ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Υπάρχει ερώτηση από τον κ. Εισαγγελέα, από τους κυρίους συναδέλφους, από την Πολιτική Αγωγή; Όχι. Να πάτε στο καλό.
Να προσέλθει ο κ. Λάσκαρης Αριστοτέλης. Είστε ο κ. Λάσκαρης Αριστοτέλης του Σωτηρίου, ιδιωτικός υπάλληλος, κάτοικος Αγ. Αναργύρων. Που γεννηθήκατε;
Α. ΛΑΣΚΑΡΗΣ: Βάρκανα Αιτωλοακαρνανίας.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: «Ορκίζομαι ότι θα πω την αλήθεια›.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Ορκίζομαι.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ο κ. Δαλιάνης έχει τον λόγο.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Από πού ξέρετε τον κ. Κονδύλη;
Α. ΛΑΣΚΑΡΗΣ: Από τη δουλειά. Είχαμε πάει περίπου μαζί την ίδια χρονολογία.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Είστε ακόμη στην AMSTEL.
Α. ΛΑΣΚΑΡΗΣ: Ναι.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Δηλαδή τον ξέρετε 20 και χρόνια.
Α. ΛΑΣΚΑΡΗΣ: Ναι.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: 20 χρόνια τον ξέρετε;
Α. ΛΑΣΚΑΡΗΣ: Από την ημέρα που πήγαμε μαζί για δουλειά.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Πείτε μου τι άποψη έχετε για τον κ. Κονδύλη ως συνάδελφος;
Α. ΛΑΣΚΑΡΗΣ: Στη δουλειά περάσαμε καλά 20 χρόνια, πολύ καλό παιδί, συνεργαζόμασταν άψογα. Ηταν εργαζόμενος τέλειος και τα στελέχη της εταιρείας πάντα έλεγαν καλά λόγια γι’ αυτόν. Τον είχαν για το Α και το Ω στη δουλειά, σφάλματα στη δουλειά εμείς οι άλλοι μπορεί να κάναμε, αλλά αυτός δεν θα έκανε. Μικροσφάλματα δηλαδή της καθημερινότητας.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Δηλαδή ήταν ένας άνθρωπος ο οποίος πρόσεχε πάρα πολύ τη δουλειά του και την εκτελούσε με απόλυτη συνέπεια.
Α. ΛΑΣΚΑΡΗΣ: Όσο μπορούσε πιο καλύτερα.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Ηταν άνθρωπος ο οποίος έδινε συνδικαλιστικούς αγώνες για τα συμφέροντα της εργατικής τάξης σας;
Α. ΛΑΣΚΑΡΗΣ: Ναι ήταν.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Ηταν άνθρωπος ο οποίος προσπαθούσε να εξυπηρετήσει ατομικά τα συμφέροντα σε βάρος αυτών των κοινών επιδιώξεων;
Α. ΛΑΣΚΑΡΗΣ: Δεν μπορώ να πω ότι ήταν τέτοιος άνθρωπος που μπορούσε να εκμεταλλευτεί κάποιον για κάτι.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Του δόθηκαν ευκαιρίες να αλλάξει τρόπο και μορφή εργασίας;
Α. ΛΑΣΚΑΡΗΣ: Στη δουλειά μπορώ να πω ότι και του δόθηκαν και όχι. Δηλαδή αν είχε διαφορετικό ποιόν μπορούσε να του πουν «ναι είσαι καλός, μας κάνεις, πάρε και το βαθμό σου, πάρε και την αύξησή σου›. Αλλά αυτός ήταν στον αγώνα των εργαζομένων.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Δέχτηκε καμία προσφορά; Γιατί συνάδελφοί σας είπαν ότι του δόθηκε ευκαιρία να μεταταχτεί σε υπαλληλική θέση και δεν το δέχτηκε. Είναι αλήθεια αυτό;
Α. ΛΑΣΚΑΡΗΣ: Έγινε και τέτοιος λόγος.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Είναι ντόμπρος άνθρωπος ο Σωτήρης;
Α. ΛΑΣΚΑΡΗΣ: Ναι. Ό,τι σου έλεγε ήταν ή μαύρο ή άσπρο.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Δεν είχατε διαπιστώσει δηλαδή καμία απόκλιση αυτών που έλεγε με αυτά που έκανε.
Α. ΛΑΣΚΑΡΗΣ: Όχι. Δηλαδή ακόμη και στα ραντεβού του για καφέ στις 8:30, 8:30 ήταν εκεί.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Ηταν υπεύθυνο άτομο;
Α. ΛΑΣΚΑΡΗΣ: Ναι.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Αυτό πως το εκτιμάτε; Ηταν άνθρωπος ο οποίος ό,τι ήθελε, ό,τι επιλογές έκανε, θα τις έκανε με πραγματική πίστη και με αφοσίωση;
Α. ΛΑΣΚΑΡΗΣ: Ναι. Ό,τι έκανε το πίστευε.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Ηταν άνθρωπος ο οποίος αναλάμβανε τους κινδύνους των επιλογών του ή ήταν ένας άνθρωπος ο οποίος ήταν επιπόλαιος;
Α. ΛΑΣΚΑΡΗΣ: Δεν τον έχω ότι μπορεί να ήταν τόσο επιπόλαιος και να μην μπορούσε να αναλάβει εκείνο που είχε αποφασίσει.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Ευχαριστώ. Δεν έχω άλλη ερώτηση.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Υπάρχει ερώτηση εκ μέρους του κ. Εισαγγελέως; Οι συνάδελφοι; Από την Πολιτική Αγωγή; Όχι. Πηγαίνετε στο καλό.
Να προσέλθει ο κ. Γεώργιος Πανέρας. Είστε ο κ. Πανέρας Γεώργιος του Σταύρου, ιδιωτικός υπάλληλος, κάτοικος Καλλιθέας. AMSTEL;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Μάλιστα.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Που γεννηθήκατε;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Στο Σουδάν, στο Χαρτούμ.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: «Ορκίζομαι να πω την αλήθεια›.
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Ορκίζομαι.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Έχετε τον λόγο.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Πως γνωρίζετε τον κ. Κονδύλη;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Τον γνωρίζω μέσω της εργασίας γύρω στα 20 χρόνια περίπου. Ήταν ένας από τους πιο δραστήριους ανθρώπους μέσα στην εργασία και στον συνδικαλισμό, χωρίς βέβαια αυτό να τον αφήνει έξω από τον τρόπο εργασίας του.
