Για δεύτερη φορά μετά από το 1999 ένα διατροφικό σκάνδαλο με διοξίνες σε πουλερικά και προϊόντα τους έχει σημάνει κόκκινο συναγερμό ανά την Ευρώπη. Τι είναι, από πού προέρχονται, γιατί είναι επικίνδυνες, τι μπορεί να προκαλέσουν...
Για δεύτερη φορά μετά από το 1999 ένα διατροφικό σκάνδαλο με διοξίνες σε πουλερικά και προϊόντα τους έχει σημάνει κόκκινο συναγερμό ανά την Ευρώπη. Στη Γερμανία, στην Ολλανδία και όχι μόνο πολλοί είναι αυτοί που φοβούνται να καταναλώσουν αβγά, πουλερικά ή ακόμη και χοιρινό κρέας μέχρι ο θόρυβος να καταλαγιάσει. Δικαίως ίσως, αφού αυτή η ομάδα χημικών ενοχοποιείται για καρκινογενέσεις.
Τι είναι;
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, οι διοξίνες είναι χημικές ενώσεις και επίμονοι ρυπαντές, δηλαδή ιδιαίτερα ανθεκτικές ρυπαντικές ουσίες με δυνητικά σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία και για το περιβάλλον, καθώς είναι πολύ τοξικές. Κατά την ίδια πηγή, βρίσκονται παντού και συνεπώς όλοι εκτιθέμεθα σε αυτές έμμεσα, χωρίς αυτό να έχει συνέπειες για την υγεία μας. Όπως τονίζει η Π.Ο.Υ, το 90% της έκθεσής μας στις διοξίνες γίνεται μέσω των τροφίμων, κυρίως του κρέατος, των γαλακτοκομικών και των θαλασσινών. Η ποσότητα που φθάνει σε εμάς μέσω του αέρα είναι σχεδόν αμελητέα.
Από που προέρχονται;
Οι διοξίνες περιέχουν άνθρακα, υδρογόνο, οξυγόνο και χλώριο. Προκύπτουν από χημικές αντιδράσεις, όπως η καύση αποβλήτων ή η παρασκευή μπογιάς, βενζίνης και χάλυβα. Παράγονται επίσης από φυσικά φαινόμενα, όπως οι ηφαιστειακές εκρήξεις ή οι δασικές πυρκαγιές. Υπάρχουν περίπου 200 διαφορετικές τοξίνες, άοσμες και άχρωμες. 17 από αυτές είναι επικίνδυνες για τον άνθρωπο.
Γιατί είναι επικίνδυνες;
«Οι διοξίνες δεν παράγονται με σκοπό να χρησιμοποιηθούν από τους ανθρώπους», λέει ο Χέλμουτ Σαφτ από το Γερμανικό Ινστιτούτο Αξιολόγησης Κινδύνων. «Οι διοξίνες αποτελούν προϊόντα καύσης και το πρόβλημα είναι ότι κάποιες από αυτές είναι τοξικές, δηλαδή δηλητηριώδεις.»
Απαντώνται σε λιπαρές ουσίες. Ειδικότερα, τα ζώα των εκτροφείων τις προσλαμβάνουν μέσω της τροφής τους. Τις απορροφούν στο λίπος τους και τις εκκρίνουν μέσω του γάλακτος ή των αβγών τους και κάπως έτσι καταλήγουν στον ανθρώπινο οργανισμό, όπου επίσης απορροφώνται στο λίπος. Η πιο τοξική από αυτές μπορεί να παραμείνει στο σώμα ακόμη και για επτά χρόνια, μέχρι να εξουδετερωθεί πλήρως. Μια άλλη διοξίνη, λιγότερο τοξική, αλλά ακόμη πιο ανθεκτική, χρειάζεται 20 ολόκληρα χρόνια για να εξουδετερωθεί κατά το ήμισυ.
Τι μπορεί να προκαλέσει;
Το πώς οι ουσίες αυτές επηρεάζουν τον άνθρωπο εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως το βάρος, η ηλικία και βέβαια ο τύπος διοξίνης, στον οποίον έχει εκτεθεί. Κάποιες είναι εξαιρετικά τοξικές ακόμη και σε μικρές δόσεις, όμως συνήθως οι επιπτώσεις τους γίνονται ορατές όταν κανείς έχει εκτεθεί σε μεγάλο βαθμό.
Σε σειρά ερευνών έχουν μελετηθεί οι μακροπρόθεσμες συνέπειες της έκθεσης ζώων σε διοξίνες. Κατά το Σαφτ, «μπορούν να επηρεάσουν το αναπαραγωγικό σύστημα, το ανοσοποιητικό, το νευρικό, ακόμη και το ορμονικό σύστημα». Όπως λέει, κάποιες από αυτές είναι καρκινογόνες. Η Π.Ο.Υ. ενέταξε πριν από 20 χρόνια την πιο τοξική διοξίνη στον κατάλογο των ουσιών που μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο, ενώ υποψίες υπάρχουν και για άλλους τύπους.
Πώς μπορούμε να προφυλαχθούμε;
Δυστυχώς, παρά τους αποδεδειγμένους κινδύνους, οι ουσίες αυτές δεν έχουν απαγορευθεί και δεν μπορούν να απαγορευτούν αφού, όπως αναφέρθηκε, αποτελούν παράγωγα διαφόρων διεργασιών και δεν «παρασκευάζονται» με σκοπό να χρησιμοποιηθούν κάπου. Στην ουσία είναι άχρηστες.
Από την άλλη, ο Σαφτ και άλλοι επιστήμονες, αλλά και οι γερμανικές αρχές, διερωτώνται πώς οι διοξίνες έφθασαν για ακόμη μια φορά σε ζωοτροφή, η οποία κανονικά είναι φυτικής προέλευσης...