Η Δύση είναι άρρωστη, και η κατάσταση θα επιδεινωθεί κι άλλο, προτού αρχίσει να βελτιώνεται. Η ευρωζώνη μπορεί να μη διαλύθηκε πέρυσι, αλλά η κάθοδός της στην κόλαση θα συνεχιστεί. Το δημοσιονομικό βάραθρο μπορεί να αποφεύχθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά το πρόβλημα με το όριο του χρέους θα εμφανιστεί και πάλι σε δύο μήνες. Στο μεταξύ, η Ασία ανεβαίνει, ανεβαίνει, ανεβαίνει...
Αυτή είναι η εικόνα του κόσμου, σύμφωνα με τους περισσότερους αναλυτές. Υπάρχουν, όμως, ευτυχώς και κάποιοι που είναι περισσότερο αισιόδοξοι. Όπως ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ιμπέρ Βεντρίν, για παράδειγμα, που σε άρθρο του τον περασμένο μήνα στο αμερικανικό περιοδικό Foreign Policy αναφερόταν στην περίφημη φράση του Φραγκλίνου Ρούσβελτ: «Η παρακμή είναι μια επιλογή: το μόνο που πρέπει να φοβόμαστε είναι ο ίδιος ο φόβος».
Η παγκοσμιοποίηση ξεκίνησε από τη Δύση και ήταν μια τόσο ιδιοφυής εφεύρεση, ώστε όλος ο κόσμος προσπάθησε να την αξιοποιήσει προς όφελός του. Το αποτέλεσμα είναι να απειλείται σήμερα η κυριαρχία της Δύσης. «Δεν υπάρχει ούτε μία πλευρά της δυτικής κυριαρχίας που οι αναδυόμενες χώρες να μην είναι διατεθειμένες να αμφισβητήσουν», σημειώνει ο Βεντρίν. Πρέπει λοιπόν να πέσουμε στη μελαγχολία και την απαισιοδοξία; Οχι, απαντά ο Βεντρίν, που θαυμάζει την αισιοδοξία των Αμερικανών. «Οι δυτικές χώρες εξακολουθούν να έχουν σημαντικά πλεονεκτήματα και η μετεωρική άνοδος των χωρών του αναπτυσσόμενου κόσμου δεν μπορεί να συγκαλύψει τις αδυναμίες τους».
Ο κόσμος τον οποίο φαντάζεται ο Βεντρίν, γράφει η Σιλβί Κοφμάν στη Μοντ, δεν θα είναι ασφαλώς ένας κόσμος που θα διαμορφώνεται μόνο από τη Δύση, ούτε όμως ένας κόσμος όπου η Κίνα θα πάρει τη θέση των Ηνωμένων Πολιτειών ως κυρίαρχης δύναμης. «Ο μετα-αμερικανικός κόσμος δεν είναι προ των πυλών», προβλέπει ο πρώην υπουργός. «Αυτό που θα καθορίσει την παγκόσμια πολιτική είναι ο ανταγωνισμός». Και για να παραμείνουν ανταγωνιστικές σε ένα αβέβαιο περιβάλλον, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη όχι μόνο πρέπει να επενδύσουν σε μια ανάπτυξη σε υγιείς βάσεις και να επανανομιμοποιήσουν τη δημοκρατική διαδικασία, αλά και να δράσουν από κοινού.
Αντίστοιχες είναι και οι προβλέψεις του αμερικανικού ιδρύματος National Intelligence Council: μπορεί το 2030 η Κίνα να είναι η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο και η Ασία να ξεπεράσει τις δυτικές χώρες στον στρατιωτικό και οικονομικό τομέα, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες θα διατηρήσουν τη θέση του «πρώτου μεταξύ ίσων». Το NIC προβλέπει επίσης ότι οι μεσαίες τάξεις θα γίνουν στις περισσότερες χώρες του κόσμου ο σημαντικότερος οικονομικός και κοινωνικός τομέας. Με άλλα λόγια, για πρώτη φορά στην ιστορία, οι περισσότεροι κάτοικοι του πλανήτη θα ανήκουν το 2030 στις μεσαίες τάξεις, και όχι πια στις φτωχές τάξεις, όπως συνέβαινε μέχρι τώρα. «Και αυτή η αλλαγή θα είναι τεκτονική».
Γιατί αυτή η αλλαγή είναι τόσο σημαντική; Επειδή οι μεσαίες τάξεις στις αναδυόμενες χώρες έχουν τις ίδιες επιδιώξεις με τις μεσαίες τάξεις στη Δύση. Η αντίδραση στον συλλογικό βιασμό που συγκλόνισε την Ινδία είναι χαρακτηριστική: οι Ινδοί, και κυρίως οι Ινδές, που διαδηλώνουν ζητώντας μεγαλύτερη ασφάλεια για τις γυναίκες είναι εκπρόσωποι αυτών των μεσαίων τάξεων, που γνωρίζουν την αξία τόσο της εκπαίδευσης, όσο και της ισότητας των φύλων. Οι αξίες αυτές είναι θεμελιώδεις στις δυτικές χώρες.
Αλλά και στην Κίνα, την Ινδονησία, τη Ρωσία, οι αστικές μεσαίες τάξεις ακολουθούν μαζικά τον τρόπο ζωής των δυτικών μεσαίων τάξεων. Στην Κίνα, ασκούν έντονη πίεση στο καθεστώς για ένα πιο καθαρό περιβάλλον, μια πιο ανοιχτή εκπαίδευση, ένα πιο ελεύθερο Internet. Στη Ρωσία, έχουν παραδοθεί στην έσχατη μορφή μαζικής κατανάλωσης, το mall. Η Νότια Κορέα έδωσε στον κόσμο και στο YouTube τον Psy και την παγκόσμια επιτυχία του, το Gangnam Style. Το YouTube όμως είναι μια αμερικανική δημιουργία, η συνοικία Γκάνγκναμ στη Σεούλ θα μπορούσε να βγαίνει από ένα αμερικάνικο σίριαλ και ο Psy θα μπορούσε να προέρχεται από ένα προάστιο του Ντάλας. Ποιος μιλά ακόμη, το 2013, για «ασιατικές αξίες»;
Την ίδια στιγμή, οι δυτικές μεσαίες τάξεις εξελίσσονται κι αυτές, ως αποτέλεσμα της μετανάστευσης και της παγκοσμιοποίησης. Σύμφωνα με την αμερικανική Στατιστική Υπηρεσία, το 2043 οι Λευκοί θα αποτελούν μειοψηφία στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου δεν θα πλειοψηφεί καμιά εθνική ομάδα. Κι αν μπορεί να γίνει μια ασφαλής πρόβλεψη για την Αμερική, αυτή αφορά το «leading from behind», την ηγεσία από τα παρασκήνια δηλαδή, όπως έγινε με τον πόλεμο στη Λιβύη: αφήνεις τους άλλους να οδηγούν, διατηρώντας για τον εαυτό σου έναν ουσιαστικό ρόλο.
Πηγή: Le Monde, ΑΠΕ-ΜΠΕ