«Αυτό το χρονικό προαναγγελθείσας σφαγής εντάσσεται απολύτως στη λογική αυτού του καθεστώτος. Αποκαλείται Κράτος των μαζών -Τζαμαχιρία- αλλά από την αρχή της επανάστασης επιβλήθηκε με τον τρόμο και τη συστηματική καταστολή κάθε αντιπολίτευσης. Στη διάρκεια της δεκαετίας του '70, ο Καντάφι αποκαλούσε αδέσποτα σκυλιά όλους εκείνους που αμφισβητούσαν την εξουσία του. Διέταξε δολοφονίες διαφωνούντων στη Μάλτα και την Αίγυπτο. Τη δεκαετία του '90, δεν δίστασε να στρατολογήσει μισθοφόρους, όπως κάνει και σήμερα στην προσπάθειά του να συντρίψει την εξέγερση στην Κυρηναϊκή, στα ανατολικά της χώρας. Όπως δεν δίστασε και να βομβαρδίσει τη Βεγγάζη, το ίδιο που κάνει και σήμερα».
Αυτά λέει στη «Liberation» ο ερευνητής Λουίς Μαρτίνες, ειδικός για τη Λιβύη και την Αλγερία, και συγγραφέας του βιβλίου «Η βία του πετρελαϊκού εισοδήματος: Αλγερία, Λιβύη, Ιράκ» (εκδ. Presses de Sciences-Po, 2010).
Τη δεκαετία του ’90, τονίζει, ο Καντάφι είχε στρατολογήσει κάπου 10.000 άνδρες από την πρώην Σοβιετική Ένωση και την πρώην Γιουγκοσλαβία. Φοβόταν ότι ο στρατός θα συντασσόταν με τον πληθυσμό. Οι συγκρούσεις εκείνες κράτησαν από το 1993 ως το 1998 και συνοδεύτηκαν από μαζικές συλλήψεις και συστηματικά βασανιστήρια στις αποτρόπαιες φυλακές του Άμπου Σάλεμ. Σήμερα, ο Λίβυος δικτάτορας χρησιμοποιεί μισθοφόρους από την Αφρική, κυρίως το Σουδάν, καθώς και τους επαναστατικούς φρουρούς, τις επαναστατικές επιτροπές, την πολιτική αστυνομία, τις δυνάμεις ασφαλείας και τις ειδικές δυνάμεις. Συνολικά, 70.000 με 90.000 ανθρώπους.
Γιατί η Κυρηναϊκή βρίσκεται και πάλι στην καρδιά της εξέγερσης; «Στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι Βρετανοί χρησιμοποίησαν την ισχυρή αδελφότητα των Σανούσι, ο πυρήνας των οποίων ήταν στην Κυρηναϊκή, για να πολεμήσουν τις ιταλογερμανικές δυνάμεις. Η Λιβύη, που ήταν ιταλική αποικία, τέθηκε υπό την κηδεμονία των Ηνωμένων Εθνών μέχρι το 1951. Στη συνέχεια, το Λονδίνο υποστήριξε τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου βασιλείου υπό τον Ιντρίς, ο οποίος προερχόταν από αυτή την αδελφότητα. Εκείνος εγκαθίδρυσε την πρωτεύουσά του στην Αλ-Μπάιντα, στα ανατολικά, μέχρι την ανατροπή του, το 1969. Οι φυλές της περιοχής παρέμειναν μοναρχικές και δεν δέχθηκαν ποτέ την ανάληψη της εξουσίας από ένα μέλος της μικρής φυλής Καντάφ, κοντά στη Σύρτη».
