Μια καλή μέρα, ο Αμπντενασέρ Χαμουντί κερδίζει 15 δηνάρια (8 ευρώ) πουλώντας φρούτα στην Ταμπάρκα, μια παραλιακή πόλη της Τυνησίας. Από τότε που ανετράπη ο πρόεδρος Μπεν Aλι, οι δημοτικοί επιθεωρητές δεν ζητούν πια προμήθεια 3 δηναρίων την ημέρα. Οι τιμές όμως έχουν αυξηθεί και ο Χαμουντί πληρώνει στη χονδρική τα διπλά για τις προμήθειές του. Οι πελάτες έχουν λιγοστέψει και ο δανεισμός είναι δύσκολος.
Πριν από ένα χρόνο, η αυτοπυρπόληση ενός τυνήσιου μικροπωλητή, του Μουχάμαντ Μπουαζίζι, ενέπνευσε τις εξεγέρσεις που οδήγησαν στην ανατροπή των ηγετών της Αιγύπτου, της Λιβύης και της Τυνησίας και προκάλεσαν χάος στο Μπαχρέιν, τη Συρία και την Υεμένη. Οι διαδηλώσεις υποκινήθηκαν όχι μόνο από την απαίτηση για περισσότερες ελευθερίες, αλλά και από τη δυσαρέσκεια για την ανεργία και την οικονομική στασιμότητα.
Οι εξεγέρσεις μπορεί να πέτυχαν πολιτικά, από οικονομική άποψη όμως αποτέλεσαν καταστροφή. Η ανάπτυξη της τυνησιακής οικονομίας περιορίστηκε από το 3% στο 0% το 2011. Μείωση της ανάπτυξης σημειώθηκε και στην Αίγυπτο, από 5% σε 1%. Η οικονομία της Λιβύης συρρικνώθηκε πάνω από 50% από τον εμφύλιο πόλεμο που κράτησε έξι μήνες και οδήγησε την πετρελαϊκή βιομηχανία σε παράλυση. Eνας πρώην διοικητής μιας λιβυκής τράπεζας υποστηρίζει ότι η ζημιά για τη χώρα έφτασε τα 15 δισεκατομμύρια δολάρια.
Ο πληθωρισμός ανεβαίνει. Οι Αιγύπτιοι καταθέτουν πολύ λιγότερα χρήματα στις τράπεζες, φοβούμενοι υποτίμηση του νομίσματός τους. Aνοδο παρουσιάζει και η ανεργία. Η ανεργία των νέων στην Αίγυπτο είναι πάνω από 25%.
Επιπτώσεις έχουν υπάρξει και στον τουρισμό, από τον οποίο ζουν 15 εκατομμύρια Αιγύπτιοι. Στην Τυνησία, πολλά ξενοδοχεία παραμένουν κλειστά. Αλλά το μεγαλύτερο πλήγμα το έχουν δεχθεί οι ξένες επενδύσεις. Eνας τυνήσιος αναλυτής εκτιμά ότι έχουν κλείσει 120 ξένες εταιρείες, με αποτέλεσμα να χάσουν τη δουλειά τους 40.000 άνθρωποι. Στην Αίγυπτο, οι ξένες επενδύσεις μειώθηκαν από 6,4 δισεκατομμύρια δολάρια το 2010 σε 500 εκατομμύρια το 2011. Στη Λιβύη, έπεσαν από 3,8 δισεκατομμύρια δολάρια στο μηδέν.
Μερικές ξένες επιχειρήσεις εκφράζουν ενδιαφέρον να επιστρέψουν. Η ιταλική ΕΝΙ, ένας ενεργειακός γίγαντας, έχει δεσμευτεί ότι θα επενδύσει φέτος 600 εκατομμύρια δολάρια στην Τυνησία. Στη Λιβύη, πολλές εταιρείες ανταγωνίζονται για το ποια θα αναλάβει την ανοικοδόμηση. Oμως λίγα συμβόλαια έχουν υπογραφεί και οι περισσότεροι επενδυτές παραμένουν στο περιθώριο.
Τέσσερις είναι οι λόγοι για την οικονομική κάμψη στις χώρες αυτές, σημειώνει ο «Εκόνομιστ».
Ο πρώτος είναι η αστάθεια, που έχει διώξει τους πελάτες και έχει υπονομεύσει το επιχειρηματικό κλίμα.
Ο δεύτερος είναι οι απεργίες: σε πολλές περιοχές, οι εργαζόμενοι ζητούν αύξηση του μισθού τους και αντικατάσταση των διευθυντών που είχαν δεσμούς με το παλιό καθεστώς.
Ο τρίτος λόγος είναι η κακή κατάσταση του κρατικού μηχανισμού.
Και ο τέταρτος, οι σχέσεις που είχαν πολλές επιχειρήσεις με την προηγούμενη ηγεσία. Η Τυνησία έχει κατασχέσει τουλάχιστον 300 εταιρείες που ανήκαν ή ελέγχονταν από το προηγούμενο καθεστώς, ενώ στην Αίγυπτο συνεχίζεται η αντιπαράθεση για τις συμφωνίες που συνήφθησαν τα χρόνια του Μουμπάρακ.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο λέει ότι είναι έτοιμο να χορηγήσει δάνεια και να προσφέρει τεχνική βοήθεια σ' αυτές τις χώρες. Αυτές τις ημέρες επαναδιαπραγματεύεται ένα δάνειο 3,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων προς την Αίγυπτο, που θα στείλει ένα θετικό μήνυμα στους επενδυτές. Βοήθεια προσφέρει το ΔΝΤ και στην Τυνησία. Η Λιβύη περιμένει να ξεπαγώσουν κάπου 170 δισεκατομμύρια δολάρια που βρίσκονται με τη μορφή καταθέσεων σε ξένες τράπεζες.
Η πρώτη προτεραιότητα πάντως για τους νέους ηγέτες είναι η καταπολέμηση της διαφθοράς, η δημιουργία θέσεων εργασίας και η επένδυση σε νέους δρόμους και σχολεία.
Πηγή: The Economist, ΑΠΕ-ΜΠΕ, Στη φωτογραφία η επικεφαλής του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ με τον πρωθυπουργό της Τυνησίας Hamadi Jbeli, στην Τύνιδα την 1η Φεβρουαρίου.