Είναι και αυτή μία απολογία αντιγραφή από εκείνη του Χριστόδουλου Ξηρού και αντιγραφή αυτής είναι και όλες οι επόμενες. Η μεν κατάθεση της κας Βεργή δεν έχει καμία απολύτως αποδεικτική αξία. Τα υπόλοιπα στοιχεία είναι μαρτυρίες συγκατηγορουμένων για τις οποίες ισχύουν όλα όσα έχουμε πει μέχρι τώρα και βεβαίως η ομολογία του ίδιου η οποία ούτε αβίαστη είναι, ούτε συγκεκριμένη είναι σε ότι αφορά τα πραγματικά περιστατικά.
Τώρα πάμε στην πιο δύσκολη από τις υποθέσεις που βαρύνουν τον Βασίλη Τζωρτζάτο, την υπόθεση Ανδρουλιδάκη. Το ευτυχές για την υπόθεση και ατυχές για τον ομιλούντα είναι ότι εδώ και εμπεριστατωμένη εισαγγελική πρόταση έχουμε και μία εξαιρετική παρουσία του δάσκαλου. Δάσκαλου όχι κατά τους τίτλους αλλά κατά το ήθος και την κατάρτιση του Βασίλη Δημακόπουλου από την θέση του συνηγόρου της πολιτικής αγωγής.
Είναι ένας άνθρωπος του οποίου το ήθος κοσμεί τα Ελληνικά Δικαστήρια δεκαετίες απέναντι στον οποίο δεν κρύβω ότι αισθάνομαι ένα δέος, πραγματικό σεβασμό. Είναι ένας άνθρωπος τον οποίον τον έχω πάρει τηλέφωνο και τον έχω συμβουλευτεί σε ποινικές υποθέσεις και η «κακή μου τύχη› τον φέρει αντίπαλό μου στην προκειμένη υπόθεση. Να δούμε πώς θα βγει η προσπάθεια.
Στην υπόθεση Ανδρουλιδάκη βεβαίως έχετε μία πρόγευση της υπερασπιστικής γραμμής του Βασίλη Τζωρτζάτου ήδη από το στάδιο το πρώτο της έναρξης της Δίκης με την ένσταση αποβολής της πολιτικής αγωγής. Έχουμε δύο πολύ σοβαρά στοιχεία να κρίνουμε. Το ένα είναι εάν έχουμε αιτιώδη σύνδεσμο αδιάκοπο ανάμεσα στην ενέργεια η οποία έγινε και το αποτέλεσμα του θανάτου του θύματος και το δεύτερο είναι εάν το αποτέλεσμα είναι μέσα στα όρια του δόλου του ενδεχομένου έστω του δράστη όσον αφορά δηλαδή το αποτέλεσμα του θανάτου.
Έχουμε ένα αντικειμενικό στοιχείο και ένα υποκειμενικό. Θα προσπαθήσω να το αναλύσω με όσο πιο απλό και σύντομο τρόπο μπορώ αποφεύγοντας αναφορές σε πράγματα τα οποία θα μου πείτε ότι σας θυμίζουν σεμινάρια. Ξεκινώ αποδεχόμενος την θεωρία του ισοδυνάμου των όρων παρά το ότι προσωπικά δεν πείστηκα ποτέ για την λογική της υπεροχή απέναντι στην λογική της πρόσφορης αιτιότητας. Αυτή δέχεται η κρατούσα νομολογία, την conditio sine qua non και στα πλαίσια αυτής μας ενδιαφέρουν δύο πράγματα νομικά.
Η εκτίμηση του αν έχουμε διακοπή του αιτιώδου συνδέσμου και η υιοθέτηση ή μη της λεγόμενης απαγόρευσης αναδρομής. Και στα δύο αυτά ο Αναπληρωτής Εισαγγελέας κ. Μαρκής έκανε μία τεκμηριωμένη τοποθέτηση και κατέθεσε και μία προσωπική του γνώση από επεξεργασία μίας πάρα πολύ σοβαρής υπόθεσης που είχε απασχολήσει το πανελλήνιο, της υπόθεσης του Ρουμάνου Σορίν Ματέι και της επιχείρησης απελευθέρωσης των ομήρων που κρατούσε σε κάποιο διαμέρισμα στην οδό Νιόβης αν δεν κάνω λάθος, σε κάποια πολυκατοικία η οποία κατέληξε στον θάνατο μιας άτυχης κοπέλας, της Αμαλίας Γκινάκη.
Αυτό είναι το βούλευμα το οποίο ανέφερε ο κ. Μαρκής, το 1116/2002 του Εφετείου Αθηνών όπου (εάν δεν κάνω λάθος) κατηγορείτο ο αρχηγός της Αστυνομίας Αθηνών για ανθρωποκτονία εξ αμελείας της Αμαλίας Γκινάκη. Η δε αμέλειά του συνίστατο (αν κάνω λάθος διορθώστε με εσείς που το έχετε χειριστεί) εις το ότι έδωσε την εντολή στους αστυνομικούς να εισβάλλουν στο διαμέρισμα της οδού Νιόβης όπου ο Ρουμάνος υπό την απειλή χειροβομβίδας κρατούσε ομήρους τους κατοίκους τους διαμερίσματος μεταξύ των οποίων την άτυχη κοπέλα και να τον συλλάβουν, να πάρουν την χειροβομβίδα και να εξασφαλίσουν την ασφαλή απελευθέρωση των ομήρων.
Κατηγορείτο ότι προέβλεψε αυτό που επακολούθησε, δεν πήρε δηλαδή όλα τα μέτρα επιμέλειας και προσεκτικής οργάνωσης της επιχείρησης ώστε να αποτρέψει το εξής που δυστυχώς συνέβη: ότι ο Ρουμάνος κατόρθωσε την ώρα που είχαν εισβάλλει να τον συλλάβουν οι αστυνομικοί, την χειροβομβίδα να την βάλει στην τσέπη από το σορτς που φορούσε η άτυχη κοπέλα, αυτό να μην υποπέσει στην αντίληψη των αστυνομικών που επιχείρησαν να απελευθερώσουν τους ομήρους και η χειροβομβίδα απασφαλισμένη όπως είχε μπει στην τσέπη του παντελονιού της άτυχης ομήρου να εκραγεί, να τραυματιστεί θανάσιμα αυτή και στο τέλος να αποβιώσει. Είναι έτσι; Στο σόρτς. Κάτι για παντελονάκι λέει εκεί, δεν το πολυκατάλαβα γι’ αυτό το λέω έτσι.