Ήταν ένας από τους καλύτερους εργάτες μέσα στον χώρο, από τους καλύτερους συνδικαλιστές. Πάντα ήταν αγωνιστής, μπροστάρης, πάντα τον συμβουλευόμασταν, πάντα ζητάγαμε τη γνώμη του ή τη βοήθεια του. Νομίζω ότι ήταν ένας από τους καλύτερους συνδικαλιστές μέσα στον χώρο εργασίας.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Σαν άνθρωπος πως ήταν;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Σαν άνθρωπος πάντα ήθελε να βοηθήσει τον κόσμο. Πάντα ήταν ήρεμος. Σε οτιδήποτε θέλαμε να κάνουμε, ακόμα και σε απεργιακές κινητοποιήσεις ή στάσεις ή αιτήματα μέσα στον χώρο εργασίας, πάντα με ηρεμία τα έκανε.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Ήταν ντόμπρος άνθρωπος;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Ναι, βεβαίως. Ήταν ντόμπρος, καθαρός, αυτόνομος νομίζω.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Είχε το θάρρος της γνώμης του;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Βεβαίως. Γι’ αυτό λέω ότι είναι αυτόνομος. Αυτό που σκεφτόταν, αυτό υποστήριζε και το υποστήριζε μέχρι τέλους νομίζω.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Ειλικρινής ήταν;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Βεβαίως, και ειλικρινής. Αυτό που έλεγε, το έλεγε πάντα με ειλικρίνεια. Δηλαδή δεν ήθελε να κρυφτεί πίσω από λόγια ή να πει διαφορετικά τα λόγια για να δημιουργήσει εντυπώσεις. Αυτό που πίστευε, αυτό που νόμιζε, αυτό έλεγε.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Η εργασία που έκανε ήταν σκληρή;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Βεβαίως και ήταν σκληρή. Ενώ εμείς τσαντιζόμασταν καμιά φορά, νευριάζαμε πάνω στο θέμα αυτό, ο Σωτήρης προσπαθούσε μέσω του διαλόγου, της συζήτησης ή ακόμα και της κόντρας με τους εργοδότες να μας φέρνει σε σημείο που να μπορούμε να δουλέψουμε.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Του δόθηκαν ευκαιρίες να αλλάξει μορφή εργασίας;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Βεβαίως. Δεν το ήθελε γιατί ήθελε πάντα -έτσι νομίζω εγώ, προσωπική μου άποψη- όχι να βολευτεί αυτός προσωπικά. Αυτό που ήθελε να κάνει, αντίσταση απέναντι στην εργοδοσία ή στην πίεση που υπήρχε μέσα στον χώρο της δουλειάς, δεν ήταν κινήσεις για να βολευτεί αυτός προσωπικά. Ήταν κινήσεις για να μπορέσει στο γενικό σύνολο να υπάρχει όφελος.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Η εντύπωση των εργοδοτών του;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Η εντύπωση νομίζω ότι ήταν αρίστη. Παρόλο που υπήρχε μια κόντρα.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Παρά το γεγονός ότι είχε και κόντρα, ήταν αρίστη.
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Ήταν αρίστη και μάλιστα τον τελευταίο καιρό του έλεγαν ότι θα του δώσουν και αύξηση.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Αυτό είναι σύνηθες; Συμβαίνει συχνά ή οφείλεται σε κάποια ειδική περίπτωση;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Δεν κατάλαβα την ερώτηση.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Είναι σύνηθες δηλαδή ένας άνθρωπος ο οποίος αγωνίζεται, είναι συνδικαλιστής κλπ. να είναι και αγαπητός από τους εργοδότες;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Οφείλεται νομίζω στον χαρακτήρα του Σωτήρη περισσότερο.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Μόνο στον χαρακτήρα του ή και στην συνέπεια με την οποία εκτελούσε την εργασία του;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Και στην συνέπεια. Βάζοντας τον χαρακτήρα εννοώ αυτό, ότι η συνέπεια που εκτελούσε την εργασία του, γιατί ήταν από τους ανθρώπους που εγώ θα τον χαρακτήριζα επαγγελματία πάνω στη δουλειά του.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Πείτε μου κάτι άλλο. Στον τρόπο με τον οποίο εκτελούσε την εργασία του, παρατηρήσατε κάποιες διαφορές σε διάφορα χρονικά διαστήματα;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Οι διαφορές νομίζω ότι υπήρχαν. Ειδικά προς το τέλος ερχόταν και σε υπερωρίες, ερχόταν και σε περισσότερες ώρες εργασίας.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Υπήρχε ένα διάστημα που η συνδικαλιστική του δραστηριότητα είχε μειωθεί;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Βεβαίως, ναι.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Πότε ήταν αυτό το διάστημα;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Γύρω στο ’93-’96. Μάλιστα μου είχε κάνει και εντύπωση κιόλας. Δεν ήθελε καθόλου να συνεργάζεται ούτε με το Σωματείο, ούτε με τους υπόλοιπους συνδικαλιστές.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Υπήρχε λοιπόν ένα διάστημα που δεν συνεργαζόταν με το Σωματείο και με τους συνδικαλιστές. Αυτό το διάστημα έπαψε να υπάρχει, κάποια στιγμή άλλαξε δηλαδή;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Βεβαίως. Μετά το ’96 πιστεύω ότι η στάση του άλλαξε και άρχισε να ασχολείται με τα κοινά.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Μόνο με τα κοινά; Έκανε υπερωρίες;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Βεβαίως, έκανε και υπερωρίες. Σας είπα ότι μπορούσε να δουλέψει και 12ωρα και 16ωρα και Σαββατοκύριακα.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Δηλαδή ανάλωνε περισσότερο χρόνο για την εργασία του;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Βεβαίως, πάρα πολύ χρόνο και πολλές φορές δεν είχε ούτε ρεπό.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Αυτό το παρατηρήσατε; Δηλαδή ήταν κάτι που σας έκανε εντύπωση, το σχολιάσατε;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Βεβαίως το σχολίασα. Νομίζω ότι ήθελε να δουλεύει. Είχε αλλάξει τελείως η συμπεριφορά του και νομίζω ότι ήθελε να δουλεύει όσο περισσότερο μπορούσε.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Πείτε μου κάτι άλλο. Υπεύθυνο άτομο ήταν ο κ. Κονδύλης;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Μάλιστα.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Δηλαδή υπηρετούσε τις επιλογές του αντί πάσης θυσίας ή όχι;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Τις υπηρετούσε, βεβαίως.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Ήταν άνθρωπος που θα μπορούσε να μην κάνει μια επιλογή που του ήταν αρεστή επειδή φοβόταν να ρισκάρει;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Όχι, ποτέ δεν φοβόταν να ρισκάρει ο Σωτήρης και οι επιλογές του πάντα ήταν επιλογές τους και τις διεκδικούσε.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Δηλαδή έπαιρνε αποφάσεις.
