Είναι ακόμη πολύ νωρίς για να αποφασίσουμε αν η 11η Σεπτεμβρίου άλλαξε τον κόσμο. Το βέβαιο είναι ότι το σκοτάδι βαθαίνει όλο και περισσότερο γύρω από την εικόνα που έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες για τον κόσμο. Η Ευρωπαϊκή Ενωση, απορροφημένη καθώς είναι από τα σχέδια διεύρυνσής της και από τη συζήτηση για το Σύνταγμα, δεν μπορεί να αποτελέσει μια υπολογίσιμη δύναμη στις παγκόσμιες υποθέσεις. Οσο για την Ιαπωνία, είναι οικονομικά ασθενής και απρόθυμη να αναλάβει έναν ανεξάρτητο ρόλο.
Αν η αμερικανική πολιτική συμπυκνωθεί γύρω από έναν πόλο ισχύος, σημειώνει ο Τζον Λόιντ στην εφημερίδα «The Independent on Sunday» θα είναι μια τραγωδία για τον κόσμο. Ενα πράγμα, δεν είναι νωρίς για να το πούμε: ότι δεν θα υπάρξει τάξη στον κόσμο χωρίς μια συμφωνία και ένα μηχανισμό για την εξασφάλιση της τάξης αυτής. Και η συμφωνία αυτή δεν θα παράσχει παρά βραχυπρόθεσμη σχετική ασφάλεια και πλούτο σε όσους ήδη έχουν και τα δύο.
Η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε, η μεγαλύτερη ανάγκη που έχει σήμερα ο κόσμος, είναι ένα δίκτυο παγκοσμίων σχέσεων που θα επιτρέπει και θα νομιμοποιεί παρεμβάσεις σε περιοχές που καταρρέουν, ακόμη κι όταν οι ηγέτες τους θα διαφωνούν με αυτές.
Πολλοί θα το αποκαλέσουν ιμπεριαλισμό. Θα είναι πάντως ένας καλοήθης ιμπεριαλισμός.
Οι εξαγγελίες περί αλληλεγγύης και καταπολέμησης του «κακού» ακούγονται από πολλά στόματα. Το θέμα είναι αυτές οι εξαγγελίες να μεταφραστούν σε προγράμματα. Και αυτό, σημειώνει ο Τζον Λόιντ, είναι έργο μιας κοινωνίας των πολιτών που ελέγχει τον χαρακτήρα της δράσης που κάθε φορά αναλαμβάνεται.
Η Δεξιά και η Αριστερά φαίνεται να συμφωνούν στην αντίθεση προς αποφασιστικές επεμβάσεις σε σημεία κρίσης. Η Δεξιά, με βασικό εκφραστή της τον Χένρι Κίσινγκερ, πιστεύει ότι δεν δικαιολογείται τίποτα άλλο πέρα από την υπεράσπιση του εθνικού συμφέροντος. Η παλιά Αριστερά, όπως και τα κινήματα κατά της παγκοσμιοποίησης, βλέπουν έναν πανταχού παρόντα ιμπεριαλισμό, που δεν είναι ούτε καινούργιος ούτε καλοήθης. Η κεντροαριστερά έχει εφεύρει ένα νέο διεθνισμό, αλλά δεν έχει σαφείς στόχους ούτε έχει συγκροτήσει πολιτικές συμμαχίες για την προώθηση αυτού του διεθνισμού. Η νέα διεθνής τάξη είναι ακόμη θολή.
Εξι μήνες μετά τις επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους και στο Πεντάγωνο, τονίζει ο Αντριου Μπάνκομπ στην εφημερίδα «The Independent on Sunday» η Αμερική έχει μεταμορφωθεί. Είναι ασφαλώς πιο ενωμένη, όπως δείχνει η υποστήριξη που εξακολουθεί να έχει ο πρόεδρος Μπους στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας. Υπάρχει μια έξαρση του πατριωτισμού. Ταυτόχρονα, η Αμερική έχει γίνει πιο μισαλλόδοξη και πιο αλαζονική. Πιστεύει ακράδαντα ότι έχει δίκιο, και ότι ο υπόλοιπος κόσμος πρέπει να την ακολουθήσει. Πιστεύει ότι οι τρομοκράτες τη ζηλεύουν για τη δημοκρατία της και τις ελευθερίες της.
Ούτε αυτή όμως είναι όλη η εικόνα. Οι αμερικανοί πολίτες παίρνουν καθημερινές δόσεις από Αφγανιστάν και ισλαμικό φονταμενταλισμό. Τα βιβλία για την κεντρική Ασία και τους Ταλιμπάν έχουν γίνει μπεστ-σέλερ.
«Κατά μία έννοια, νομίζω ότι αυτό είναι το καλύτερο που έχει συμβεί ποτέ στην Αμερική», έλεγε μια μεταπτυχιακή φοιτήτρια, μόλις δύο εβδομάδες μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου.
Η Αμερική έχει ανάγκη από ήρωες: πυροσβέστες, αστυνομικούς, ακόμη και τον Ρούντολφ Τζουλιάνι. Αλλά παρά τους ήρωες, η Αμερική φοβάται. Μπορεί να κρεμά τις σημαίες της, να υποστηρίζει τον πρόεδρό της, να τραγουδά τον εθνικό της ύμνο, τίποτα απ' αυτά όμως δεν κρύβει τον φόβο ότι η 11η Σεπτεμβρίου δεν ήταν το τέλος. «Νομίζω πως ο κόσμος αναρωτιέται αν θα πέσει και το άλλο παπούτσι», λέει χαρακτηριστικά μια κάτοικος της Πενσυλβάνια, όταν το αεροπλάνο που εκτελούσε την πτήση 93 συνετρίβη λίγα χιλιόμετρα από το σπίτι της. Τα τραύματα έχουν προς το παρόν κλείσει. Το θέμα είναι πόσο εύκολα θα ξανανοίξουν.