Αντιμετωπίστηκε το εξής νομικό θέμα: ο κ. Εισαγγελέας είχε προτείνει τότε την απαλλαγή του Αρχηγού της Αστυνομίας λέγοντας το εξής: «εδώ έχουμε διακοπή του αιτιώδους συνδέσμου διότι από μία πράγματι αμελή συμπεριφορά του Αρχηγού της Αστυνομίας ο οποίος έδωσε αρμοδίως την εντολή για την απελευθέρωση μη προβλέποντας ως όφειλε αυτό το ενδεχόμενο παρενεβλήθη μία δόλια συμπεριφορά σε μεταγενέστερο στάδιο του δράστη. Αποτέλεσμα δε της δολίας συμπεριφοράς ήταν ο θάνατος που επήλθε›.
Συνεπώς κατά τον κ. Εισαγγελέα έχουμε διακοπή του αιτιώδους συνδέσμου, έχουμε απαγόρευση αναδρομής. Όπως είπε και ο κ. Τακτικός Εισαγγελέας είμαι μεθοδικός. Κάπου το πάω, κάντε υπομονή και θα δείτε τι βγαίνει και τι δεν βγαίνει. Πρακτικότατα θα σας πω εγώ με νομολογία. Κάντε υπομονή.
Ορθή λοιπόν ήταν η εισαγγελική πρόταση για την διακοπή του αιτιώδους συνδέσμου και την απαγόρευση αναδρομής με το σκεπτικό ότι έχουμε αμελή συμπεριφορά προγενέστερη, δόλια συμπεριφορά μεταγενέστερη. Η μεταγενέστερη δόλια συμπεριφορά καθιστά ανεργή, εγώ θα έλεγα προωθεί την αμελή. Έχω άλλο σκεπτικό και δεν δικαιούμεθα να ανατρέξουμε στην προγενέστερη αμελή συμπεριφορά εφόσον δεχόμαστε ότι το αποτέλεσμα είναι προϊόν της δόλιας. Αυτή είναι η απαγόρευση αναδρομής.
Το Συμβούλιο Εφετών δεν την δέχθηκε την εισαγγελική πρόταση, παρέπεμψε. Δεν ξέρω αν ακολούθησε αναίρεση, τι άλλο έγινε κλπ. Παρατηρεί στο σημείο αυτό εποικοδομητικά λειτουργώντας εν προκειμένω ο κ. Πρόεδρος ότι εδώ κ. Παπαδάκη έχουμε το αντίστροφο. Εδώ έχουμε το αντίστροφο, να δεχθώ ότι έχουμε και το αντίστροφο ακόμα που δεν το δέχομαι ότι έχουμε δόλο του δράστη ο οποίος αποσκοπεί στον θάνατο αλλά εν πάση περιπτώσει έχουμε κάποιας μορφής δόλο ως αρχική συμπεριφορά και κάποιας μορφής αμέλεια ως μεταγενέστερη συμπεριφορά.
Μου θέτετε το ερώτημα λοιπόν και βεβαίως αυτό είναι το ερώτημα, εδώ έχουμε διακοπή του αιτιώδους συνδέσμου, εδώ έχουμε απαγόρευση αναδρομής; Να δούμε τι λέει η θεωρία και τι λέει ο ¶ρειος Πάγος με δύο πραγματάκια μονάχα.
Καταρχήν παρατηρώ στην ίδια την επιχειρηματολογία του κ. Μαρκή σε κείνη την υπόθεση όπως την βλέπω εδώ πέρα στα Ποινικά Χρονικά στο τεύχος ΝΓ του 2003 σελίδα 442 να επιχειρηματολογεί και να δέχεται ότι τα Δικαστήριά μας έχουν επεκτείνει την αρχή αυτή όχι μόνο στην περίπτωση που ο παρεμβαλλόμενος τρίτος ενεργεί δολίως αλλά εκτιμούν ότι ο αιτιώδης σύνδεσμος διακόπτεται και όταν παρεμβάλλεται αποκλειστική αμέλεια του παθόντος. ¶ρειος Πάγος 1487/91.
Αμέσως-αμέσως λοιπόν έχουμε μία πρώτη μορφή επέκτασης της αρχής της απαγόρευσης αναδρομής και σε αμελή μεταγενέστερη συμπεριφορά εδώ όταν η αμέλεια προέρχεται από τον παθόντα τον ίδιο. Βεβαίως έχουμε και απόψεις. Ένας εκφραστής της άποψης αυτής στη θεωρία είναι ο κ. Κωνσταντίνος Βαθιώτης τον οποίο συχνά και ο κ. Μαρκής επικαλείται ο οποίος έχει επανειλημμένα αρθρογραφήσει και λέει ότι η απαγόρευση αναδρομής απαγκιστρώνεται από τον συσχετισμό προηγηθείσα αμέλεια-επακολουθείσας δόλος και μπορεί να βρει εφαρμογή τόσο όταν προηγείται αμέλεια και έπεται αμέλεια ή προηγείται δόλος και έπεται δόλος όσο και όταν προηγείται δόλος και έπεται αμέλεια.
Έτσι λοιπόν η θεωρία του προσεγγίζει αυτό το πράγμα με την αποδοχή της επέκτασης της απαγόρευσης αναδρομής. Το προσεγγίζει όμως και η νομολογία διότι εδώ υπάρχει μία νέα απόφαση. Είναι η 1/2003 του Αρείου Πάγου. Δεν την άκουσα αυτή να είναι υπόψη είτε του πολύ εκλεκτού κ. Δημακόπουλου, είτε του κ. Μαρκή.