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Βεβαίως έπαιρνε αποφάσεις.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Δεν έχω άλλη ερώτηση.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ο κ. Εισαγγελεύ δεν έχει ερώτηση.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Όχι βέβαια.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ο κ. Πρόεδρος θέλει να ρωτήσει κάτι.
κ. ΓΕΩΡΓΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ: Σχολιάσατε την μετά το ’96 στάση του απέναντι στην εργασία γιατί είδατε κάτι διαφορετικό.
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Μάλιστα.
κ. ΓΕΩΡΓΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ: Την προηγούμενη στάση του, ’93-’96, τη σχολιάσατε και τι εξήγηση δώσατε εσείς ή οι άλλοι ή ο ίδιος; Που οφείλετο δηλαδή η μη τόσο ενεργή ενασχόληση με τα συνδικαλιστικά, τα κοινά κλπ., όπως και πριν από το ‘93 ή και μετά το ’96; Καταλάβατε τι σας ρωτάω;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Μάλιστα. Κατάλαβα τι θέλετε να πείτε.
κ. ΓΕΩΡΓΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ: Είπατε ότι το σχολιάσατε γι’ αυτό σας ρωτάω, αλλιώς δεν θα σας ρωτούσα.
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Το σχολιάσαμε και η προσωπική μου άποψη νομίζω και από κάποια συζήτηση που είχαμε, λόγω της πορείας που είχε πάρει τότε το Κόμμα μετά το ‘90 είχε στενοχωρηθεί και μάλλον τότε αποτραβήχτηκε κιόλας από το Κόμμα. Είχε αποτραβηχτεί και δεν θέλησε καθόλου να ακολουθεί τη γραμμή του Κόμματος ή οποιαδήποτε άλλη συνδικαλιστική πράξη.
κ. ΓΕΩΡΓΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ: Ήταν απογοητευμένος.
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Μάλιστα.
κ. ΓΕΩΡΓΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ: Έλεγα μήπως είχε κάποια σχέση με τις κατηγορίες που του αποδίδουμε.
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Όχι, μιλάμε πάνω σ’ αυτή τη βάση. Ότι είχε στενοχωρηθεί.
κ. ΓΕΩΡΓΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ: Δεν έχω άλλη ερώτηση.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ο κ. Εισαγγελεύς έχει το λόγο.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Κύριε μάρτυς, σε συνέχεια του κ. Προέδρου, αν αληθεύει -θα το δούμε στο τέλος- ότι ο κ. Κονδύλης μετείχε σ’ αυτή την Οργάνωση την 17Ν. Εσείς τι λέτε; Γιατί να μπει σ’ αυτή την Οργάνωση;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Νομίζω ότι επειδή ήταν πολύ δραστήριο άτομο ο Σωτήρης θα θέλησε να βρει κάτι άλλο που να μπορεί να αγωνιστεί μέσα από αυτό. Βέβαια γι’ αυτή την Οργάνωση δεν μπορώ να μιλήσω εγώ. Θα θέλησε κάτι άλλο να κάνει, ώστε να μπορεί να αντιδράσει για την κοινωνική και την πολιτική κατάσταση.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Ναι αλλά δεν ήξερε ότι αυτή η Οργάνωση κάνει βίαιες πράξεις; Σκοτώνει; Ληστεύει;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Δεν το ξέρω αυτό, δεν μπορώ να σας απαντήσω.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Για τον Σωτήρη θέλω να μου πείτε.
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Για τον Σωτήρη σας μιλάω. Δεν μπορώ να καταλάβω πως είδε τις βίαιες πράξεις, ενδεχομένως και να μην ήξερε κιόλας σε ποια Οργάνωση βρίσκεται.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Η συγκυβέρνηση του ’89 ήταν κακό; Το να αναλάβει το ΚΚΕ κυβερνητικά καθήκοντα και κυβερνητικές ευθύνες;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Είναι στον κάθε άνθρωπο πως το σκέφτεται, πως το δέχεται. Εγώ προσωπικά δεν το δεχόμουν αυτό το πράγμα.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Γιατί;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Δεν ήθελα σε καμία περίπτωση συνεργασίες τέτοιου είδους.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Δεν πρέπει το ΚΚΕ να αναλάβει και αυτό κυβερνητικές ευθύνες, εάν ο λαός το αποφασίσει;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Ο λαός μπορεί να το αποφασίσει, η πλειοψηφία μπορεί να το έχει αποφασίσει, αλλά κάποιοι άλλοι μπορεί να μην το έχουν αποφασίσει. Αυτό δεν πάει να πει κιόλας ότι είναι λάθος.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Έτσι είναι τα πράγματα.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Έχω κι εγώ μια ερώτηση. Απαντήσατε κ. μάρτυς στον κ. Εισαγγελέα στην ερώτησή του πως μπήκε σε μια τέτοια Οργάνωση, ότι μπορεί να μην το ήξερε. Ο κ. Κονδύλης αυτό ισχυρίζεται ότι δεν ήξερε σε ποια Οργάνωση μπήκε όταν μπήκε στη 17Ν. Πιστεύετε αυτή την εκδοχή του;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Βεβαίως και την πιστεύω.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Έχετε λόγους –πέρα από τους συναισθηματικούς λόγους της φιλίας ή της πεποίθησής σας ότι είναι ειλικρινής- να στηρίζουν αυτό το πράγμα;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Ναι γιατί γνωρίζοντας τόσα χρόνια τον Σωτήρη δεν πιστεύω ότι θα ήθελε μέσα σε μια Οργάνωση δια της βίας να περάσει το πολιτικό σκεπτικό, ή τα ιδεολογικά τους σκεπτικά. Ήθελε πάντα να είναι αγωνιστής, είτε με κινητοποιήσεις, είτε με διάλογο ή με οποιοδήποτε άλλο τρόπο, αλλά νομίζω εκτός της βίας.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Ξέρατε ποια ήταν η άποψη του ΚΚΕ για τη 17Ν;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Νομίζω ότι έλεγαν πως ήταν η CIA.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Αυτή η άποψη δεν είχε επηρεάσει τα μέλη του ΚΚΕ;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Βεβαίως.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ο κ. Κουφοντίνας έχει υποσχεθεί ότι στο τέλος θα μας τα πει όλα. Είπατε ότι θα μας πείτε όλα για την Οργάνωση. Δεν θα μας τα πείτε; Δεν θα πείτε μονάχα τη δραστηριότητα του ενός εκάστου, αλλά για την Οργάνωση θα μας τα πείτε.
