«Μετά από περισσότερες από 100 ημέρες κατοχής, οι υποσχέσεις περί προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για όλους τους Ιρακινούς ακόμη δεν έχουν εκπληρωθεί», δήλωσε την περασμένη εβδομάδα από τη Βαγδάτη ο Μαχμούντ Μπεν Ρομντάν, επικεφαλής της αποστολής της Διεθνούς Αμνηστίας.
«Φτάνει πια. Είναι ντροπή να εξακολουθούμε να ακούμε για ανθρώπους που κρατούνται κάτω από απάνθρωπες συνθήκες, χωρίς η οικογένειά τους να γνωρίζει πού βρίσκονται, και χωρίς πρόσβαση σε δικηγόρο ή προσαγωγή σε δίκη, συχνά επί εβδομάδες».
Ο δρ. Σουχάϊλ Λαΐμπι και ο γιος του Αχμαντ συνελήφθησαν στις 15 Μαΐου 2003 επειδή είχαν στο αυτοκίνητό τους ένα πιστόλι. Ο δρ. Σουχάϊλ αφέθηκε ελεύθερος από τη φυλακή Αμπού Γραΐμπ στις 14 Ιουνίου 2003 και του είπαν ότι ο γιος του είχε μεταφερθεί στη Νασιρίγια. Οταν ο ίδιος έφτασε εκεί, δεν βρήκε καμία πληροφορία για το γιο του, και ένας αξιωματικός τον προειδοποίησε να μην πάει στον καταυλισμό-φυλακή, γιατί μπορεί να συλληφθεί. Συνεχίζοντας την αναζήτησή του μετά την επιστροφή του στη Βαγδάτη, ο δρ. Σουχάϊλ πληροφορήθηκε τελικά από έναν αξιωματικό ότι ο γιος του βρισκόταν στο στρατόπεδο Μπούκα, αλλά ο ίδιος αξιωματικός δεν είχε ιδέα πού βρισκόταν αυτό το στρατόπεδο. Μετά από 66 ημέρες κράτησης, ο Αχμαντ αφέθηκε τελικά ελεύθερος στις 20 Ιουλίου.
Πρώην κρατούμενοι δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι όσοι συλλαμβάνονται από τις συμμαχικές δυνάμεις, κρατούνται σε σκηνές, δεν τους παρέχεται επαρκές πόσιμο νερό ή κατάλληλες εγκαταστάσεις για προσωπική καθαριότητα. Αναγκάζονται να χρησιμοποιούν ανοικτές τάφρους για αποχωρητήρια και δεν τους δίνουν ρούχα για να αλλάξουν, ακόμα και μετά από δύο μήνες κράτησης.
Οι αμερικανοβρετανικές δυνάμεις δεν εφαρμόζουν άμεσα τις εντολές αποφυλάκισης που εκδίδουν οι Ιρακινοί ανακριτές, εάν αυτές δεν εξεταστούν από ανώτερο στρατιωτικό αξιωματικό.
«Αυτό αποτελεί κατάφωρη παραβίαση του κράτους δικαίου», τονίζει ο απεσταλμένος της Διεθνούς Αμνηστίας Κερτ Γκέρινγκ.
Η οργάνωση έχει λάβει καταγγελίες για βασανιστήρια ή κακομεταχείριση από τις Συνασπισμένες Δυνάμεις.
Ο Χρεϊζάν Χαλίς Αμπαλέι, 39 ετών, και ο 80χρονος πατέρας του συνελήφθησαν στο σπίτι τους στις 30 Απριλίου. Στον Χρεϊζάν φόρεσαν κουκούλα στο κεφάλι και χειροπέδες και τον ανάγκασαν να γονατίσει με το πρόσωπο στον τοίχο επί σχεδόν οκτώ ημέρες, όσο τον ανέκριναν. Υπέφερε από στέρηση ύπνου, καθώς ένα έντονο φως είχε τοποθετηθεί δίπλα στο κεφάλι του ενώ ακουγόταν εκκωφαντική μουσική. Τα γόνατά του μάτωναν κι έτσι στεκόταν σχεδόν συνέχεια όρθιος ώσπου στο τέλος, όπως λέει ο ίδιος, το πόδι του είχε πρηστεί τόσο που είχε μέγεθος μπάλας. Ο πατέρας του κρατούνταν στο διπλανό κελί και άκουγε τις κραυγές του γιου του.
Υπάρχουν επίσης πολυάριθμες καταγγελίες για κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων, που δεν επιστρέφονται κατά την αποφυλάκιση.
Σε μια περίπτωση, Αμερικανοί παραδέχθηκαν ότι υπάρχουν αποδείξεις πώς αξιωματικοί διέπραξαν έγκλημα, αφαιρώντας πάνω από τρία εκατομμύρια δηνάρια (2.000 δολάρια) από το σπίτι μιας οικογένειας. Οι ίδιοι δήλωσαν ότι η αποζημίωση θα ήταν μακρόχρονη και δύσκολη, καθώς δεν είχαν τρόπο να βρουν πού είναι τώρα στρατοπεδευμένη η μεραρχία που κατηγορείται για την κλοπή.
Η Διεθνής Αμνηστία έχει τεκμηριώσει αρκετά κρούσματα πυροβολισμών εναντίον Ιρακινών διαδηλωτών από Αμερικανούς στρατιώτες υπό αμφισβητούμενες συνθήκες. Αν και είναι αλήθεια ότι οι Συμμαχικές Δυνάμεις αντιμετωπίζουν πολύπλοκες καταστάσεις, αυτό δεν τις απαλλάσσει από την υποχρέωση να σέβονται τους διεθνείς κανόνες.
Δυνάμεις των ΗΠΑ πυροβόλησαν τον 12χρονο Μοχάμαντ αλ-Κουμπάισι, καθώς πραγματοποιούσαν έρευνα στο σπίτι του, στις 26 Ιουνίου. Ο Μοχάμαντ ήταν ακόμη ζωντανός όταν οι γείτονες προσπάθησαν να τον μεταφέρουν σε κοντινό νοσοκομείο, αλλά στη διαδρομή τους σταμάτησαν στρατιώτες σε άρμα μάχης. Οι στρατιώτες ανάγκασαν τους γείτονες να ξαπλώσουν στο έδαφος και, μετά από 15 λεπτά, τους διέταξαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους, επειδή είχε αρχίσει η απαγόρευση κυκλοφορίας. Ο Μοχάμαντ είχε ήδη πεθάνει.
Στο πλαίσιο των νομικών μεταρρυθμίσεων που εισήγαγαν οι αμερικανικές δυνάμεις, τα ιρακινά δικαστήρια δεν έχουν πλέον δικαιοδοσία σε προσωπικό του Συνασπισμού σε σχέση με ατομικά και ποινικά ζητήματα.