Η απόφαση 1/2003 του Αρείου Πάγου από το περιοδικό «Ποινικός Λόγος› σελίδα 38 είναι μία απόφαση η οποία είχε να αντιμετωπίσει αναίρεση καταδικαστικής απόφασης του Μικτού Ορκωτού Εφετείου για ανθρωποκτονία με πρόθεση όπου αναιρείται η απόφαση για έλλειψη αιτιολογίας. Βλέπω εδώ μάλιστα ότι Εισαγγελέας είναι ο κ. Κανιαδάκης, ένας από τους εκλεκτότερους Αντιεισαγγελείς Εφετών και πρόσφατα Αρείου Πάγου. Αναιρείται η απόφαση για έλλειψη αιτιολογίας επειδή δεν αιτιολογείται ο ανθρωποκτόνος δόλος εφόσον γίνεται δεκτό ότι ο δράστης πήρε το μαχαίρι για να απωθήσει το θύμα, τα τραύματα είχαν ελάχιστον βάθος και το ίδιο το θύμα είπε ότι δεν φταίει ο δράστης, ούτε οι έννομες συνέπειες του ιατρικού σφάλματος που μεσολάβησε.
Προσέξτε διότι εδώ είναι ανατροπή σε αυτό το δεδομένο που προηγουμένως επιμείνατε ότι δεν έχουμε απαγόρευση αναδρομής στην περίπτωση κατά την οποία έχουμε μία προηγηθείσα δόλια συμπεριφορά και επόμενη αμελή. Εδώ έχουμε at hock απόφαση στην οποία είναι προφανές ότι ο θάνατος του ανθρώπου ο οποίος εκδικάζεται εν προκειμένω έχει προέλθει από ιατρικό σφάλμα.
Λέει η απόφαση του Αρείου Πάγου στο σκεπτικό: με αυτά όμως που δέχθηκε το ΜΟΕ δεν διέλαβε ως προς το έγκλημα της ανθρωποκτονίας με πρόθεση την επιβαλλόμενη ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία διότι δεν εκθέτει με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς λογικά κενά όλα τα πραγματικά περιστατικά που συνήγαγε από τις αποδείξεις και συγκροτούν την αντικειμενική και ιδίως την υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος καθώς και τους συλλογισμούς με βάση τους οποίους υπήγαγε τα περιστατικά αυτά στην αντίστοιχη ποινική διάταξη του άρθρου 299 παράγραφος 2 που εφήρμοσε.
Συγκεκριμένα για την διαπίστωση του ανθρωποκτόνου δόλου του αναιρεσείοντος το δικάσαν Δικαστήριο ενώ αρχικά δέχεται ότι αποδείχθηκαν τα πραγματικά περιστατικά που προαναφέρθηκαν, δηλαδή περιστατικά τα οποία λογικώς δεν προωθούν την άποψη για ανθρωποκτόνο δόλο του κατηγορουμένου, ακολούθως αποδεικτικό πόρισμα το Δικαστήριο δέχεται το αντίθετο. Δηλαδή χωρίς να επεξηγεί πώς και κυρίως και από ποια στοιχεία αίρεται η σημασία και η λογική συνέπεια των παραπάνω παραδοχών του και δίχως να παραθέτει και να αξιολογεί άλλα αποδειχθέντα περιστατικά από τα οποία να συνάγει την ανθρωποκτόνο πρόθεση του αναιρεσείοντος. Αυτό είναι στο υποκειμενικό.
Κοιτάξτε τώρα στο αντικειμενικό μέρος τι λέει ο ¶ρειος Πάγος: επιπλέον το δικάσαν Δικαστήριο δέχεται ότι μετά την μεταφορά του παθόντος στο Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ υπήρξε εσφαλμένη ιατρική διάγνωση της καταστάσεώς του και αλυσιτελής χειρουργική επέμβαση στον σπλήνα χωρίς αποτελεσματική χειρουργική αντιμετώπιση των τραυμάτων του.
Δεν ερευνά ούτε εξηγεί γιατί αυτή η κατά τις παραδοχές του παρεμβληθείσα συμπεριφορά τρίτων προσώπων, δηλαδή των γιατρών του Νοσοκομείου , δεν ασκεί έννομη επιρροή επί του αιτιώδους συνδέσμου όπως επισημαίνεται στο δικόγραφο των πρόσθετων λόγων του αναιρεσείοντος μεταξύ της ενέργειας του κατηγορουμένου και του αποτελέσματος του θανάτου του παθόντος που επήλθε από αιμορραγική καταπληξία.
Εδώ λοιπόν τι μας λέει αυτή η απόφαση; Μας λέει ότι ο ¶ρειος Πάγος θεωρεί ότι είναι ερευνητέα η περίπτωση της διακοπής του αιτιώδους συνδέσμου και η απαγόρευση αναδρομής ακόμα κι όταν προηγείται δολία και έπεται αμελής συμπεριφορά. Απ’ ότι φαίνεται έχει δεχθεί τον δόλο και πάλι όχι εκείνη η απόφαση κατά τρόπο ο οποίος λογικά οδηγεί σε δόλο ανθρωποκτόνο αλλά δεν αρκείται σε αυτό ο ¶ρειος Πάγος. Έρχεται και λέει: όχι κύριε, δεν μου αξιολόγησες εδώ πέρα την ευθύνη των γιατρών που μεσολάβησε για να μου πεις σε τι βαθμό ευθύνεται για την επέλευση του αποτελέσματος του θανάτου. Πρέπει να το κάνεις. Πρέπει λοιπόν να το κάνετε κι εσείς αυτό. Ερχόμαστε τώρα μετά από αυτά στην υπενθύμιση των συγκεκριμένων περιστατικών της υπόθεσης.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Σε αυτό το σημείο θα κάνουμε 5 λεπτά διακοπή.
ΔΙΑΚΟΠΗ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Επαναλαμβάνεται η συνεδρίαση που έχει διακοπεί.
Κ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ: Είπα λοιπόν για την απόφαση 1/2003 την οποία μπορείτε να λάβετε υπόψη και να διαβάσετε, γιατί δημιουργεί μια πολύ σημαντική ανατροπή στα νομολογιακά δεδομένα. Και τώρα πάω στα πραγματικά περιστατικά.
