Τα δικαιώματα των επιβατών με μειωμένη κινητικότητα στις αερομεταφορές

Κατευθυντήριες γραμμές που αποσαφηνίζουν τα δικαιώματα των επιβατών με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα όταν ταξιδεύουν αεροπορικώς δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου.

Η νομοθεσία της ΕΕ για τα δικαιώματα των επιβατών είναι ήδη σε ισχύ περισσότερο από τέσσερα χρόνια. Παραμένουν, ωστόσο, ορισμένα πρακτικά προβλήματα και ασάφειες, αφενός για τους αερομεταφορείς και τους αερολιμένες, και, αφετέρου για τους επιβάτες της συγκεκριμένης κατηγορίας.

Δεν είναι λίγες οι φορές που οι επιβάτες υφίστανται αδικαιολόγητη άρνηση ή περιορισμούς στην κράτηση θέσης ή την επιβίβαση, με πρόφαση αδιευκρίνιστους λόγους ασφάλειας (βλ. παρακάτω).

Εξάλλου, περιορισμένο είναι το ποσοστό (περίπου το 40%) των επιβατών που κοινοποιούν εκ των προτέρων τις ανάγκες τους για παροχή βοήθειας. Αυτό είναι ένα κεντρικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν αερολιμένες και αερομεταφορείς.

Οι ισχύοντες κανόνες

Η υφιστάμενη νομοθεσία της ΕΕ για τα δικαιώματα των επιβατών αεροπορικών μεταφορών τέθηκε σε ισχύ στο σύνολό της τον Ιούλιο του 2008 (Κανονισμός ΕΚ 1107/2006) και διασφαλίζει το δικαίωμα της μη διάκρισης εξαιτίας αναπηρίας ή μειωμένης κινητικότητας. Τα άτομα με αναπηρία και τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους άλλους επιβάτες

Για να επωφεληθούν από αυτά τα δικαιώματα, οι επιβάτες με ειδικές ανάγκες και οι επιβάτες με μειωμένη κινητικότητα πρέπει να γνωρίζουν τα εξής:

Ζωτικής σημασίας είναι να κοινοποιήσετε στην αεροπορική εταιρεία, τον ταξιδιωτικό πράκτορα ή τον ταξιδιωτικό οργανισμό τις ανάγκες σας για παροχή συνδρομής τουλάχιστον 48 ώρες πριν από την αναχώρηση της πτήσης. Οι φορείς διαχείρισης των αερολιμένων θα έχουν ενημερωθεί αναλόγως και είναι υπεύθυνοι για την παροχή συνδρομής έως την πύλη του αεροσκάφους και έως τη θέση σας, Στη συνέχεια, η συνδρομή είναι ευθύνη των αεροπορικών εταιρειών. Η συνδρομή παρέχεται δωρεάν.

Παρά το γεγονός ότι η εκ των προτέρων κοινοποίηση δεν είναι υποχρεωτική, συνιστάται, ώστε να εξασφαλίζεται ότι οι πάροχοι υπηρεσιών (διαχειριστές αερολιμένων και αερομεταφορείς) θα μπορούν να οργανώσουν την πλέον ενδεδειγμένη συνδρομή ανάλογα με τις ανάγκες σας και τις συνθήκες του ταξιδιού σας.

Οι αιτήσεις για μεταφορά ηλεκτρικού αναπηρικού αμαξιδίου ή άλλων δυνητικά επικίνδυνων αντικειμένων πρέπει να κοινοποιούνται στον αερομεταφορέα 48 ώρες νωρίτερα.

Από την έναρξη ισχύος του, ο κανονισμός έχει καταστήσει δυνατή την ευκολότερη πρόσβαση στις αερομεταφορές και ομαλότερη ταξιδιωτική εμπειρία για τους περισσότερους από 2 εκατομμύρια ταξιδιώτες με αναπηρία και μειωμένη κινητικότητα που χρησιμοποιούν κάθε χρόνο τα κύρια αεροδρόμια της Ευρώπης (στοιχεία 2010).

Ύστερα από τέσσερα έτη εφαρμογής, προέκυψαν πλέον ορισμένα διδάγματα που οδήγησαν στη δημοσίευση αυτών των κατευθυντήριων γραμμών για την αποσαφήνιση ορισμένων από τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των διάφορων συντελεστών.