Η εξουσία του Καντάφι, συνεχίζει ο Λουίς Μαρτίνες, στηρίζεται σε δύο φυλές, εκτός από τη δική του: τους Ουαρφάλα, με ισχυρή παρουσία στις δυνάμεις ασφαλείας, και τους Μαγκάρχα, που έχουν ισχυρή παρουσία στη διοίκηση και το εμπόριο. Ο Καντάφι απέκλεισε συστηματικά από τον κρατικό μηχανισμό και από την κατανομή των πετρελαϊκών εσόδων τις φυλές της Ανατολής. Το κέντρο της εξουσίας βρίσκεται στην Τριπολίτιδα, όπως την ιταλική περίοδο. Για πολύ καιρό, οι δημοκρατικοί ή μοναρχικοί διαφωνούντες δρούσαν από το εξωτερικό, την Αίγυπτο, το Σουδάν, το Τσαντ. Το καθεστώς φρόντισε όμως κατά τη δεκαετία του '80 να δημιουργήσει «φιλικά» καθεστώτα που εκδίωξαν τους Λίβυους διαφωνούντες. Οι τελευταίοι κατέφυγαν στις ΗΠΑ, τη Βρετανία και την Ελβετία. Στη συνέχεια, η ισλαμική αντιπολίτευση πήρε τα όπλα, κυρίως στην Κυρηναϊκή, για να συντριβεί κι αυτή με τη σειρά της.
Η σημερινή αντιπολίτευση είναι διαφορετικού χαρακτήρα; «Η λιβυκή κοινωνία άλλαξε πολύ, φθάνοντας από το 1,3 εκατομμύριο το 1960 να ξεπερνά τα 7 εκατομμύρια σήμερα. Το 90% αυτού του πληθυσμού ζει στις πόλεις, ενώ πριν από την επανάσταση το ποσοστό αυτό ήταν 25%. Πάνω από το 50% του πληθυσμού είναι κάτω των 20 ετών. Αυτή την πραγματικότητα προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν οι μεταρρυθμιστές, περιλαμβανομένου του γιου του Καντάφι Σάιφ αλ-Ισλάμ, οι οποίοι την περίοδο 2005-2008 αποπειράθηκαν ένα είδος περεστρόικας α-λα λιβυκά, καταστρέφοντας για παράδειγμα τις φυλακές Άμπου Σάλεμ και απελευθερώνοντας τους πολιτικούς κρατούμενους. Αλλά, οι γερασμένοι επαναστάτες είχαν τον τελευταίο λόγο. Οι μεταρρυθμίσεις σταμάτησαν. Έτσι εξηγείται η σημερινή εξέγερση, όπου πρωταγωνιστούν κυρίως οι νέοι, στην πλειοψηφία τους διπλωματούχοι και άνεργοι. Οι τελευταίοι δεν βρίσκουν δουλειά σε μια οικονομία όπου το 90% των εσόδων προέρχεται από το πετρέλαιο. Μεταξύ των εξεγερμένων συναντάμε και ισλαμιστές, ενεργούς κυρίως στην Ανατολή, οι οποίοι θέλουν να συνεχιστεί η πολιτική συμφιλίωσης του Σάιφ αλ-Ισλάμ. Υπάρχουν επίσης και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που πήραν θάρρος από τα ανοίγματα των ετών 2006-2007».
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, το καθεστώς είχε μεγάλα οικονομικά προβλήματα: το ΑΕΠ έφτανε τα 29 δισεκατομμύρια δολάρια και ήταν κατώτερο από εκείνο της Τυνησίας. Η Τζαμαχιρία είχε εξαντλήσει όλα τα πετρελαϊκά έσοδα (κάπου 350 δισεκατομμύρια δολάρια σε διάστημα 30 ετών) για να αγοράσει όπλα, και να εφαρμόσει διάφορα μεγαλεπήβολα σχέδια. Χώρια η διαφθορά: έχουν εντοπιστεί τουλάχιστον 150 λογαριασμοί της οικογένειας Καντάφι και των φίλων της στο εξωτερικό. Στα οικονομικά εκείνα προβλήματα προστέθηκε το πολιτικό κλίμα μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και την εισβολή στο Ιράκ. Ο Καντάφι φοβήθηκε ότι θα κατέληγε σαν τον Σαντάμ Χουσέιν και συντάχθηκε με τη Δύση. Τότε σημειώθηκε η τρίτη πετρελαϊκή κρίση, και τα ταμεία του καθεστώτος άρχισαν ξανά να γεμίζουν. Ο Λίβυος ηγέτης έγινε περιζήτητος στη Δύση και η τελευταία έκλεισε τα μάτια στις ωμότητες του καθεστώτος του.
Πηγή: Liberation, ΑΠΕ-ΜΠΕ