Ο τρόπος με τον οποίον αντιλαμβάνομαι την πραγματικότητα, μου επιβάλει μεθοδολογικά να εξετάσω χωριστά το αντικειμενικό πρώτα και στη συνέχεια το υποκειμενικό στοιχείο. Ας πούμε σχηματικά ότι βάζουμε ένα παραβάν ανάμεσα στο θύμα και στο δράστη για να χωρίσουμε το αντικειμενικό στοιχείο με το υποκειμενικό και εξετάζουμε την πλευρά του θύματος, το αντικειμενικό στοιχείο, αυτή την πλευρά του παραβάν.
Τι προκύπτει εδώ πέρα από τα πραγματικά περιστατικά; Έχουμε έναν άνθρωπο ο οποίος πυροβολήθηκε στο αυτοκίνητό του και υπάρχουν τρεις σφαίρες στο σώμα του. Επιμένω στον αριθμό, τρεις σφαίρες, πρώτον διότι η ιατροδικαστική έκθεση, τρεις και όχι περισσότερες, τέσσερις, ή πέντε ή άδειασε όλο το πιστόλι επάνω του όπως αβάσιμα έχει λεχθεί, πρώτον διότι η ιατροδικαστική έκθεση αναφέρει τρεις πύλες εισόδου. Η ιατροδικαστική έκθεση του κ. Νικολάου Μπεναρδή στις 10/1/1989 και δεύτερον διότι οι άλλες τρεις σφαίρες, βρέθηκαν μέσα στο αυτοκίνητο και προκύπτει αυτό από την έκθεση αυτοψίας.
Οι σφαίρες αυτές δεν είναι σε διάφορα σημεία του σώματός του, αλλά είναι στα πόδια. Και πράγματι επιβεβαιώνεται αυτό από την ιατροδικαστική έκθεση και νομίζω ότι δεν χρειάζεται να κάτσω να την διαβάσω όλη, προκειμένου να αποδείξω τουλάχιστον αυτό. Το ερώτημα το οποίο τίθεται, στα πλαίσια της αποδοχής της θεωρίας έστω του ισοδυνάμου των όρων και πριν εξετάσουμε την οποιαδήποτε διακοπή ή δυνατότητα αναδρομής, είναι αν αυτό το τραύμα, αυτά τα τραύματα μάλλον από τις σφαίρες είναι ή δεν είναι ικανά να επιφέρουν το θάνατο, χωρίς τη μεσολάβηση άλλων συνθηκών.
Υποστηρίχθηκε η άποψη εδώ σ’ αυτό το Δικαστήριο, γιατί αλλού άλλη άποψη βέβαια έχει υποστηριχθεί θα έρθουμε σε αυτά, από την πολιτική αγωγή του Ανδρουλιδάκη, ότι ναι ήταν, γιατί θα ήταν δυνατόν να πληγούν ή διότι επλήγησαν ζωτικά όργανα. Το ότι επλήγησαν ζωτικά όργανα δεν προκύπτει από την ιατροδικαστική έκθεση.
Το ότι ήταν δυνατόν να πληγούν, παρά το γεγονός ότι, ίσως είναι προνομιακότερο να το δούμε στην εξέταση του δόλου, είναι καλύτερα να το δούμε εδώ, για να καταλήξουμε στο εξής ερώτημα. Έχουμε τραύμα θανάσιμο ή όχι; Βεβαίως στατιστική προσέγγιση με βεβαιότητα εκατό τοις εκατό είναι δύσκολο να υπάρξει και περισσότερο ακόμα είναι δύσκολο να τεκμηριωθεί από εμένα που δεν είμαι γιατρός.
Βλέπετε είχα την ατυχία να μιλήσω με δυο άριστους ορθοπεδικούς που είναι όμως στο Εθνικό Σύστημα Υγείας και οι άνθρωποι μου είπαν την άποψή τους , αλλά φοβήθηκαν να έρθουν εδώ να την καταθέσουν.
Και δεν θα έρθει ούτε στο Εφετείο κανένας παρεμπιπτόντως. Έχω εδώ ένα δημοσίευμα 5/10 το οποίο λέει ότι, το θέμα των μαρτύρων υπεράσπισης είναι ανοικτό για τις Ηνωμένες Πολιτείες και ο τρόπος αντιμετώπισής τους, θα το καταθέσω, ότι το θέμα των μαρτύρων υπεράσπισης στη δίκη της 17Ν, είναι ανοιχτό για τις ΗΠΑ.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ποιος το λέει αυτό;
Κ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ: Το λέει η εφημερίδα ΠΑΡΩΝ και το λέει και άλλο ένα έντυπο, μπορώ να διαβάσω όλο το άρθρο, αλλά δεν είναι η ώρα τώρα, ας μην αναμίξουμε τη συζήτηση με το θέμα αυτό. Εν πάση περιπτώσει αισθάνομαι και την ανάγκη, χθες περιήλθε σε γνώση μου, επειδή έχω σχεδόν λοιδορηθεί όποτε έχω μιλήσει εδώ πέρα για τρομο-υστερία και για φόβο ανθρώπων να έρθουν να καταθέσουν και γιατί εδώ πέρα, πρέπει να κάνω και τον γιατρό. Δεν θα κάνω τον γιατρό εδώ.
Θα κάνω όμως κάτι άλλο. Είναι στατιστικά πιθανή η επέλευση θανάτου από πυροβολισμό στα κάτω άκρα; Και πόσο στατιστικά είναι πιθανή; Οι γιατροί με τους οποίους μίλησα λένε για 5%. Βεβαίως δεν αρκεί αυτό, το θέμα είναι εάν ο μέσος άνθρωπος, ή ο συγκεκριμένος άνθρωπος που φέρεται ότι πυροβόλησε, όποιος και αν είναι αυτός, το γνωρίζει έστω και αυτό το 5%. Εγώ δικηγόρος είμαι, τους νόμους τουλάχιστον τους διαβάζω. Ας δούμε τι λέει λοιπόν ο έλληνας νομοθέτης γι’ αυτό το πράγμα.