Ερωτήσεις και απαντήσεις

Ποιοι είναι επιβάτες με μειωμένη κινητικότητα;

Το πρόβλημα

Ο ορισμός που προβλέπει ο κανονισμός είναι πολύ ευρύς, καλύπτει «οποιοδήποτε πρόσωπο, η κινητικότητα του οποίου είναι μειωμένη κατά τη χρήση των μεταφορικών μέσων, λόγω οποιασδήποτε σωματικής αναπηρίας (αισθητηριακής ή κινητικής, μόνιμης ή προσωρινής), διανοητικής ανικανότητας ή αδυναμίας, ή λόγω οποιασδήποτε άλλης αιτίας ανικανότητας ή ηλικίας, και η κατάσταση του οποίου απαιτεί κατάλληλη προσοχή». Τούτο έχει οδηγήσει σε διαφορετικές ερμηνείες ως προς το ποιος θεωρείται ένα άτομο με μειωμένη κινητικότητα και ως εκ τούτου δικαιούται συνδρομή.

Η κατεύθυνση λύσης

Ενώ τα άτομα με ειδικές ανάγκες και οι ηλικιωμένοι επιβάτες είναι οι πολυαριθμότερες κατηγορίες, υπάρχουν και άλλοι ευάλωτοι πολίτες, οι οποίοι στερούνται πλήρους κινητικότητας και που ενδεχομένως χρειάζονται συνδρομή, ανάλογα με τις συνθήκες του ταξιδιού τους.

Στις κατευθυντήριες γραμμές υπογραμμίζεται ότι οι αιτήσεις για παροχή συνδρομής πρέπει να είναι αναλογικές και προσαρμοσμένες στις ιδιαίτερες ανάγκες του επιβάτη, αναμένεται όμως ότι η συνδρομή πρέπει να παρέχεται χωρίς αδικαιολόγητους περιορισμούς.

Είναι σημαντικό εν προκειμένω να σημειωθεί, ότι η κινητικότητα των επιβατών μπορεί να περιοριστεί στο αεροδρόμιο, π.χ. σε πολύ μεγάλα αεροδρόμια με μεγάλες εσωτερικές αποστάσεις ή σε σημεία σύνδεσης. Σε τέτοιες περιπτώσεις, συνδρομή απαιτείται μόνο στο αεροδρόμιο - η κινητικότητα αυτών των επιβατών δεν θα θεωρηθεί περιορισμένη επί του αεροσκάφους.

Τι σημαίνει εκ των προτέρων κοινοποίηση και γιατί είναι τόσο σημαντική;

Το πρόβλημα

Η εκ των προτέρων κοινοποίηση είναι κεντρικής σημασίας ώστε το αεροδρόμιο και η αεροπορική εταιρεία να είναι σε θέση να παρέχουν την κατάλληλη συνδρομή.

Ωστόσο, επί του παρόντος είναι περιορισμένος ο αριθμός των επιβατών που χρειάζονται συνδρομή και που κοινοποιούν εκ των προτέρων τις ανάγκες τους πριν από την αναχώρηση. Οι πάροχοι των υπηρεσιών δεν διαθέτουν κατά συνέπεια επαρκή χρόνο προετοιμασίας ώστε να παράσχουν την απαιτούμενη συνδρομή. Αυτή είναι μια βασική αιτία πολλών προβλημάτων του συστήματος.

Η κατεύθυνση λύσης

Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι πάροχοι συνδρομής θα είναι σε θέση να παρέχουν τις απαιτούμενες υπηρεσίες με την καλύτερη ποιότητα, είναι απαραίτητο να ενημερώνεται ο αερομεταφορέας τουλάχιστον 48 ώρες πριν από την αναχώρηση, ώστε να μπορεί να κάνει την απαραίτητη προετοιμασία.

Στις κατευθυντήριες γραμμές υπογραμμίζεται ότι, μολονότι οι πάροχοι υπηρεσιών πρέπει να καταβάλουν εύλογες προσπάθειες για να βοηθήσουν τους επιβάτες που δεν έχουν κοινοποιήσει εκ των προτέρων τις ανάγκες τους, μπορούν πάντως να παρέχουν προτεραιότητα σε όσους που το έχουν πράξει.

Μπορούν οι επιβάτες μειωμένης κινητικότητας να υποχρεωθούν σε υποβολή ιατρικού πιστοποιητικού για να έχουν δωρεάν αρωγή;

Το πρόβλημα

Μερικοί αερομεταφορείς απαιτούν ιατρικά πιστοποιητικά, ώστε άτομα με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα να μπορούν να τεκμηριώσουν την ανάγκη συνδρομής. Σε ορισμένες περιπτώσεις χρεώνονται επιβαρύνσεις για την παροχή συνδρομής.