Δ. ΚΟΥΦΟΝΤΙΝΑΣ: Ήταν δυνατόν να είχε σχέση με τις μυστικές υπηρεσίες;
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δεν το ξέρω. Πάντως είδατε; ¶φησαν κάποιο αιώρημα στην αρχή κάποιοι της Πολιτικής Αγωγής το οποίο βλέπω ότι μετατέθηκε αριστερότερα. Γι’ αυτό κάποιες εξηγήσεις θα δώσετε κι εσείς.
(Διαλογικές συζητήσεις)
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Είπα από την αρχή ότι δεν ήμουν ποτέ σε καμία από τις Οργανώσεις. Αλλά θέλω να πληροφορηθώ ακριβώς τι συνέβαινε και να πληροφορηθεί μέσω του δικαστηρίου και ο ελληνικός λαός τι ήταν η Οργάνωση, τι σκόπευε, πως κάποιος παίρνει την απόφαση κάποια στιγμή από την επαναστατική ιδεολογία να σηκώσει το 45ντάρι. Αυτά πρέπει να τα μάθει ο ελληνικός λαός. Γιατί αλλιώς κάνουμε μια δίκη χωρίς ιστορικότητα.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Αυτό μην το θεωρείτε δεδομένο ότι σήκωσε κάποιος 45ντάρι εν πάση περιπτώσει.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δεν λέω για τον καθένα. Η Οργάνωση είπα. Δεν μιλώ για άτομα. Δεδομένα είναι αφού σκοτώθηκαν άνθρωποι. Μήπως δεν είναι δεδομένο ότι σκοτώθηκαν άνθρωποι και ανέλαβε η Οργάνωση την ευθύνη;
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Δεν υπάρχει συλλογική ποινική ευθύνη, μιλάμε για την ατομική ευθύνη.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Εμείς θέλουμε να μάθουμε και για την Οργάνωση. Ορισμένοι λένε «ναι είμαι μέλος› να ξέρουμε δηλαδή τι έκαναν. Αλλιώς δεν έχουμε αντιληφθεί την ιστορικότητα της δίκης αυτής. Μην νομίζετε ότι είναι μονάχα έτσι και τελείωσε.
Πέστε ό,τι ξέρετε.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Σας ρώτησε ο αξιότιμος κ. Πρόεδρος πως σχολιάσατε τη μεταβολή που υπήρξε στο διάστημα από το ’92 – ’93 μέχρι το ’96 και είπατε ότι ήταν απογοητευμένος και λόγω της απογοήτευσης στράφηκε προς άλλες μορφές αγώνα. Μετά τη σύλληψή του το συνδέσατε με τίποτα αυτό το πράγμα;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Εννοείτε για την απογοήτευσή του αν πήγε σε αυτή την Οργάνωση;
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Δηλαδή το συνδέσατε με το γεγονός ότι είχε κάνει κάποια άλλη επιλογή τότε;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Ναι βεβαίως.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Τη μετέπειτα μεταβολή του τη συνδέεται με αυτό που ισχυρίζεται ότι αποχώρησε ναι ή όχι;
Γ. ΠΑΝΕΡΑΣ: Βεβαίως.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Δεν έχω άλλη ερώτηση.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Να πάτε στο καλό.
Να προσέλθει η κα Δήμητρα Βικτωράτου. Είστε η κα Δήμητρα Βικτωράτου, του Ιωσήφ, συνταξιούχος ιδιωτική υπάλληλος, κάτοικος Αιγάλεω. Που γεννηθήκατε;
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Στον Ωρωπό Πρεβέζης.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: «Ορκίζομαι ότι θα πω την αλήθεια›.
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Ορκίζομαι.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Από πότε ξέρετε τον κ. Κονδύλη;
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Τον Κονδύλη τον γνωρίζω από το ’82. Εγώ ήμουν στην AMSTEL και ο Σωτήρης είχε έρθει τότε. Ο Σωτήρης δεν άργησε να διακριθεί για την αγωνιστικότητά του, την τιμιότητά του, ήταν πολύ καλό παιδί, αγωνιζόταν για τα κοινά μέσα στην AMSTEL.
Με το Σωτήρη ήμασταν στην ίδια κομματική Οργάνωση στο Αιγάλεω και μέσα από εκεί διακρίθηκε γρήγορα και το Κόμμα τον επέλεξε Γραμματέα της ΚΝΕ στη σπουδάζουσα υπεύθυνο στο συνδικαλιστικό Κίνημα μέσα στη δουλειά και έξω στο Σωματείο ποτών και τροφίμων. Ήταν πάντα πρώτος.
Μέσα στο χώρο της εργασίας του ήταν ένα σεβαστό πρόσωπο από όλους τους συναδέλφους, αγωνιζόταν για τα κοινά, πάντα τίμια και αυτό το αναγνώρισαν και η ίδια η εταιρεία που μίλησε στην τηλεόραση ο κ. διευθυντής προσωπικού των εργαζομένων. Ήταν πάντα καλό παιδί. Εγώ προσωπικά τον εκτίμησα πάρα πολύ γι’ αυτό τους έχω παντρέψει κιόλας και από εκεί και ύστερα είμαστε μια οικογένεια.
Δεν μπορώ να πιστέψω πως ο Σωτήρης βρέθηκε μέσα σε αυτή την Οργάνωση, γιατί τα ιδανικά του κριτήρια ήταν άλλα. Προερχόταν από το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας που ήταν αντίθετο σε αυτή την Οργάνωση γιατί πίστευε και πιστεύει ακόμη αυτή η Οργάνωση ανήκει κάπου αλλού, στη CIA φέρ’ ειπείν.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Έτσι λένε στο Κομμουνιστικό Κόμμα σήμερα;
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Ναι βεβαίως.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ομολογώ δεν το έχω ακούσει.
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Και σήμερα το αποδέχεται.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Εκείνη την εποχή είναι πλέον βέβαιο ότι αυτή ήταν η αντίληψη που είχαν περάσει προς τα έξω.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Ακόμη αυτό λέει;
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Αυτό δεν το ξέρω.