Νόμος 3069/2003, με τίτλο «οπλοφορία αστυνομικών – χρήση πυροβόλων – άδεια διαμονής αλλοδαπών› . ¶ρθρο 1. Έννοια όρων. Στον παρόντα νόμο οι ακόλουθοι όροι έχουν την εξής σημασία: Παράγραφος δ, χρήση πυροβόλου όπλου είναι η κατά τον προορισμό του ενεργοποίηση του όπλου και η εκτόξευση βλήματος, πυροβολισμός. Ο πυροβολισμός ανάλογα με τον στόχο της βολής κλιμακώνεται σε 1) εκφοβιστικό όταν δεν στοχεύεται η πλήξη οποιουδήποτε στόχου. 2) Κατά πραγμάτων, όταν στοχεύεται η πλήξη πραγμάτων. 3) Ακινητοποίηση. Όταν στοχεύεται η πλήξη μη ζωτικών σημείων του σώματος ανθρώπου και ιδίως των κάτω άκρων αυτού. 4) Εξουδετέρωσις, όταν στοχεύεται η πλήξη ανθρώπου και πιθανολογείται ακόμα και ο θάνατός του.
Τι μας λέει λοιπόν ο έλληνας νομοθέτης που νομίζω ότι δεν είναι ανεύθυνος, ούτε έχει ενδεχόμενο δόλο, να οπλίσει τα χέρια της αστυνομίας με ανθρωποκτόνες βολές; Μας λέει ότι, 1) Έχουμε πυροβολισμό ακινητοποίησης που διακρίνεται από τον πυροβολισμό εξουδετέρωσης στον οποίον εντάσσεται και ο πυροβολισμός στον οποίον πιθανολογείται ο θάνατος. Έχουμε πυροβολισμό ακινητοποίησης λοιπόν, όταν στοχεύεται η πλήξη μη ζωτικών σημείων και ιδίως μη ζωτικά σημεία είναι τα κάτω άκρα.
Θέλετε μεγαλύτερη στατιστική προσέγγιση και αξιοπιστία στο εάν ένα τραύμα στα κάτω άρθρα είναι θανάσιμο; Όταν αντιδιαστέλλεται ο πυροβολισμός ακινητοποίησης με νόμο που ψηφίστηκε χθες πρόσφατα εν πάση περιπτώσει και αφορά την χρήση όπλων από την ελληνική αστυνομία; Ήθελε ο νομοθέτης να διευρύνει τις δυνατότητες χρήσης πυροβόλων όπλων από την ελληνική αστυνομία, ή ήθελε να τις οριοθετήσει και να τις περιορίσει στα πλέον ακίνδυνα δυνατά επίπεδα; ¶λλο τι γίνεται στη πράξη και τι έγινε στη πράξη για να χρειαστεί να θεσπιστεί αυτός ο νόμος μετά από ένα χρόνο, διαβουλεύσεις, διαλόγους και με τον Δικηγορικό Σύλλογο, που θα συμμετάσχει στην Επιτροπή και με τους φορείς τους συνδικαλιστικούς των αστυνομικών.
Δεν τίθεται λοιπόν θέμα γενικά, αν ένας πυροβολισμός στα κάτω άκρα είναι θανάσιμος. Η απάντηση είναι, δεν είναι, ή έχει τις ελάχιστες στατιστικά πιθανότητες να είναι εξ αντικειμένου. Ερχόμαστε σε ένα δεύτερο συγκεκριμένο σημείο που αφορά πάντα την πλευρά του θύματος.
Πυροβολείται κάτω από συνθήκες τόπου και χρόνου οι οποίες, καθιστούν αμφίβολη την έγκαιρη παροχή, την έγκαιρη καταρχήν ιατρικής περίθαλψης; Όχι βέβαια δεν πυροβολείται ούτε σε κανένα βουνό, ούτε σε καμία ερημιά, ούτε νύχτα σε κάποιο μέρος που δεν περνάνε άνθρωποι και εγκαταλείπεται.
Πυροβολείται στις 8.15 το πρωί, σε μια περιοχή του Ζωγράφου και μάλιστα χαμηλά στου Ζωγράφου κοντά στα Ιλίσια η οποία απέχει ελάχιστα, όχι μόνο από τον ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟ όπου τελικά εισήχθη, αλλά και από πάρα πολλά άλλα νοσοκομεία, ΚΥΑΝΟΥΣ ΣΤΑΥΡΟΣ, ΕΡΥΘΡΟΣ, όλα περίπου εκεί κοντά είναι στην ίδια ακτίνα και πανεπιστημιακά όλα και έγκυρα.
Πυροβολείται στις 8.15 και στις 8.30 όπως προκύπτει από τις αποφάσεις που έχουν διαβαστεί, βρίσκεται ήδη στον ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟ. ¶ρα λοιπόν ένα επόμενο αντικειμενικό στοιχείο το οποίο είναι ερευνητέο εδώ πέρα, ότι ναι μεν το τραύμα δεν είναι θανάσιμο, αλλά έχουμε τις προϋποθέσεις παροχής έγκαιρης ιατρικής βοήθειας; Βλέπετε εδώ πέρα ότι πληρούνται. Και το λέω αυτό γιατί ακούσαμε ας πούμε και το επιχείρημα αυτό, πού ήξερε ότι θα πάει, ο άλλος πήγε στο ΥΓΕΙΑ και σώθηκε και άλλα τινά, τα οποία εν πάση περιπτώσει δεν έχουν καμία νομίζω επιχειρηματολογική αξία.
Έχουμε λοιπόν ροή των πραγμάτων η οποία προωθείται προς το θάνατο του άτυχου πολλαπλά πράγματι ανθρώπου αυτού; Μέχρι εδώ δεν έχουμε. Στο κάτω – κάτω τι μας λέει και ο ιατροδικαστής ο οποίος τον εξέτασε και στις 10/1/89 και στις 11/1/89 την επόμενη ημέρα.
Στην πρώτη εξέταση μίλησε για τις 3 σφαίρες. Στην δεύτερη εξέταση, διεπιστώθη λέει ότι ο εν θέματι, προσέξτε εδώ, υπέστη επιτυχώς την ήλωση του κατάγματος και την αγγειοραφή των τραυματισθέντων αγγείων. Εμφάνισε όμως σοβαρότατες γενικές επιπλοκές κατά και μετά την χειρουργική επέμβαση της όλης σημερινής καταστάσεώς του, χαρακτηριζομένης ως κρισίμου.
