως και Παρασκευή από τις 9 το πρωί μέχρι τις 2 το μεσημέρι, με είσοδο ελεύθερη.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]