(Διαλογικές συζητήσεις)
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Σαν εργαζόμενος ήταν συνεπής στη δουλειά του;
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Συνεπής στη δουλειά του, συνεπής στην ώρα του, στη βάρδιά του γιατί στη δουλειά μας έχουμε κυλιόμενες βάρδιες πρωί – απόγευμα – βράδυ και πάντα ήταν συνεπής στη δουλειά του.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Στους συνδικαλιστικούς αγώνες ήταν πάντα παρόν;
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Παρόν πάντα και μέχρι τελευταία όσο ήταν μετρούσε η γνώμη του πάντα. Ό,τι πρόβλημα είχαν οι συνάδελφοι θα το έλεγαν στο Σωτήρη.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Η άποψη των εργοδοτών παρά ταύτα ποια ήταν;
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Αυτό το δήλωσε και ο προσωπάρχης της εταιρείας στην τηλεόραση από ό,τι είδαμε, ότι ήταν σοβαρό, τίμιο παιδί σε όλα του, ο πιο καλός εργαζόμενος.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Δηλαδή οι απόψεις των εργοδοτών ήταν άριστες παρά τους συνδικαλιστικούς αγώνες.
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Βεβαίως. Αυτό δεν τους εμπόδισε να πουν τα καλύτερα λόγια πάντα για τον Σωτήρη.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Σαν χαρακτήρας πως ήταν;
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Πολύ καλό παιδί, σοβαρός, αυτό που θα έλεγε θα ήταν συνεπές, δεν είχε ήξεις αφήξεις, υπεύθυνος.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Έντιμος;
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Πολύ. Εμένα ήταν το καμάρι μου γιατί ήμουν περήφανη μέσα στη δουλειά που δουλεύαμε μαζί.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Από το κοινό συμφέρον προέτασσε τα ατομικά του συμφέροντα;
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Ποτέ. Μπροστά στα προβλήματα των εργαζομένων δεν θα ήθελε να επωφεληθεί για προσωπικό του όφελος.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Είχε δυνατότητες να επωφεληθεί; Του δόθηκαν ευκαιρίες;
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Πολλές φορές. Μάλιστα εγώ τον παρότρυνα γιατί ήταν και γραμματισμένος και του έλεγα «γιατί Σωτήρη να μένεις εκεί και δεν πας σε καλύτερη θέση που πάνε οι άλλοι› και έλεγε «εμένα άφησέ με›.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Εσείς ξέρετε ότι του προτάθηκε να μεταταχθεί σε υπαλληλική θέση;
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Βεβαίως.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Αυτό θα καλυτέρευε τη ζωή του;
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Ναι και όμως δεν τις αντάλλαξε με τα προβλήματα των εργαζομένων γιατί ήταν πάντα επικεφαλής στα προβλήματα των εργαζομένων.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Ξέρετε αν του προτάθηκε από το Κομμουνιστικό Κόμμα όταν ήταν Γραμματέας της ΚΝΕ να σπουδάσει με έξοδά του στη Σοβιετική Ένωση;
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Πρέπει να έγινε κι αυτό αλλά δεν το δέχτηκε.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Για ποιο λόγο δεν το δέχτηκε;
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Γιατί ήθελε να κάτσει να αγωνιστεί.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Είναι άνθρωπος που αναλαμβάνει τις ευθύνες του;
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Βεβαίως.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Δούλευε όπως οι άλλες εργάτες;
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Βεβαίως.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Παρ’ ότι ήταν συνδικαλιστής.
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Ναι.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Κύριε Εισαγγελέα, αυτά τα έχουν πει οι εργοδότες του ακόμη και από την τηλεόραση παρά τη δυσκολία του θέματος.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Υπάρχει άλλη ερώτηση; Όχι. Πηγαίνετε στο καλό.
Δ. ΒΙΚΤΩΡΑΤΟΥ: Ευχαριστώ.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Να προσέλθει ο κ. Παπαπέτρος. Είστε ο κ. Πέτρος Παπαπέτρος του Ευαγγέλου, ιδιωτικός υπάλληλος. Που εργάζεστε;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΣ: Εργάζομαι σε έναν εκδοτικό οίκο.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Που γεννηθήκατε;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΣ: Στα Ιωάννινα.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: «Ορκίζομαι ότι θα πω την αλήθεια›.
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΣ: Ορκίζομαι στην τιμή και στη συνείδησή μου.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ο κ. Δαλιάνης έχει τον λόγο.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Κύριε μάρτυς από πού γνωρίζετε τον κ. Κονδύλη;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Γνωρίζω τον Σωτήρη από το 1986 από την εποχή που ήμαστε και οι δυο της ΚΝΕ, εγώ ως φοιτητής και αυτός ως βιομηχανικός εργάτης. Ήταν στην Οργάνωση του Αιγάλεω τότε και εργαζόταν ήδη στην AMSTEL, εγώ ήμουν στην Οργάνωση σπουδάζουσας. Είχαμε πολύχρονη και κοινή δράση. Ο Σωτήρης ήταν ένας πρωτοπόρος εργάτης ο οποίος και μέσα στις διαδικασίες της Οργάνωσης και στις διαδικασίες του μαζικού Κινήματος έδινε πάντα το παρόν στη μάχη για την υπεράσπιση των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών δικαιωμάτων των εργαζομένων.
Ήταν ένας πολιτικά συγκροτημένος άνθρωπος και ταυτόχρονα ένας άνθρωπος με έντονο συναισθηματισμό άσχετα αν αυτό το πράγμα μπορεί να μην το προδίδει η άμεση συμπεριφορά του. Γνωριστήκαμε σε συνεδριάσεις, συζητήσεις, εξορμήσεις έξω από εργοστάσια, σε διαδηλώσεις και είχαμε από τότε μια πολύχρονη σχέση η οποία μετά έγινε και προσωπική γιατί γνωρίζω και την αδερφή του και το γαμπρό του.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Σα στέλεχος τί θέση είχε στο Κομμουνιστικό Κόμμα;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Την εποχή που τον γνώρισα εγώ ήταν Γραμματέας της Οργάνωσης του Αιγάλεω. Αργότερα έγινε και μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της ΚΝΕ μέχρι την αποχώρησή μας από το Κομμουνιστικό Κόμμα το 1989, την εποχή που μια ομάδα μελών της ΚΝΕ και του ΚΚΕ συγκρότησε το νέο Αριστερό ρεύμα. Βέβαια, θέλω να το διευκρινίσω αυτό, στην πολιτική του σχέση με το νέο Αριστερό ρεύμα, ο Σωτήρης είχε μια χαλαρή σχέση από την αρχή σε αυτό το εγχείρημα και ουσιαστικά πολύ γρήγορα διαχώρισε την θέση του και πολιτικά και οργανωτικά και παρακολουθούσε απ’ έξω όλες αυτές τις διαδικασίες και τις εξελίξεις.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Πώς έγινε αυτή η μαζική αποχώρηση το 1989; Γιατί άκουσα και από άλλους μάρτυρες που όλοι έλεγαν ότι αποχώρησαν το ’89-’90...