Οι ανωτέρω σωματικές κακώσεις που προκλήθηκαν από βολίδες πυροβόλου όπλου, συνιστούν βαρεία σωματική βλάβη, εκ των οποίων ο παθών θέλει να νοσήσει και απόσχει των ασχολιών του επί έξι μήνες εκτός τινός επιπλοκής ή υστερογενούς βλάβης.
Έρχεται λοιπόν ο ιατροδικαστής την δεύτερη ημέρα και λέει το εξής: 1) ότι υπέστη επιτυχώς την ήλωση του κατάγματος και την αγγειοραφή των τραυματισθέντων αγγείων, σημαίνει αυτό με την λογική μας ότι αντιμετωπίστηκαν τα τραύματα τα οποία είχε και διεκόπη η ροή του τραύματος προς οποιοδήποτε αποτέλεσμα; Έτσι δείχνει ότι λέει. Ενεφάνισε όμως σοβαρότατες επιπλοκές κατά την χειρουργική και μετά την χειρουργική επέμβαση.
¶ρα έχουμε υστερογενείς επιπλοκές, οι οποίες έχουν παρουσιαστεί μετά την ιατρική επέμβαση, ή κατά την διάρκειά της, εν πάση περιπτώσει αφ’ ης στιγμής πλέον τα τραύματα του ασθενούς δεν ήταν στην φυσική τους ροή από τον πυροβολισμό του οποιουδήποτε δράστη αλλά ήταν στην ιατρική τους αντιμετώπιση.
Και παρά τις επιπλοκές και τον χαρακτηρισμό ως κρισίμου, προβλέπει ο κ. Μπεναρδής και δεν αμφιβάλει κανείς ότι είναι από τους πιο έμπειρους ιατροδικαστές, όχι ότι κινδυνεύει να πεθάνει, αλλά ότι έχει βαριά σωματική βλάβη από την οποία θα απόσχει από την εργασία του για 6 τουλάχιστον μήνες. Αυτά στις 11/1 την επόμενη ημέρα ήδη.
Να πάμε λίγο στα επόμενα. Μου είναι δύσκολο να κάνω πλήρη ανάλυση όλων των ιατρικών όρων και επεμβάσεων και όλα αυτά τα πράγματα. Αλλά εδώ θα ανατρέξω σε κάποιους που την έκαναν, με πιο έγκυρο τρόπο από μένα και οι κάποιοι αυτοί είναι, τα Διοικητικά και τα Ποινικά Δικαστήρια που επιλήφθηκαν για το θέμα του ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ.
Βέβαια λυπάμαι που θα το επισημάνω αυτό το πράγμα, δεν ήταν καθήκον μόνο της υπεράσπισης να τρέχει στα δικαστήρια, χωρίς να έχει και κάποια ιδιότητα δηλαδή, να ψάχνει να βρίσκει αποφάσεις Διοικητικών Εφετείων ή αποφάσεις Ποινικών Δικαστηρίων και αυτά να μην είναι συσχετισμένα στη δικογραφία, από το στάδιο της ανάκρισης, όπως το είχα ζητήσει με υπόμνημα, όταν είχε βουίξει ο τόπος, για την περίπτωση του Ανδρουλιδάκη και τον ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟ.
Εν πάση περιπτώσει έχουμε λοιπόν αυτή την απόφαση του Διοικητικού Εφετείου, ύστερα από αγωγή των συγγενών του Ανδρουλιδάκη στην οποία αγωγή, όπως είχαμε δει και κατά το στάδιο της ανάγνωσης των εγγράφων, η οικογένεια του Ανδρουλιδάκη υποστήριζε, ότι ναι μεν είχε τραυματιστεί ο ασθενής, αλλά η κατάστασή του δεν ενέπνεε καμία ανησυχία. Αυτά τα έλεγε η ίδια η πλευρά των συγγενών του Ανδρουλιδάκη. Ο τραυματισμός του ήταν μεν σοβαρός στην πρώτη σελίδα της αγωγής, πλην όμως δεν ενέπνεε ανησυχία για την ζωή του. Καθόσον οι δείκτες των ζωτικών του λειτουργιών, ελάχιστα επηρεάστηκαν. Και ο τραυματίας ήταν σε εγρήγορση και προσανατολισμένος.
Δεν έχω την άποψη και ασφαλώς δεν την έχετε και εσείς ότι η οικογένεια του Ανδρουλιδάκη είπε πράγματα τα οποία δεν πίστευε, προκειμένου να διεκδικήσει μια αποζημίωση. Ασφαλώς όχι. Και πάει στα Διοικητικά Δικαστήρια και έρχεται το Διοικητικό Πρωτοδικείο και καταδικάζει τον ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟ να πληρώσει πρόστιμο 90 εκατομμύρια δραχμές το 1997, που το δίκαιο της ιατρικής ευθύνης δεν είχε τόσο πολύ εκτεταμένη εφαρμογή στην νομολογία και δεν ήταν τόσο συχνά τα φαινόμενα των τελευταίων χρόνων όπου πραγματικά επιδικάζονται μεγάλες αποζημιώσεις και καλά κάνουν, γιατί κάποτε πρέπει να αναβαθμιστεί η παροχή των ιατρικών υπηρεσιών και τουλάχιστον τα σφάλματα τα οποία μπορούν να αποφεύγονται, να αποφεύγονται. Έρχεται και το Διοικητικό Εφετείο, το οποίο λαμβάνει υπόψη τις αποφάσεις των Ποινικών Δικαστηρίων, οι οποίες έχουν καταλήξει σε απαλλακτικό αποτέλεσμα για τους γιατρούς και παρά ταύτα, υποχρεώνει τον ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟ, θεωρώντας τον υπαίτιο για τον θάνατο του μακαρίτη Ανδρουλιδάκη, να καταβάλει 70 εκατομμύρια δραχμές αποζημίωση στην οικογένεια, εξαιτίας της αδικοπραξίας των οργάνων του, η οποία συνίσταται στα λάθη και παραλείψεις που παραδέχεται η απόφαση αυτή και στις οποίες θα αναφερθώ και εγώ.