Η κατεύθυνση λύσης

Οι αερομεταφορείς και οι πάροχοι των υπηρεσιών στα αεροδρόμια δεν μπορούν να απαιτήσουν τέτοιου είδους απόδειξη ως προϋπόθεση για την έκδοση εισιτηρίου ή για να επιτρέψουν στο ενδιαφερόμενο άτομο να πετάξει ή ως αιτιολόγηση του αιτήματος συνδρομής.

Μπορούν να ζητήσουν ιατρικά πιστοποιητικά μόνο εάν ενδέχεται να κινδυνεύσει η υγεία και η ασφάλεια του επιβάτη, άλλων επιβατών ή μελών του πληρώματος. Η συνδρομή σε άτομα με αναπηρία και άτομα με μειωμένη κινητικότητα πρέπει να παρέχεται δωρεάν.

Χρειάζομαι οξυγόνο εν πτήσει. Μπορώ να μεταφέρω εγώ τον εξοπλισμό μου ή θα φροντίσει για οξυγόνο ο αερομεταφορέας;

Το πρόβλημα

Οι αερομεταφορείς εφαρμόζουν διαφορετικούς κανόνες για τη μεταφορά οξυγόνου, με αποτέλεσμα συγκεχυμένες καταστάσεις για τους επιβάτες που χρειάζονται οξυγόνο κατά την πτήση.

Η κατεύθυνση λύσης

Οι αεροπορικές εταιρείες υποχρεούνται να μεταφέρουν ιατρικό εξοπλισμό χωρίς χρέωση, με την επιφύλαξη των σχετικών απαιτήσεων όσον αφορά τα επικίνδυνα εμπορεύματα.

Για παράδειγμα, αν χρειάζεστε οξυγόνο κατά τη διάρκεια της πτήσης, είναι σημαντικό να διευκρινιστεί άμεσα με τον αερομεταφορέα αν μπορείτε να φέρετε το δικό σας εξοπλισμό οξυγόνου. Για λόγους ασφάλειας, ο αερομεταφορέας μπορεί να μην το επιτρέψει ή να αποφασίσει να παράσει ο ίδιος το οξυγόνο (αν και δεν υποχρεούται σχετικά).

Επί του παρόντος δεν υπάρχουν ενιαίοι κανόνες για τη μεταφορά του οξυγόνου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι κατευθυντήριες γραμμές υπογραμμίζουν ως εκ τούτου ότι οι αεροπορικές εταιρείες έχουν το δικαίωμα να ορίζουν τις δικές τους απαιτήσεις για τη μεταφορά του οξυγόνου, με βάσει ισχυρισμούς ασφάλειας. Ωστόσο, οι πληροφορίες αυτές πρέπει να είναι σαφώς διαθέσιμες στους επιβάτες. Εφόσον ο αερομεταφορέας παρέχει οξυγόνο, οι κατευθυντήριες γραμμές ορίζουν ότι αυτό πρέπει να γίνεται σε λογική τιμή

Πρέπει οι επιβάτες με μειωμένη κινητικότητα να συνοδεύονται διαρκώς;

Το πρόβλημα

Ορισμένοι φορείς αδικαιολόγητα αρνούνται την επιβίβαση σε ασυνόδευτα άτομα με αναπηρία ή σε άτομα με μειωμένη κινητικότητα.

Η κατεύθυνση λύσης

Αν είστε αυτοεξυπηρετούμενος, κατά κανόνα θα είστε σε θέση να μετακινηθείτε μόνος/-η σας.

Η μειωμένη κινητικότητα δεν είναι λόγος για έναν αερομεταφορέα να απαιτεί συνοδεία για τα άτομα με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα.

Ένας επιβάτης μπορεί να απαιτείται να συνοδεύεται από άλλο πρόσωπο μόνον αν είναι σαφές ότι ο επιβάτης δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις σχετικές απαιτήσεις ασφάλειας.

Αν ταξιδεύω με συνοδό, πρέπει να αγοράσει εισιτήριο και μπορεί να καθίσει δίπλα μου;

Το πρόβλημα

Οι αερομεταφορείς αντιμετωπίζουν με διαφορετικό τρόπο το θέμα αν οι συνοδοί επιβατών με αναπηρία και επιβατών με μειωμένη κινητικότητα πρέπει να πληρώνουν εισιτήριο. Επίσης, έχουν υπάρξει περιπτώσεις όπου οι συνοδοί δεν μπόρεσαν να καθήσουν δίπλα στους επιβάτες που χρειάζονταν βοήθεια, παρόλο που στον κανονισμό αναφέρεται ότι θα πρέπει να καταβληθεί «κάθε εύλογη προσπάθεια» προς τούτο.