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Το ’89 είναι χρονιά σταθμός.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Για το ΚΚΕ λέμε, δε λέμε για τους εξωκοινοβουλευτικούς τώρα. Αποχώρησε λοιπόν ή τον διέγραψαν;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Η ομάδα των μελών και των στελεχών που ανήκαν στην ΚΝΕ και στο ΚΚΕ, αποχώρησε και κατόπιν διαγράφηκε από το ΚΚΕ. Ο Σωτήρης από το ΝΑΡ αποχώρησε. Έχει όμως μια σημασία να σας πω γιατί, κατά τη γνώμη μου: Προσωπικά, μόλις έμαθα μετά τη σύλληψη το γεγονός, αναρωτήθηκα πολύ γι αυτή την επιλογή και νομίζω ότι πραγματικά έχει σημασία μια αναφορά σ’ εκείνη την περίοδο.
Όλοι μας τότε είχαμε βιώσει μια μεγάλη κρίση του Εργατικού Κινήματος η οποία βέβαια είχε μεγάλη διαδρομή, δεν ήταν των τελευταίων χρόνων, ήταν μια διαδρομή που αφορούσε ουσιαστικά όλον τον 20ο αιώνα. Αναπτύχθηκαν πάρα πολλά ρεύματα που πραγματικά, επειδή παρακολουθούσα τις διαδικασίες της Διοίκησης, έχουν αναφερθεί πάρα πολλά πράγματα και δε θέλω να αναφερθώ πιο αναλυτικά. Το ζήτημα ήταν ότι η κατάρρευση τότε των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης πραγματικά δημιούργησε ένα μεγάλο κενό και ένα τρομερό έδαφος για ιδεολογικές και πολιτικές ανασυγκροτήσεις, αναθεωρήσεις και καινούργιες επιλογές.
Ταυτόχρονα, εκείνη την εποχή αν θυμάστε, με την κυβέρνηση Μητσοτάκη τότε, είχε αναπτυχθεί στην Ελλάδα ένα κλίμα έντονης καταστολής απέναντι στα εργατικά και λαϊκά Κινήματα. Δηλαδή να θυμίσω, από την ιστορία των μαθητικών καταλήψεων με τη δολοφονία του καθηγητή Τεμπονέρα μέχρι πολλές άλλες κινητοποιήσεις που είχαν το αποκορύφωμά τους στην ΕΑΣ τότε, είχε δημιουργηθεί ένα ιδιόμορφο κλίμα που πιστεύω ότι συνέβαλλε σε μια πολιτική επιλογή που προσωπικά θεωρώ λαθεμένη, όμως η αιτιολογία της σε αυτή τη διαδικασία έχει μεγάλη σημασία κατά τη γνώμη μου.
Γιατί δεν μιλάμε για έναν άνθρωπο ο οποίος κοίταζε την πάρτι του, να το πω απλά, ο Σωτήρης πόναγε τον εργάτη που είχε δίπλα του. Είναι μεγάλο πράγμα αυτό. Έτσι στεκόταν σε όλες αυτές τις διαδικασίες. Το λέω αυτό γιατί πραγματικά είχε αναπτυχθεί μια πολύ μεγάλη φιλολογία για τα κίνητρα, τα αίτια και όλη αυτή τη διαδρομή. Ο Σωτήρης ήταν ντόμπρος, ανοιχτός άνθρωπος, ειλικρινής. Από μια στιγμή και μετά, στη δεκαετία του ’90, παρατηρήθηκε μια μεγάλη διαφορά στη συμπεριφορά του που ερμηνεύοντάς το εγώ μετά, νομίζω ότι έχει να κάνει και με τα αδιέξοδα που συνάντησε σε αυτή την επιλογή.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Από τη μια μεριά μας είπαν μάρτυρες ότι αυτή η Οργάνωση κινείται από τη CIA. Μα, ένας που είναι Αριστερός και θέλει να πάει πιο Αριστερά, θα πάει με τέτοια Οργάνωση; Η άποψη του Κομμουνιστικού Κόμματος είναι ότι αυτή η Οργάνωση ήταν στη CIA. Έτσι μας είπαν εδώ. Ένας λοιπόν που διαφωνεί, πάει με τη CIA; Με μπερδέψατε πάρα πολύ εδώ μέσα....
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Πραγματικά η κυρίαρχη φιλολογία μέσα στις γραμμές του ΚΚΕ ήταν ότι η δράση της 17Ν είναι δράση μιας Οργάνωσης η οποία καθοδηγείται από μυστικές υπηρεσίες διαφόρων ειδών, όχι μόνο τη CIA. Αυτό το πράγμα και σήμερα αναπαράγεται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ωραία, αυτό δεν το ήξερε ο κ. Κονδύλης;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Εγώ δεν έχω μιλήσει μαζί του. Διαβάζοντας την απολογία του βλέπω ότι λέει ότι δεν ήξερε ότι η Οργάνωση στην οποία συμμετείχε, στην οποία μπήκε, ήταν η 17Ν και το θεωρώ αυτό ειλικρινές. Αυτο λέει στην απολογία του.
Μετά, όταν αυτό το πράγμα το ανακαλύπτει μέσα στη διαδρομή, ανακαλύπτει τις αντιφάσεις γιατί πιστεύω ότι ένας εργάτης που έχει ζήσει τις διαδικασίες του μαζικού Κινήματος δε μπορεί να δεχθεί ότι οι εργάτες θα ξυπνήσουν, θα βγουν στο δρόμο από τη δράση μιας κλειστής ομάδας συνωμοτικού τύπου που χρησιμοποιεί τέτοιες μεθόδους. Νομίζω ότι είναι σαφές όσον αφορά το ερώτημα που είχατε.