Λέει λοιπόν η απόφαση αυτή. «Επειδή από τα άνω εν γένει εκτεθέντα, προκύπτουν συμπερασματικώς τα εξής: 1) Ο τραυματισμός του Κωνσταντίνου Ανδρουλιδάκη ήταν σοβαρός, πλην όμως δεν ενέπνεε ανησυχία για την ζωή του, αφού οι δείκτες των ζωτικών του λειτουργιών, ελάχιστα επηρεάστηκαν και αυτός ήταν σε εγρήγορση και προσανατολισμένος›, όπως ακριβώς διατυπώνεται στην αγωγή.
2) Η επιλογή της χρονοβόρου και αιμορραγικής μεθόδου της εσωτερικής οστεοσυνθέσεως προς ακινητοποίηση του συντριπτικού κατάγματος, αντί της απλούστερης, συντομότερης και ολιγότερον αιμορραγικής μεθόδου της εξωτερικής οστεοσυνθέσεως, στην οποία προέβη, στα πλαίσια της σχετικής κατ’ αρχήν διακριτικής ευχέρειας ο επικεφαλής της ομάδας των ορθοπεδικών γιατρών τάδε ήταν εσφαλμένη και μη ενδεικνυόμενη, καθόσον δεν συνεκτιμήθηκαν απ’ αυτόν, δεόντως οι εκ των προτέρων γνωστές αντικειμενικές δυσχέρειες της μεθόδου αυτής και οι σφόδρα πιθανές επιπτώσεις αυτών, στην μετέπειτα κατάσταση της υγείας του χειρουργημένου βαρυτραυματία, ο οποίος ήδη από της εισαγωγής του στο νοσοκομείο αιμορραγούσε, σε συνδυασμό πάντοτε με το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, εν προκειμένω πρωτευόντως ήταν η διάσωση της ζωής του χειρουργημένου και όχι η τελειότητα της αποκαταστάσεως του ορθοπεδικού τραύματος.
3) Υπήρξε σημαντική καθυστέρηση πρώτον στο προεγχειριτικό στάδιο. Θυμίζω ότι η εγχείριση άρχισε στις 12.00 η ώρα ενώ ο ασθενής ήταν εκεί από τις 8.30, διότι δεν υπήρχαν υλικά οστεοσύνθεσης, διότι δεν υπήρχε αίμα, διότι δεν ξέρω τι άλλο δεν υπήρχε.
Β) Στην διάρκεια της α) φάσεως της εγχειρίσεως και γ), από την διενέργεια της γ) φάσεως η οποία θα μπορούσε και να παραληφθεί ενόψει της κρισιμότητας της καταστάσεως του ασθενούς, είτε της εμφανίσεως συμπτωμάτων κυκλοφορικής καταπληξίας, σοκ, που έχρηζε άμεσης ανατάξεως, για τα οποία ευθύνονται οι επιληφθέντες του περιστατικού ορθοπεδικοί γιατροί του νοσοκομείου.
4) Σημειώθηκε σχετική έλλειψη αίματος στην Β΄ φάση της εγχειρίσεως, με αποτέλεσμα να μην αναπληρώνεται αρκούντως αυτό που με την αιμορραγία έχανε ο ασθενής, για την οποία φέρει ευθύνη τράπεζα αίματος του θεραπευτηρίου.
5) Ο πολυτραυματίας εξαιτίας της συνεχιζόμενης αιμορραγίας περιήλθε κατά την β) φάση της εγχειρίσεως αγγειοχειρουργικής τουλάχιστον σε κατάσταση αρχόμενης καταπληξίας, γενικό σοκ, είτε σε αρχομένη έκπτωση των ζωτικών λειτουργιών των οργάνων του, από την οποία ουδέποτε ανετάχθη.› Αλλά πότε εισήλθε σε αρχομένη έκπτωση λειτουργιών των ζωτικών οργάνων του; Μετά από την β΄ φάση της εγχείρισης, όχι από το χτύπημα αυτό καθεαυτό.
Για την μη έγκαιρη ανάταξη του σοκ, φέρουν ευθύνη οι αναισθησιολόγοι, οι οποίοι δεν επέστησαν ως όφειλαν την προσοχή, με τρόπο ανεπίδεκτο αμφισβητήσεως στους ορθοπεδικούς γιατρούς για την κρισιμότητα της καταστάσεως του ασθενούς, ενόψει συνεχιζομένης αιμορραγίας και μειώσεως ζωτικών λειτουργιών του, ώστε να παραλειφθεί το γ΄ στάδιο της επεμβάσεως να επιληφθούν της ανατάξεως.
Β) Οι ορθοπεδικοί γιατροί, που δεν αξιολόγησαν ορθώς τις σχετικές ενδείξεις των μηχανημάτων μόνιτορ, για την κατάσταση του χειρουργημένου και
Γ) Οι αγγειοχειρουργοί, που δεν ενημέρωσαν τους ορθοπεδικούς δια το δικό τους πεδίο, ενόψει του ότι είχαν προβεί σε απολίνωση της ιγνυακής φλέβας, γεγονός που θα είχε ως συνέπεια σε ποσοστό 50%, τον ακρωτηριασμό του άκρου και όχι σε συρραφή αυτής.
6) Ήταν άκρως καθυστερημένη, ενώ θα έπρεπε να είναι άμεση η επανεισαγωγή από την ΜΕΘ του τραυματία στο χειρουργείο, για την διερεύνηση της αιτίας της επί πολλές ώρες συνεχιζομένης αιμορραγίας, παρά τις μεταγγίσεις αίματος και πλάσματος.
Για την παράλειψη αυτή, ευθύνονται τόσο οι γιατροί της Μ.Ε.Θ. που δεν επεσήμαναν τον προφανή κίνδυνο στους θεράποντες ιατρούς, όσο και κυρίως οι αγγειοχειρουργοί, αφού όπως αποδείχθηκε αιτία ήταν, η βλάβη της ιγνυακής αρτηρίας, ή κάποιων άλλων σημαντικών αγγείων, τα οποία είτε δεν συνερράφησαν κατά την πρώτη επέμβαση, είτε συνερράφησαν πλημμελώς και στη συνέχεια διερράγησαν τα τραύματα.
