Αφού συνελήφθη το 1974 από τη Σαβάκ, τη μυστική αστυνομία του Σάχη, ο ιρανός συγγραφέας Μαχμούντ Ντοουλαταμπαντί ρώτησε τους ανακριτές τι ακριβώς έγκλημα είχε διαπράξει. «Κανένα», του απάντησαν. «Oποιον συλλαμβάνουμε, όμως, έχει κάποιο βιβλίο σου. Aρα, έχεις απήχηση στους επαναστάτες».
Από την εποχή εκείνη, το Ιράν έχει ζήσει μια ισλαμική επανάσταση και τρεις δεκαετίες θεοκρατικής κυβέρνησης. Και ο ηλικίας 71 ετών Ντοουλαταμπαντί έχει γράψει πολλά ακόμη βιβλία, περιλαμβανομένου του «Συνταγματάρχη», που μόλις κυκλοφόρησε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Eνα πράγμα παραμένει αναλλοίωτο: οι διοικούντες στο Ιράν εξακολουθούν να τον αντιμετωπίζουν ως ανατρεπτικό στοιχείο.
«Ως συγγραφέας, έχω δημιουργήσει επικές αφηγήσεις για τη χώρα μου, οι οποίες αναγκαστικά περιλαμβάνουν ένα μεγάλο μέρος της ιστορίας που δεν έχει γραφτεί», είπε πριν από λίγο καιρό σε συνέντευξή του στους «Νιου Γιορκ Τάιμς». «Για να το κάνω αυτό, χρειάστηκε να έχω μεγάλη υπομονή, επιμονή και μικρές προσδοκίες από τη ζωή».
Ο «Συνταγματάρχης» είναι ένα μυθιστόρημα για την επανάσταση του 1979 και τη βίαιη περίοδο που ακολούθησε. Τα πέντε παιδιά του ήρωα, που υπηρέτησε στο στρατό του Σάχη, ακολούθησαν διαφορετικές πολιτικές κατευθύνσεις και πλήρωσαν βαρύ τίμημα. «Οποιος ενδιαφέρεται έστω και ελάχιστα για το Ιράν πρέπει να διαβάσει αυτό το βιβλίο», έγραψε η «Ιντιπέντεντ».
Το μυθιστόρημα γράφτηκε στις αρχές της δεκαετίας του '80, όταν διανοούμενοι στο Ιράν εκτελούνταν και ο Ντοουλαταμπαντί ανακρινόταν από τη μυστική αστυνομία. «Το έκρυψα σ' ένα συρτάρι όταν το τελείωσα», λέει ο συγγραφέας. «Δεν ήθελα να το βρουν γιατί είτε θα με έβαζαν φυλακή είτε θα με εμπόδιζαν να δουλέψω. Μου είχαν απαγορεύσει άλλωστε ήδη να διδάσκω στο Πανεπιστήμιο και μου είχαν πει να μένω στο σπίτι μου, κάτι που με βόλευε, γιατί έγραφα το επόμενο βιβλίο μου».
Ο «Συνταγματάρχης» μπορεί έτσι να έχει μεταφραστεί στα αγγλικά και τα γερμανικά, αλλά δεν υπάρχει σε μια εγκεκριμένη περσική εκδοχή. Ο ίδιος ο συγγραφέας υπέβαλε πριν από τρία χρόνια το χειρόγραφο στο Υπουργείο Πολιτισμού και Ισλαμικής Καθοδήγησης, το οποίο πρέπει να εγκρίνει όλα τα βιβλία πριν από την έκδοσή τους, αλλά δεν πήρε απάντηση. Κι ύστερα οι ιρανοί αναγνώστες έμαθαν για το βιβλίο κι άρχισαν να το ζητούν.
«Τελικά, αναγκάστηκε να το διαβάσει ο αντιπρόεδρος του Υπουργείου που είναι υπεύθυνος για τα βιβλία», λέει ο Ντοουλαταμπαντί. «Μου τηλεφώνησε και μου είπε ότι είναι ένα καλό βιβλίο. Αλλά ότι είναι μια διαφορετική αφήγηση της επανάστασης, και σίγουρα δεν είναι η αφήγηση των κυβερνώντων. Δεν μου είπε ούτε "ναι" ούτε "όχι". Κι έτσι, η έκδοση κόλλησε».
Μεταξύ των Ιρανών, ο Ντοουλαταμπαντί είναι περισσότερο γνωστός ως «Κελιντάρ», από ένα έπος 3.000 σελίδων για μια οικογένεια κούρδων νομάδων. Σύμφωνα με την Encyclopaedia Iranica, «είναι ένα έργο που ξεχωρίζει για την ηρωική, λυρική και αισθησιακή του γλώσσα» και οφείλει την απήχησή του στη λεπτομερή απεικόνιση των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών από τον συγγραφέα.
Ο συγγραφέας θα μπορούσε να εκδώσει τον «Συνταγματάρχη» στα περσικά απευθυνόμενος σε ιρανούς εκδότες που ζουν στην Ευρώπη και την Καλιφόρνια. Θα μπορούσε επίσης να εξασφαλίσει μια παράνομη έκδοση (σαμιζντάτ) στο Ιράν. Προτιμά όμως να μείνει πιστός στους νομικούς διαύλους. «Η φιλοσοφία μου δεν είναι η σύγκρουση», τονίζει. «Θέλω να συνεχίσω να γράφω και να είμαι ένας ιρανός συγγραφέας στο Ιράν, κι έτσι δεν θέλω συγκρούσεις. Είναι καλό για το καθεστώς -το σημερινό, το χθεσινό και το μελλοντικό- να έχει την εμπειρία συγγραφέων που εργάζονται μέσα στο σύστημα. Δεν χρειάζεται όποιος διαφωνεί να είναι αναγκασμένος είτε να συγκρουστεί είτε να φύγει».
Πηγή: New York Times, ΑΠΕ-ΜΠΕ