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Πράγματι ο κ. Κονδύλης αυτό έχει πει, ότι δεν γνώριζε ότι ήταν η 17Ν η Οργάνωση για τότε που μπήκε.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αλλά μετά άρχισαν τα αδιέξοδα, «πώς να βγω τώρα›, έτσι δεν είναι;
Μ. ΔΑΛΙΑΝΗΣ: Κάποια στιγμή το αντελήφθη, το λέει και ο ίδιος και μάλιστα συγκεκριμένα από τη συμπλοκή στα Σεπόλια όπου πλέον από τον Τύπο διέρρευσε και έγινε γνωστό πλέον απόλυτα ότι επρόκειτο περί της 17. Εκείνη την εποχή θεωρούσατε ότι είναι πάρα πολύ απλό να ψιθυριστεί κάτι γι αυτή την Οργάνωση;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Δε μπορώ να το γνωρίζω αυτό, γιατί δεν γνωρίζω τις συνθήκες μέσα στις οποίες λειτουργούσε. Εγώ καταλαβαίνω ότι αυτός ο άνθρωπος βρέθηκε σε μία εκπληκτική αντίφαση γιατί από μια λειτουργία ως συνδικαλιστικό στέλεχος ανοιχτά και καθαρά στο φως της ημέρας, το να βρεθεί στις διαδικασίες της λειτουργίας μιας τέτοιας Οργάνωσης δημιουργεί μια τρομερή αντίφαση που από κει και μετά οι επιλογές, κάθε επιλογή είναι πάρα πολύ δύσκολη.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Να ρωτήσω κάτι: Όταν του είπαν πάμε εδώ, πάμε εκεί, πού νόμιζε ότι μπήκε; Στους Ρόταρι;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Με την πρώτη ενέργεια πληροφορήθηκε ότι έχει μπεις τη 17Ν. Η πρώτη ενέργεια στην οποία συμμετείχε ήταν τα Σεπόλια. Δεν είχε καμία προηγούμενη.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Είπατε ότι τότε έλεγαν για τη 17Ν αυτό που είπατε. Τώρα τί λένε;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Εγώ μπορώ να σας πω την προσωπική μου γνώμη. Εγώ πιστεύω ότι η Οργάνωση αυτή είχε δράση εχθρική απέναντι στο Εργατικό Λαϊκό Κίνημα γιατί δεν πιστεύω ότι μπορεί μια ομάδα μασκοφόρων εκδικητών ουσιαστικά, να λειτουργεί μ’ έναν τρόπο και με τη λογική ότι αυτές οι ενέργειες μπορεί να συνεγείρουν τους εργαζόμενους και να τους βγάλουν στο δρόμο. Είναι καθαρό αυτό. Είναι σαφές.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Τότε γιατί το έκανε αυτό;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Υπάρχουν αντικειμενικοί λόγοι που γεννούν τέτοιου είδους ομάδες ένοπλης βίας. Η καταπίεση που σήμερα υφίστανται χιλιάδες εργαζόμενοι και στη χώρα μας και σε όλον τον κόσμο, σκεφτείτε την κατάληψη των μεταλλείων στη Χαλκιδική..... Αυτή είναι η αντικειμενική βάση που γεννά τέτοια φαινόμενα.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Για την αντίδραση μιλάμε τώρα.
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Ποια αντίδραση;
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Αυτή, της 17Ν. Γιατί αυτή η αντίδραση και όχι μια άλλη αντίδραση, θετική;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Πιστεύω ότι επειδή υπάρχει ένας πολύ μεγάλος κατακερματισμός και στις κοινωνικές συνθήκες που ζει ο καθένας αλλά και στις ιδεολογικές και πολιτικές εκφράσεις, αιτιολογείται η επιλογή από διαφορετικούς ανθρώπους διαφορετικών μέσων. Αυτό δεν σημαίνει ότι εγώ μπορώ να συμφωνώ με το ένα ή με το άλλο. αλλά αυτό αιτιολογείται.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Εκείνοι πώς σκέφτηκαν
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Αυτό δεν το ξέρω.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Ήταν ανόητοι; Εσείς τί λέτε;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Εγώ πιστεύω ότι είναι μια επιλογή η οποία προκύπτει από την ίδια την κατάσταση την οποία γεννά η κοινωνία.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Πού οφείλεται αυτού του είδους η Οργάνωση; Πώς δηλαδή αποφασίζουν να γίνουν μασκοφόροι;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Αυτό δεν το γνωρίζω, δεν έχω συμμετάσχει ποτέ σε τέτοιου είδους Οργανώσεις.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Είπατε ότι το ΚΚΕ θεωρούσε τη 17Ν όργανο της CIA κτλ. Γιατί το έλεγε αυτό το ΚΚΕ;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Αυτό είναι μια πολιτική εκτίμηση. Γιατί ορισμένα πράγματα στην πολιτική τα κρίνεις από την αποτελεσματικότητά τους. Όταν λοιπόν έχεις την εκτίμηση ότι τα αποτελέσματα αυτών των ενεργειών δεν βοηθούν το λαϊκό Κίνημα αλλά αντίθετα δίνουν τη δυνατότητα στην Κυβέρνηση και στις ΗΠΑ να χρησιμοποιήσουν τέτοιου είδους πράξεις ενάντια στο λαϊκό Κίνημα, μπορεί αν προκύπτει αυτό το συμπέρασμα.
Ι. ΓΙΑΝΝΙΔΗΣ: Εσείς αναπτύξατε μία θέση για τον ρόλο των τρομοκρατικών ενεργειών και των τρομοκρατικών Οργανώσεων η οποία περίπου τις τοποθετεί σε μια παθολογική μεριά του Εργατικού Κινήματος γιατί στην ουσία τους είναι αντιπαραγωγικές, αντιμάχονται το μαζικό εργατικό Κίνημα, προσφέρουν στον αντίπαλο κάνοντας ζημιά, δεν ξέρω αν το αποδίδω σωστά.....
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Όχι ακριβώς.
Ι. ΓΙΑΝΝΙΔΗΣ: Περίπου.
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Ούτε περίπου. Δεν αποδέχομαι ότι υπάρχει αντικειμενικός ορισμός του όρου «τρομοκρατία› για παράδειγμα. Εγώ χρησιμοποίησα πριν όπως είδατε τον όρο «συνωμοτικές ομάδες ένοπλης βίας› δηλαδή κλειστού τύπου.
Ι. ΓΙΑΝΝΙΔΗΣ: Αυτές οι συνωμοτικές ομάδες όμως έχουν τη λειτουργία την οποία περιέγραψα προηγουμένως.
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Δεν το ξέρω αυτό.
Ι. ΓΙΑΝΝΙΔΗΣ: Αυτό δεν είπατε; Ότι έρχονται σε σύγκρουση....