Η κατεύθυνση λύσης

Στον κανονισμό δεν διευκρινίζεται αν η θέση του συνοδού πρέπει να προσφέρεται δωρεάν ή σε μειωμένη τιμή. Οι κατευθυντήριες γραμμές το αφήνουν επομένως στη διακριτική ευχέρεια των αερομεταφορέων. Ωστόσο, για ορισμένους μεταφορείς αυτό αποτελεί μέρος της εξυπηρέτησης των πελατών τους.

Στις κατευθυντήριες γραμμές υπογραμμίζεται ότι ανεξάρτητα από τις εν προκειμένω πολιτικές των αερομεταφορέων, οφείλουν να παρέχουν στους επιβάτες διαφανή πληροφόρηση.

Πρέπει επίσης να υπάρχει διαθέσιμη ενημέρωση σε περίπτωση ιδιαίτερων περιορισμών σχετικά με την ασφάλεια όσον αφορά την ταξιθέτηση των ατόμων με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα, π.χ. σε θέσεις απ’ όπου θα μπορούσαν να εμποδίσουν την εκκένωση έκτακτης ανάγκης.

Όσον αφορά την ταξιθέτηση συνοδών δίπλα στον επιβάτη με ειδικές ανάγκες ή με μειωμένη κινητικότητα, ο κανονισμός 1107/2006 ορίζει σαφή υποχρέωση των αερομεταφορέων να καταβάλλουν κάθε εύλογη προσπάθεια προς τούτο. Το σημείο αυτό υπογραμμίζεται στις κατευθυντήριες γραμμές.

Θα μεταφερθεί δωρεάν ο εξοπλισμός κινητικότητάς μου;

Το πρόβλημα

Τα άτομα με αναπηρία και τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα δεν είναι πάντα ενήμεροι για τους κανόνες που ισχύουν ως προς τη μεταφορά του εξοπλισμού κινητικότητας. Τούτο μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα στο αεροδρόμιο. Σύμφωνα με τον κανονισμό, έχετε το δικαίωμα δωρεάν μεταφοράς δύο τεμαχίων εξοπλισμού κινητικότητας.

Η κατεύθυνση λύσης

Στις κατευθυντήριες γραμμές υπογραμμίζεται ότι οι επιβάτες και οι επιβάτες με μειωμένη κινητικότητα μπορούν να έχουν δωρεάν μεταφορά δύο τεμαχίων εξοπλισμού κινητικότητας. Επιβάτες που χρησιμοποιούν ηλεκτρικό αναπηρικό αμαξίδιο πρέπει να ειδοποιήσουν τον αερομεταφορέα τουλάχιστον 48 ώρες νωρίτερα. Επίσης, στις κατευθυντήριες γραμμές υπογραμμίζεται ότι οι αναγνωρισμένοι σκύλοι συνοδείας ταξιδεύουν στην καμπίνα των επιβατών, έπειτα από έγκαιρη προηγούμενη ειδοποίηση.

Όπως ισχύει για κάθε επιβάτη, ο αθλητικός εξοπλισμός που δεν είναι εξοπλισμός κινητικότητας καλύπτεται από τους γενικούς κανόνες των αεροπορικών εταιρειών για τις αποσκευές.

Τι πρέπει να κάνω όταν ένας αερομεταφορέας ή ένας αερολιμένας δεν σέβεται τα δικαιώματά μου;

Το πρόβλημα

Οι επιβάτες συχνά δεν γνωρίζουν τι να πράξουν σε περίπτωση που θεωρήσουν ότι τα δικαιώματά τους δεν γίνονται σεβαστά και επιθυμούν να διαμαρτυρηθούν.

Η κατεύθυνση λύσης

Στις κατευθυντήριες γραμμές αποσαφηνίζεται ότι:

- Αν θεωρείτε ότι δεν έχουν γίνει σεβαστά τα δικαιώματά σας, πρέπει καταρχάς να θέσετε το θέμα υπόψη της διοίκησης του αερολιμένα ή αερομεταφορέα.

- Εάν η απάντησή τους δεν σας ικανοποιεί, μπορείτε να υποβάλετε καταγγελία στην αρμόδια εθνική αρχή επιβολής του νόμου, ρόλος της οποίας είναι να διασφαλίζει ότι οι μεταφορείς μεταχειρίζονται όλους τους επιβάτες σύμφωνα με τα δικαιώματά τους.