7) Υπήρξε έλλειψη ουσιαστικού συντονισμού και συνεργασίας των επιληφθέντων του περιστατικού ιατρικών ομάδων. Ορθοπεδικών, αγγειοχειρουργών, αναισθησιολόγων, σε όλα τα στάδια. Αμφοτέρων των χειρουργικών επεμβάσεων, εκδηλωθείσα ιδίως με την μη αλληλοενημέρωση σε κρίσιμες χρονικές φάσεις, περί του κατά την ιατρική ειδικότητα πρακτέου, με συνέπεια την απώλεια πολυτίμου για την περίσταση χρόνου και την μη έγκαιρη ιατρική παρέμβαση, όπου αυτή απαρεγκλίτως ενδεικνυόταν για την επίτευξη του προμνησθέντος πρωταρχικού στόχου, δηλαδή της επιβιώσεως του ασθενούς.
Οι ανωτέρω πράξεις, παραλείψεις και οι αλλεπάλληλες καθυστερήσεις, επιβάρυναν την κατάσταση του τραυματία, επιβάρυναν, και συνέβαλαν στην παράταση της αιμορραγίας, η οποία δεν εκτιμήθηκε ορθώς, ούτε επισχέθηκε από την δεύτερη χειρουργική επέμβαση, και σε συνδυασμό με το σοκ που εγκαταστάθηκε και δεν ανατάχθηκε εγκαίρως, οδήγησαν στην παρατεταμένη πολυοργανική ανεπάρκεια, την πλήρη ανοσολογική καταστολή, την σηψαιμία και τον θάνατο.
Και ναι μεν, κάθε μια από τις ανωτέρω πράξεις, επιλογές και παραλείψεις, μπορεί να μην εξαρκούσε για να επιφέρει αυτοτελώς τον θάνατο του ασθενούς, προστιθέμενες όμως αυτές και σε συνδυασμό και σε αλληλεπίδραση μεταξύ τους, οδήγησαν στην τελική κακή έκβαση, δηλαδή το θανατηφόρο αποτέλεσμα, άρα συνδέονται με αυτό, κατά πρόσφορη αιτιώδη συνάφεια.
Με βάση όλα τα προεκτεθέντα, το Δικαστήριο τούτο, μη δεσμευόμενο από την προμνησθείσα αθωωτική απόφαση του Τριμελούς Ποινικού Εφετείου Αθηνών καταλήγει ότι ο θάνατος του ατυχούς Εισαγγελικού Λειτουργού οφείλεται σε διαδοχικές παράνομες πράξεις και παραλείψεις ιατρών του εγκαλούντος νοσοκομείου, οι οποίοι δεν επέδειξαν την ιδιαίτερη επιμέλεια και προσοχή που εκ του λειτουργήματός τους και εκ των ειδικών συνθηκών και περιστάσεων όφειλαν και μπορούσαν να επιδείξουν και να καταβάλουν για την διάσωση της κινδυνευούσης πλέον ζωής αυτού, κινδυνευούσης πλέον εξαιτίας των δικών τους λαθών, και ενήργησαν ουχί συμφώνως προς τους κανόνες και τις επιταγές της ιατρικής επιστήμης και δεοντολογίας, αφού, το καλοπίστως επιδιωχθέν όφελος ορθοπεδική τελειότητα, δεν δικαιολογούσε κατόπιν ψυχραίμου σταθμίσεως τους κινδύνους και τις συνέπειες, που κατά την συνήθη πορεία των πραγμάτων μπορούσαν να προκληθούν και προκλήθηκαν στην υγεία και περαιτέρω στην ίδια την ζωή του ασθενούς. Οι ρηθείσες πράξεις και παραλείψεις, συνιστούν παρανομία, κατά την εκτεθείσα έννοια των άρθρων 105 και 106, κλπ?
Και βεβαίως κατ’ ακολουθίαν ομοίως κρίνοντας επί του ανωτέρω ζητήματος και το Πρωτοβάθμιο το Διοικητικό Δικαστήριο το οποίο με την εγκαλούμενη απόφασή του δέχθηκε ως βασίμους τους εκτεθέντες στην αγωγή νομικούς και πραγματικούς ισχυρισμούς, και απέρριψε ως αβασίμους τους προβληθέντες από το Νοσοκομείο αντιθέτους τοιούτους, ορθώς ερμήνευσε και εφήρμοσε τις παρατεθείσες διατάξεις του νόμου, και εκτίμησε το σύνολο των αποδεικτικών στοιχείων του φακέλου γι’ αυτό και ο περί του αντιθέτου σχετικός λόγος της εφέσεως με τον οποίο ειδικότερα προβάλλονται αιτιάσεις περί αοριστίας και αναιτιολογήτως στο κεφάλαιο αυτό της εγκαλουμένης αποφάσεως καθόσον και οι ισχυρισμοί ότι δεν υφίστατο αιτιώδης σύνδεσμος των ενεργειών των ιατρών και του επελθόντος αποτελέσματος, ότι δεν υπήρξε καθυστέρηση επεμβάσεων αυτών και ότι ο θάνατος που επήλθε από το γενικό σοκ που οδήγησε σε πολυοργανική ανεπάρκεια, για την οποία δεν ευθύνονται ούτε οι γιατροί, ούτε το νοσοκομείο, αλλά η απρόβλεπτη και ανεξερεύνητη επιστημονικώς κακή αντίδραση του οργανισμού του θανόντος – αυτά έλεγε ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ – οφείλεται αποκλειστικά στην ενέργεια των τρομοκρατών, αποβαίνει απορριπτέος ως αβάσιμος. ›
Αυτά είπε λοιπόν το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών, έχοντας λάβει υπόψη του την απόφαση του Ποινικού Δικαστηρίου. Και εδώ νομίζω ότι πρέπει να σταθούμε σε ένα πάρα πολύ συγκεκριμένο σημείο νομικής εκτίμησης. Το Ποινικό Δίκαιο είναι Δίκαιο εξατομικευμένης ευθύνης. Πράγματι αυτό διαπίστωσε το Ποινικό Δικαστήριο, όχι ότι δεν έχουν συμβάλει οι γιατροί στο θάνατο του ανθρώπου αυτού, αλλά ότι δεν υπάρχει αμέλεια καταλογιστεί αυτοτελώς σε ένα και μόνο πρόσωπο, ικανή να θεμελιώσει σχετική ποινική του ευθύνη για ανθρωποκτονία από αμέλεια.