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Ως αποτέλεσμα.
Ι. ΓΙΑΝΝΙΔΗΣ: Ως αποτέλεσμα, βεβαίως. Ο συγκεκριμένος κατηγορούμενος, ήταν αγωνιστής ο οποίος ανήκε στην παράταξη αυτή παλαιοτέρα, προτού προσχωρήσει, συνεπώς θα είχε τη γνώση και τη συνείδηση αυτών των θέσεων σε σχέση με τις συνωμοτικές ομάδες. Σύμφωνα με τα όσα έχει πει ο ίδιος, στην αρχή δεν αντελήφθη πού μπήκε. Πόσα χρόνια έμεινε σε αυτή την Οργάνωση;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Αν δεν κάνω λάθος πέντε.
Ι. ΓΙΑΝΝΙΔΗΣ: Πότε αντελήφθη πού είναι; Στο κάτω-κάτω ήταν μια ομάδα η οποία ερχόταν σε σύγκρουση με τις προηγούμενες θέσεις του. Πότε το αντελήφθη; Τον 5ο χρόνο;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Νομίζω ότι έγινε μετά τα Σεπόλια.
Ι.ΓΙΑΝΝΙΔΗΣ: Δηλαδή είχε ένα περιθώριο αρκετών ετών να συνειδητοποιήσει πού βρίσκεται, ότι έρχεται σε σύγκρουση με την προηγούμενη θέση του και να αποχωρήσει. Τότε, απεχώρησε;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Αυτό το πράγμα έγινε αλλά.
Ι. ΓΙΑΝΝΙΔΗΣ: Έγινε όμως με μία καθυστέρηση.
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Πιστεύω ότι έγινε μέσα από μια δύσκολη και αντιφατική διαδικασία. Συζητώντας με τον Σωτήρη όλα αυτά τα χρόνια, έβλεπα ότι έβγαζε μια έντονη απογοήτευση για κάθε είδους μορφή μαζικής δράσης. Αυτό δεν τον χαρακτήριζε μέχρι το ’96, τον χαρακτήριζε και μετά, δηλαδή στις πρόσφατες απεργίες του ασφαλιστικού, αυτός ο άνθρωπος μέσα από αυτή την αντιφατική και πολύ σκληρή εμπειρία, έφτασε σε ένα τέτοιο πράγμα, σε μια τέτοια κατάσταση. Δεν πιστεύω ότι ορισμένα πράγμα μπορούν να γίνουν με το πάτημα ενός κουμπιού.
Ι. ΓΙΑΝΝΙΔΗΣ: Πράγματι. Απαιτούσε συνεπώς μια πορεία ωρίμανσης, ας το πούμε έτσι. Η ερώτησή μου είναι όμως τότε η εξής: Η πορεία αυτή ωριμάνσεως περιελάμβανε μέσα στα χρόνια που έπαιρνε, την αποδοχή αυτών των πράξεων, των δολοφονιών, των ληστειών και όλων των πράξεων που περιλάμβανε η δραστηριότητα της συνωμοτικής αυτής Οργάνωσης;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Δε νομίζω, τουλάχιστον απ’ ότι έχω διαβάσει από την προανακριτική του ομολογία και μια συνέντευξη που έχω διαβάσει στο ΕΘΝΟΣ, γιατί δεν έχουμε μιλήσει εδώ κι ένα χρόνο ουσιαστικά, δε νομίζω ότι βγαίνει κάτι τέτοιο από τις δηλώσεις του ίδιου.
Ι. ΓΙΑΝΝΙΔΗΣ: Μα αν δεν βγαίνει, δηλαδή αν τα αποδοκίμαζε εξαρχής, τότε γιατί χρειαζόταν αυτή την περίοδο ωριμάνσεως για να φύγει;
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Γιατί πιστεύω ότι όταν ένας άνθρωπος εμπλέκεται σε μια διαδικασία η οποία έχει σφραγίσει τη μεταπολιτευτική ιστορία του τόπου με έναν πολύ σκληρό τρόπο, είναι πολύ δύσκολο. Το να αλλάξεις την καθημερινότητά σου γίνεται πάρα πολύ δύσκολο. Νομίζω ότι αυτό πρέπει να το αποδεχθούμε.
Ι. ΓΙΑΝΝΙΔΗΣ: Με άλλα λόγια μου λέτε ότι αυτά τα 3-4 χρόνια που έμενε εν γνώσει του, δεν είχε ωριμάσει αρκετά ώστε να αποδοκιμάσει τις ενέργειες.
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Πιστεύω ότι αυτό το θέμα ήταν κάτι που κρίθηκε από την αρχή. Όμως πιστεύω ότι αυτή η διαδικασία, του να μπορείς να απεμπλακείς, γιατί και στην προανακριτική του ομολογία, δεν θέλω να τα επαναλάβω, λέει αρκετά πράγματα γι αυτό, για τους φόβους, τους δισταγμούς που ένιωθε, γιατί πραγματικά είχε μπλέξει σε μια πολύ δύσκολη ιστορία.
Ι. ΓΙΑΝΝΙΔΗΣ: Ακούστε, δε μιλώ ούτε για το πριν ούτε για το μετά. Εκεί αναγνωρίζω αυτό που είπαν και οι άλλοι μάρτυρες, την εντιμότητα της προηγούμενης στάσης του ως αγωνιστή, την εντιμότητα εάν θέλετε της μετέπειτα στάσης του να αναγνωρίσει τα λάθη του, όμως υπάρχει μία ευθύνη την οποία και εσείς θα πρέπει να αναγνωρίσετε για το διάστημα αυτό το οποίο γνώριζε, έμενε και συμμετείχε.
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Νομίζω ότι και αυτό είναι προς τιμήν του, ότι αυτή την ευθύνη την αποδέχεται. Ο Σωτήρης ήταν πάντα άνθρωπος ο οποίος έπαιρνε την ευθύνη των πράξεών του.
Ι. ΓΙΑΝΝΙΔΗΣ: Θέλω να πω το εξής: Η στάση η πριν και η στάση η μετά, σε συνδυασμό με την αποδοχή της ευθύνης, δεν σημαίνει ότι αναιρείται η ευθύνη που μένει γι αυτά τα χρόνια.
Π. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: Νομίζω ότι το έχει δηλώσει ο ίδιος, αν δεν κάνω λάθος.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ευχαριστούμε. Ζητήθηκε μια 5λεπτη διακοπή.
ΔΙΑΚΟΠΗ